Ngất ngưởng trong bài ca ngất ngưởng là gì?

Cùng Top lời giải trả lời chi tiết, chính xác câu hỏi: “Ngất ngưởng trong bài ca ngất ngưởng là gì?” và đọc thêm phần kiến thức tham khảo giúp các bạn học sinh ôn tập và tích lũy kiến thức bộ môn Ngữ văn 11

Ngất ngưởng trong bài ca ngất ngưởng là gì?

- Từ “ngất ngưởng” trong từng văn cảnh sử dụng:

+ Trước hết là tác giả ngất ngưởng trong thực hiện chức phận làm quan của mình. Có được phong cách ngạo nghễ như vậy là vì tác giả có tài năng thực sự, không chấp nhận luồn cúi để tiến thân.

+ Từ ngất ngưởng thứ nhất chỉ sự thao lược, tài năng của Nguyễn Công Trứ.

+ Từ ngất ngưởng thứ hai chỉ sự ngang tàng của tác giả ngay khi làm dân thường.

+ Từ ngất ngưởng thứ ba khẳng định cái hơn người của Nguyễn Công Trứ là dám thay đổi, thích nghi với hoàn cảnh, từ một viên tướng tay kiếm cung oanh liệt, có thể hiền lành như một kẻ tu hành, nhưng còn hơn người là việc đem cả gái hầu vào chốn chùa chiền.

+ Từ ngất ngưởng thứ tư cho thấy tác giả hơn người là vì dám coi thường công danh phú quý, coi thường cả dư luận khen chê, thỏa thích vui chơi bất cứ thú gì, không vướng bận đến sự ràng buộc thân phận.

+ Từ ngất ngưởng cuối cùng chính là sự đánh giá của tác giả về con người mình. Hai điều quan trọng nhất với đấng nam nhi là kinh bang tế thế và đạo vua tôi. Điều đáng chú ý là ở bất kì vị trí nào, làm sao để cuộc sống có ý nghĩa nhất. Phải dung hòa được cả bổn phận, quyền lợi và hưởng thụ thì mới là kẻ ngất ngưởng nhất trên đời.

Kiến thức tham khảo về Bài ca ngất ngưởng 

I. Dàn ý phân tích Bài ca ngất ngưởng

1. Mở bài

- Giới thiệu những nét khái quát về tác giả Nguyễn Công Trứ (đặc điểm con người, cuộc đời, sự nghiệp sáng tác,...)

- Giới thiệu những nét khái quát về bài thơ "Bài ca ngất ngưởng" (hoàn cảnh ra đời, cảm hứng chủ đạo, khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ,...)

- Giới thiệu khái quát bài học được rút ra từ tác phẩm.

2. Thân bài

a. Phân tích bài thơ "Bài ca ngất ngưởng"

* Cảm hứng chủ đạo của bài thơ - "ngất ngưởng"

- Xuất hiện 4 lần trong toàn bộ tác phẩm

- Là một từ láy giàu ý nghĩa:

+ Xét về nghĩa đen: tả độ cao ở trạng thái không vững, chực đổ nhưng không đổ.

+ Trong bài thơ, là lối sống, là thái độ sống của Nguyễn Công Trứ.

* "Ngất ngưởng" khi ở chốn làm quan

- Câu thơ chữ Hán mở đầu đã khẳng định mạnh mẽ lí tưởng nam nhi mà tác giả tự nguyện hướng theo, đây chính là lí tưởng chung của những người đi theo con đường Nho học: trong vòng trời đất không có việc gì là không phải việc của mình.

- Bằng việc sử dụng hàng loạt từ ngữ Hán Việt cùng biện pháp liệt kê, Nguyễn Công Trứ đã khéo léo điểm lại hàng loạt các chức quan, danh vị mà mình đã từng đảm nhiệm, điều đó cho thấy ông là người văn võ song toàn.

→ Việc khoe tài năng, danh vị ấy của Nguyễn Công Trứ không phải là tự cao, tự đại, khoe khoang hợm hĩnh mà nó dựa trên tài năng và sự nghiệp của chính bản thân ông, là cái vỏ bên ngoài để giấu sâu bên trong là một cái tôi ý thức rõ về tài năng, danh vị của bản thân mình

* "Ngất ngưởng" khi đã cáo quan về hưu

- Lối sống khác đời, khác người và có phần trái khoáy:

+ Con bò vàng đã được nhà thơ "trang sức" cho nó bằng đạc ngựa.

+ Vãn cảnh chùa còn mang theo một cô gái đẹp đến nước bụt cũng phải chào thua.

- Có quan niệm sống rõ ràng, không quan tâm đến chuyện được - mất, khen - chê: Với ông, giữa được và mất, khen và chê không biết cái nào hơn cái nào

- Ông đã lựa chọn cho mình một lối sống tự do, được thỏa chí làm những việc mình muốn: Coi trọng hiện tại, hiện thế và biết thưởng thức những thú vui có trong cuộc đời như thú hát cô đầu, thú uống rượu và đặc biệt là ái tình.

→ Thái độ sống, phong cách sống của Nguyễn Công Trứ đã vượt ra ngoài vòng cương tỏa nhưng ông vẫn luôn là một bề tôi hết mực trung thành.

b. Những bài học rút ra cho bản thân từ bài thơ "Bài ca ngất ngưởng"

- Cần ý thức được vai trò, vị trí của bản thân trong cuộc sống và ý thức rõ ràng về tài năng của chính mình

- Có một quan niệm sống, lí tưởng sống đúng đắn, phải biết vượt ra khỏi cuộc sống tù túng, tẻ nhạt để sống một cuộc sống giàu ý nghĩa.

- Không được sống nhỏ nhen, ích kỉ, chỉ biết quan tâm đến chuyện được, mất, khen, chê của mình mà quên đi những người xung quanh.

3. Kết bài

Khái quát những nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của bài thơ, bài học rút ra cho bản thân và nêu cảm nghĩ của bản thân.

II. Phân tích bài thơ “Bài ca ngất ngưởng” 

Phân tích bài thơ “Bài ca ngất ngưởng”  - Bài mẫu 1

Từ xa xưa đến nay, thơ trước hết là tấm gương phản chiếu tâm hồn và tình cảm của chính nhà thơ. Không những thế, qua thơ người đọc còn thấy rất rõ cốt cách và phong độ của mỗi thi nhân. Ai đó đã nói: Văn là người. Điều đó thật đúng với những nhà văn, nhà thơ lớn. Ở họ văn với người là một, con người trong văn chương và con người ngoài đời tuy không hẳn đồng nhất, nhưng rất thống nhất. Nguyễn Công Trứ thuộc những nhà văn như thế. Cho nên, qua Bài ca ngất ngưởng ta có thể hình dung rất rõ chân dung một Nguyễn Công Trứ tự họa.

Bao trùm lên toàn bộ bài ca là hình tượng một con người “ngất ngưởng”. Nhưng đó không phải là cái ngất ngưởng của một người gàn dở, tự hợm mình và hợm đời, mà lài cái ngất ngưởng của một con người đầy tự tin và đầy tự tin và đầy bản lĩnh. Con người ấy ý thức rất rõ về tài năng và phẩm giá của chính mình. Cái ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ không phải là kiểu sống ngất ngưởng thông thường mà là một lối sống độc đáo, một vẻ đẹp ngang tàng, phóng túng của một tâm hồn lớn, một nhân cách lớn.

Chẳng thế mà ngay từ câu đầu của bài ca, Nguyễn Công Trứ đã coi: mọi việc trong trời đất chẳng có việc nào không phải nhận sự của ông “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”. Câu thơ toàn là âm Hán, vang lên trang trọng, thiêng liêng, biểu lộ một thái độ đầy tự tin, kiêu hãnh và một ý thức rất sâu sắc về trách nhiệm của chính mình. Không phải ngẫu nhiên mà khi đọc thơ văn Nguyễn Công Trứ chúng ta thấy rất nhiều lần ông nhắc tói “Chí nam nhi”, “Chí làm trai”, “Chí tang bồng”, “Phận sự làm trai”, “Nợ nam nhi”, “Nợ tang bồng”… Phải chăng đó chính là lẽ sống nhập thế tích cực của một nhà nho chân chính. Trong bài thơ này thái độ tự tin, kiêu hãnh ấy lại được thể hiện bằng một giọng diệu “ngất ngưởng”, “ngang tàng”. Cứ xem cách xưng hô ở câu thơ thứ hai, Nguyễn Công Trứ tự gọi mình là “Ông Hi Văn”, tự giới thiệu chính mình là người có tài lớn và coi việc ra làm quan như “đã vào lồng”, ta cũng đủ thấy rõ thái độ người viết vừa như trang nghiêm lại vừa như “u mua”, hài hước.

Thái độ ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ không phải chỉ lúc làm quan đương chức “Khi Thủ khoa, khi Tham tá, khii Tổng đốc Đông”. Hoặc: “Lúc Bình Tây, cờ Đại tướng; có khi về Phủ doãn Thừa Thiên” mà sau khi về hưu, không làm quan nữa, thái độ ấy càng thêm đậm nét, tính cách “ngất ngưởng” càng thêm ổn định. Phải chăng khi đã thoát ra khỏi chốn quan trường, khi đã “tháo cũi, sổ lồng”, không chịu một sự ràng buộc nào nên ông càng trở nên “ngất ngưởng”. Ông ngất ngưởng trong cung cách sống. Một cách sống có vẻ khác người, ngược đời: Người đời thường cưỡi ngựa, Nguyễn Công Trứ cưỡi bò, đeo nhạc ngựa và thung dung trong tư thế:

“Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi

Gói tiên theo đủng đỉnh một đôi dì

Bụt cũng bật cười ông ngất ngưởng”

Không chỉ mình cung cách sống, thái độ ngất ngưởng của ông còn thể hiện rất rõ trong quan niệm được mất và sự lạc quan, bình thản trước cuộc đời:

“Được mất dương dương người Tái thượng

Khen chề phơi phới ngọn đông phong”.

Cũng giống như chuyện ông già biên ải mất ngựa (Tái ông thất mã), Nguyễn Công Trứ quan niệm được mất là lẽ thường tình; ở đời may rủi hay sướng khổ đều như nhau, vì thế không có gì phải vội vàng hốt hoảng. Cũng như khen chê là chuyện bình thường, có gì mà phải bi quan sầu muộn, hãy phơi phới như ngọn đông phong; hãy “quảng gánh lo đi mà vui sống” (Lâm Ngữ Đường).

“Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng

Không Phật, không Tiên, không vương tục”.

Trong xã hội phong kiến, một xã hội đầy những khuôn mẫu, lễ nghi và nhiều luật lệ hết sức chặt chẽ, hà khắc, quan niệm và cách sống ngất ngưởng, “ngông nghênh” kiểu Nguyễn Công Trứ như trên quả là một sự thách thức, một sự “chòng ghẹo” cuộc đời. Thực ra thái độ và cách sống ấy của ông được bắt nguồn từ một bản lĩnh và một ý thức muốn khẳng định cái cá nhân độc đáo của mình. Dường như ông muốn chống lại sự vùi dập và bóp nghẹt cái tôi cá nhân của xã hội phong kiến thời bấy giờ. Mặt khác, quan niệm và cách sống ấy cũng bắt nguồn từ sự tự ý thức rất rõ về tài năng và phẩm giá của chính bản thân mình. Chẳng thế mà ông tự ví mình với bao danh tướng từ đời Hán đến đời Tống của Trung Hoa: “Chẳng Thái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú”. Chẳng thế mà ông đau đáu một tấm lòng trước sau thủy chung như nhất: “Nghĩa vua tôi cho trọn vẹn sơ chung”. Câu thơ rưng rưng một niềm cảm động và vang lên như một lời thề son sắt. Sinh ra và lớn lên vào buổi giao thời cuối Lê đầu Nguyễn, ông đỗ đạt và làm quan vào thời kỳ mà nhà Nguyễn mới thống nhất đất nước, chấm dứt nội chiến, củng cố quân quyền và phục hưng nho học. Hoàn cảnh lịch sử ấy là cơ sở tinh thần cho cả một tầng lớp nho sĩ đang hăm hở bước vào một triều đại mới với một lẽ sống mới, cố gắng vươn lên trong một vận hội mới để khẳng định mình. Chính Nguyễn Công Trứ từng tự nhủ:

“Đã sinh ra ở trong trời đất

Phải có danh gì với núi sông”

Ông tâm niệm và đã làm được hơn thế. Tên tuổi của ông đã được non sông ghi nhận. Hình bóng và phong cách của Nguyễn Công Trứ vẫn còn in đậm trong mỗi trang thơ của chính ông.

Kết thúc bài ca, Nguyễn Công Trứ viết: “Trong triều ai ngất ngưởng như ông!”. Câu thơ buông lấp lửng: vừa như hỏi vừa như khẳng định; vừa như tự hào, ngợi ca, vừa tự giễu mình một cách thấm thìa; vừa như là lời tự bạch của ông, lại vừa như một nhận xét bình giá của người đời… Đúng như câu thơ và cả bài thơ cũng “ngất ngưởng” như ông vậy. Cái vẻ đẹp ngất ngưởng từ bài ca và cuộc đời Nguyễn Công Trứ đã trở thành một cách sống, một mẫu hình in đậm trong hàng loạt nhà nho tài tử sau này. Ta như còn gặp lại hình bóng và cốt cách ấy của ông ở một Tú Xương, một Tản Đà – Nguyễn Khắc Hiếu và phần nào ở nhà văn Nguyễn Tuân ngày nay.

Phân tích bài thơ “Bài ca ngất ngưởng”  - Bài mẫu 2

 Nhà thơ Nguyễn Công Trứ là một nhà thơ một người tri thức mong muốn được thành công danh sự nghiệp. Nhưng cuộc sống của Nguyễn Công Trứ quá éo le gặp nhiều bất hạnh trong con đường công danh. Bài thơ "Bài ca ngất ngưởng" thể hiện tâm thế vui vẻ ngất ngưởng  của tác giả trong cuộc sống phong kiến. Đọc xong bài thơ ta thấy được bản lĩnh riêng của tác giả không dễ dàng tìm thấy ở một người thứ hai.

Bài thơ "Bài ca ngất ngưởng" được hiểu nghĩa là một bài ca lắc lư, nghiêng ngả, một hành động sắp ngã nhưng không ngã. Sự ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ chính là sự ngất người trong lối sống, trong một thái độ sống vô cùng khác người. Người đời vẫn đánh giá nhà thơ Nguyễn Công Trứ là một người có lối sống khác người, một cách sống vô cùng tự do phóng khoáng khiến người khác phải nể trọng mình. Ông thường bất chấp các quyền lực, quan chức danh vọng để sống theo cách riêng của mình nhằm thể hiện một tài năng tuyệt vời của tác giả.

Toàn bộ bài thơ "Bài ca ngất ngưởng" chỉ nhằm lý giải một cách sống ngất ngưởng của nhà thơ Nguyễn Công Trứ mà thôi, một người có lối sống phóng khoáng, không ham vinh hoa phú quý tiền tài. Câu thơ thể hiện một câu thơ thể hiệ một cách chắc nịch về phận làm trai của Phạm Công Trứ đây là một con gười có ý thức về bản thân mình, là một người có tài có tâm nhưng lại luôn gặp nhiều trắc trở trong cuộc sống nên trong thơ ông cũng thể hiện tâm lý ngất ngưởng có chút gì đó hơi bất cần trong cuộc sống.

Vũ trụ giai ngô phận sự

Những việc trong vũ trụ đều thuộc phận sự của ta

Trong câu thơ này tác giả Nguyễn Công Trứ thể hiện một quan niệm sống vô cùng cởi mở tích cực khi thấy rõ được những điều mình tự ý thức về bản thân. Một con người luôn ý thức được điều mình làm và những mong muốn trong cuộc sống của mình. Chính vì tác giả luôn hiểu được nguyện vọng của mình tác giả đã cho thấy được tài năng bản ngã của mình.

Ông Hi Văn tài bộ đa vào lồng

Khi thủ khoa khi Thanh tán khi Tổng đốc Đông

Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng 

Nguyễn Công Trứ đã thấy được tài nặng của mình câu thơ thể hiện cách ngắt nhịp của mình. Tác giả là một người được học rộng hiểu nhiều, và cảm nhận được những điều thay đổi trong cuộc sống. Nên ông hiểu cuộc sống con người cần phải sống sao cho tốt với bản thân mình và người xung quanh không cần phải đi theo số đông nếu như nó không đúng.

Đô môn giải tổ chi niên

Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.

Kìa núi nọ phau phau mây trắng

Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi

Gót tiên theo đủng đinh một đôi dì

Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.

Tác giả vốn là một nhà nho, một tướng quân lẫy lững từng tham gia nhiều trận đánh hào hùng, những giờ đây ông lại chọ một cuộc sống bình dị, một cuộc sống bình twhongf tư bị chẳng cần công danh lợi lộc gì, bởi tác giả luôn quan niệm là sống hết mình, cần sống đúng với lòng mình không quan tâm tới miệng đời mai mải. Có thể nhiều người cho rằng ông có lối sống phóng túng, nhưng chính những câu thơ hóm hỉnh đó chính là lời mỉa mai mà tác giả muốn dành cho cuộc đời.

Được mất dương dương người thái thượng

Khên chê phơi phới ngọn đông phong

Với tác giả thì khi thoát khỏi vòng danh lợi những vinh hoa phú quý đời thường thì bản thân ông không còn gì lo lắng bởi ông luôn sống thật với chín mình. Tác giả cũng tự tin ở tài năng của mình nên không cần quan tâm tới miệng đời. Tất cả những gì người ta nói ngoài kia chỉ lá một ngọn gió thổi mà thôi. Tác giả tự cho mình một cuộc sống vui vẻ, miễn sao trong lòng mình cảm thấy thoải mái vui vẻ là được.

Khi ca khi tửu khi cắc khi tùng

Không phật không tiên không vương tục

Trong câu thơ này thể hiện cách ngắt nhịp hai hai, một mach cảm xúc vô cùng chậm rãi thể hện được sự thanh cao ngất ngưởng thoát tục của nhà thơ Nguyễn Công Trứ. Tác giả có một thái độ sống vô cùng tự tin về bản thân mình luôn ý thức được những ham muốn của mình trong cuộc sống. Tác giả luôn biết bản thân mình muốn gì những điều mà ông không quan tấm thì sẽ như gió thoảng mà thôi

Chắng trái, nhạc cũng phứng Hàn Phú

Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo xơ chung

Trong triều ai ngất ngưởng như ông

Trong những câu thơ này tác giả Nguyễn Công Trứ khẳng định một lần nữa mình vẫn mãi là người trung thần của nhà vua, làm trọn ven đạo vua tôi nhưng ông luôn hẳng định được bản thân của mình qua cách sống tự do không sợ hãi điều gì. Tác giả không cần biến mình thành người khác sống khuôn khổ như bao nhiêu người một cách giả tạo mà ông sống thật với bản năng cũng như con người mình. Thái độ sống của Nguyễn Côn Trứ khiến người ta gièm pha nhưng cũng vô cùng ngưỡng mộ cách sống của ông bởi có mấy ai dám từ bỏ quyền lợi, danh vọng, chức tước cởi bỏ ra khỏi người mình bộ quan phục để sống cuộc đời phong lưu ngất ngưởng được như ông. Thái độ sống của Nguyễn Công Trứ có nhiều người phải đố kỵ ganh ghét bởi ông dám từ bỏ hư danh để sống với chính mình.

Bài thơ "Bài ca ngất ngưởng" là một bài thơ thể hiện thái độ sống ngất ngưởng của tác giả Nguyễn Công Trứ một thái độ sốn vui vẻ, dí dỏm không ham vinh hoa không trói buộc mình vào những hủ tục lạc hậu của chế độ phong kiến.