Giải Địa lý 12 Kết nối tri thức Bài 2: Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa

Mở đầu trang 10 Địa Lí 12: Đặc điểm cơ bản của thiên nhiên Việt Nam là tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa. Tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa biểu hiện trong khí hậu và các thành phần tự nhiên khác như thế nào? Tính chất đó có ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống ra sao?

Lời giải:

Tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa biểu hiện trong khí hậu và các thành phần tự nhiên khác:

- Ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống:

+ Đối với sản xuất: ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động sản xuất nông nghiệp; thuận lợi phát triển các ngành kinh tế khác; thiên tai, sự phân mùa khí hậu; khó khăn bảo dưỡng máy móc, thiết bị, bảo quản nông sản,…

+ Đối với đời sống: nhìn chung thuận lợi cho đời sống và sinh hoạt, một số khó khăn: thiên tai, hiện tượng thời tiết cực đoan, biến đổi khí hậu, các bệnh nhiệt đới,…

Câu hỏi trang 14 Địa Lí 12: Dựa vào thông tin mục 1 và hình 2.1, 2.2, 2.3 và kiến thức đã học, hãy:

- Trình bày các biểu hiện của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa ở nước ta.

- Giải thích tại sao nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa.

Lời giải:

- Các biểu hiện của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa:

+ Lượng bức xạ mặt trời lớn, nhiệt độ trung bình năm cao: toàn bộ lãnh thổ nhận được lượng bức xạ mặt trời lớn, cán cân bức xạ quanh năm dương. Nhiệt độ TB năm trên cả nước đều trên 20°C (trừ vùng núi cao), tổng số giờ nắng năm dao động từ 1400 – 3000 giờ tùy nơi.

+ Lượng mưa, độ ẩm lớn: lượng mưa TB năm từ 1500 -2000 mm, vùng núi cao và sườn núi chắn gió lượng mưa đạt 3500 – 4000 mm. Độ ẩm tương đối của không khí TB hàng năm từ 80 – 85%, cân bằng ẩm luôn dương.

+ Gió mùa: gió Tín phong hoạt động quanh năm, chịu tác động của các khối khí hoạt động theo mùa là gió mùa đông và gió mùa hạ.

• Gió mùa đông: từ T11 – T4 năm sau, gió mùa hướng đông bắc, nửa đầu mùa đông lạnh khô, nửa sau mùa đông lạnh ẩm có mưa phùn.

• Gió mùa hạ: từ T5 – T10, gió mùa hướng tây nam, đầu mùa hạ gây mưa lớn cho Nam Bộ và Tây Nguyên, giữa và cuối mùa hạn, gây mưa lớn và kéo dài cho các cùng đón gió ở Nam Bộ và Tây Nguyên. Hoạt động của gió mùa Tây Nam cùng dải hội tụ nhiệt đới và bão gây mưa vào mùa hạ trên cả nước.

=> Sự luân phiên của các khối khí hoạt động theo mùa khác nhau cả về hướng và tính chất tạo nên sự phân mùa khí hậu Việt Nam. Miền Bắc có 2 mùa khí hậu là mùa đông lạnh, ít mưa, mùa hạ nóng ẩm, mưa nhiều; miền Nam có mùa mưa và mùa khô rõ rệt; Tây Nguyên và đồng bằng ven biển Trung Bộ có sự đối lập về mùa mưa và mùa khô.

- Nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa vì:

+ Vị trí địa lí nằm hoàn toàn trong vòng đai nóng nội chí tuyến bán cầu Bắc

+ Chịu ảnh hưởng của gió Mậu dịch và gió mùa châu Á.

+ Vị trí nằm liền kề Biển Đông có nguồn ẩm dồi dào.

Câu hỏi trang 14 Địa Lí 12: Dựa vào thông tin mục 2, hãy trình bày biểu hiện của địa hình nhiệt đới ẩm gió mùa ở nước ta.

Lời giải:

- Các quá trình phong hóa diễn ra mạnh mẽ làm cho bề mặt địa hình bị thay đổi. Ở một số khu vực đá vôi hình thành địa hình các-xtơ với các dạng hang động, thung khô và các cánh đồng các-xtơ (Quảng Bình, Hà Giang, Ninh Bình,…)

- Quá trình xâm thực – bồi tụ là quá trình chính trong sự hình thành địa hình Việt Nam

+ Xâm thực mạnh ở miền đồi núi: địa hình bị cắt xẻ, bào mòn, hiện tượng sạt lở đất diễn ra trên các sườn đồi, sườn núi vào mùa mưa lũ khá phổ biến.

+ Bồi tụ ở vùng đồng bằng: hình thành các đồng bằng hạ lưu sông, ĐB sông Hồng và ĐB sông Cửu Long có những khu vực hàng năm mở rộng ra biển từ vài chục đến hàng trăm mét.

Câu hỏi trang 14 Địa Lí 12: Dựa vào thông tin mục 3, hãy trình bày biểu hiện nhiệt đới ẩm gió mùa qua sông ngòi ở nước ta.

Lời giải:

- Biểu hiện nhiệt đới ẩm gió mùa:

+ Có mạng lưới sông ngòi dày đặc Sông ngòi nhiều nước và giàu phù sa.

Tổng lượng nước là 839 tỉ m³/năm.

Tổng lượng phù sa hàng năm của sông ngòi trên lãnh thổ nước ta là 200 triệu tấn.

Câu hỏi trang 15 Địa Lí 12: Dựa vào thông tin mục 4, hãy trình bày biểu hiện của đất và sinh vật nhiệt đới ẩm gió mùa ở nước ta.

Lời giải:

- Đất feralit: Là loại đất phổ biến nhất ở vùng nhiệt đới ẩm gió mùa, được hình thành do quá trình phong hóa hóa học mạnh mẽ trong điều kiện khí hậu nóng ẩm.

- Sinh vật:

+ thực vật: Có thảm thực vật phát triển đa dạng các loài, hệ sinh thái phổ biến nhất là các rừng rậm nhiệt đới ẩm có tán lá rộng xanh tốt. có nhiều loại rừng nhiệt đới khác nhau, Phân bố ở những nơi có lượng mưa thấp hơn, cây cối thưa thớt và rụng lá vào mùa khô.

+ Động vật: Phong phú về loài, với nhiều nhóm động vật khác nhau như chim, thú, bò sát, lưỡng cư, côn trùng. Một số loài động vật tiêu biểu: voi, hổ, gấu, khỉ, vượn, rắn, chim trĩ, chim công, v.v.

Câu hỏi trang 16 Địa Lí 12: Dựa vào thông tin mục II, hãy phân tích ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa đến sản xuất và đời sống ở nước ta.

Lời giải:

- Ảnh hưởng đến nông nghiệp:

+ Khí hậu ấm áp và lượng mưa dồi dào: Điều kiện này thuận lợi cho việc trồng trọt các loại cây lương thực (lúa gạo, ngô, khoai) và cây công nghiệp (cao su, cà phê, chè). Giúp phát triển nhiều loại cây trồng và vật nuôi, tạo điều kiện cho nông nghiệp đa dạng và bền vững. Tạo ra thiên tai như: lũ lụt, hạn hán, thường xuyên xảy ra gây thiệt hại cho mùa màng và cơ sở hạ tầng, tạo

- Ảnh hưởng đến lâm ngư nghiệp:

+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa tạo ra các khu rừng nhiệt đới đa dạng sinh học, cung cấp gỗ và các sản phẩm lâm nghiệp khác.

+ Thời tiết khô hạn và nắng nóng có thể dẫn đến cháy rừng, trong khi mưa lớn có thể gây sạt lở đất.

+ Mạng lưới sông ngòi và bờ biển dài cung cấp môi trường tốt cho nuôi trồng và đánh bắt thủy sản.

+ Các cơn bão mạnh có thể gây thiệt hại lớn cho các hoạt động ngư nghiệp và cơ sở hạ tầng ven biển.

- Ảnh hưởng đến đời sống: Khí hậu nhiệt đới ẩm cung cấp nguồn nước phong phú cho sinh hoạt và sản xuất. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ lụt gây hư hại nhà cửa, đường xá và các công trình công cộng, ảnh hưởng đến đời sống và an toàn của người dân. Thiên nhiên phong phú ảnh hưởng đến nhiều phong tục, tập quán và lễ hội truyền thống của người dân, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo.

Luyện tập trang 16 Địa Lí 12: Phân tích tác động của vị trí địa lí và hình dạng lãnh thổ tới đặc điểm khí hậu nước ta.

Lời giải:

- Vị trí địa lí nằm hoàn toàn trong vòng đai nóng nội chí tuyến bán cầu Bắc, trong khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió Mậu dịch và gió mùa châu Á => khí hậu mang tính chất nhiệt đới, chịu ảnh hưởng của gió mùa.

- Vị trí nằm liền kề Biển Đông có nguồn ẩm dồi dào => khí hậu mang tính chất nhiệt đới ẩm.

- Hình dạng lãnh thổ kéo dài từ Bắc vào Nam => khí hậu có sự phân hóa theo chiều Bắc – Nam.

- Lãnh thổ hẹp ngang theo chiều đông – tây => khí hậu có sự phân hóa khác biệt giữa phía đông và phía tây.

Vận dụng trang 16 Địa Lí 12: Tìm hiểu về ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa đến sản xuất và đời sống ở nơi em sống.

Lời giải:

- Vùng đồng bằng Bắc Bộ có Khí hậu bốn mùa rõ rệt với mùa hè nóng ẩm và mưa nhiều, mùa đông lạnh và khô. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa nước hai vụ mỗi năm, cũng như các cây hoa màu và cây ăn trái. Tuy nhiên, thời tiết thay đổi thất thường, đặc biệt là những cơn bão và lũ lụt vào mùa mưa, gây thiệt hại đáng kể cho mùa màng và đời sống người dân. Ngập lụt thường xuyên làm hư hỏng cơ sở hạ tầng, ảnh hưởng đến giao thông và sinh hoạt hàng ngày. Mặt khác, mùa đông lạnh và khô kéo dài cũng tạo điều kiện cho nhiều loại bệnh tật phát triển. Sự phân hóa rõ rệt của khí hậu theo mùa yêu cầu người dân nơi đây phải có những biện pháp thích ứng linh hoạt, từ việc chọn giống cây trồng phù hợp đến xây dựng hệ thống thủy lợi hiệu quả để bảo vệ mùa màng và đảm bảo đời sống ổn định.