(Chân trời sáng tạo) Soạn GDCD 8 Bài 10: Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân (trang 64, 73)

Hướng dẫn Soạn GDCD 8 Chân trời sáng tạo Bài 10: Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân (trang 64, 73) ngắn gọn, hay nhất theo chương trình Sách mới.

Bài 10: Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân

A. Mở đầu

Em hãy đọc và rút ra ý nghĩa của câu ca dao về lao động:

"Muốn no thì phải chăm làm,

Một hạt thóc vàng, chín giọt mồ hôi"

Trả lời:

Ý nghĩa của câu ca dao là: Muốn có ăn no thì phải chịu khó làm lụng, không có gì tự nhiên có để cho chúng ta ăn cả. Nếu không có lao động thì sẽ không tạo ra của cải vật chất để duy trì sự sống. Để làm ra được hạt lúa, người nông dân phải vất vả sớm hôm. Vì vậy, ai cũng phải làm việc, ai cũng phải lao động thì mới được hưởng thụ thành quả mà mình làm ra.

B. Khám phá

1. Em hãy quan sát các hình ảnh sau và trả lời câu hỏi

Theo em, lao động có vai trò như thế nào đối với đời sống con người?

Trả lời:

Vai trò của lao động: lao động giúp con người tạo ra của cải vật chất, tinh thần để nuôi sống bản thân, gia đình và xã hội. Lao động đem đến cho con người niềm vui (các bài hát, bài nhạc…), cho con người sức khỏe tốt, cho con người thức ăn (lúa, gạo,..), cho con người đồ dùng, trang phục (giầy, dép,..)

2. Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

- Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ khác về lao động của công dân

- Em hãy cho biết, anh M có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật không.

- Em hãy cho biết chú T quyết định từ chối Q làm việc có phù hợp theo quy định của pháp luật không.

Trả lời:

- Những quyền và nghĩa vụ khác về lao động của công dân: 

+ Quyền của công dân về lao động: Công dân được phép sử dụng sức lao động của mình để tìm kiếm việc làm, lựa chọn nghề nghiệp để đem thu nhập cho bản thân, gia đình và xã hội miễn là những việc đó không vi phạm pháp luật.

+ Nghĩa vụ của công dân về lao động: Mỗi cá nhân có nghĩa vụ lao động để nuôi sống bản thân mình rồi mới có thể nuôi sống gia đình và tạo ra của cải vật chất cho xã hội phát triển/

- Anh M có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật vì: Pháp luật quy định tại khoản d, đ Điều 5 Luật Lao động năm 2019 thì người lao động được quyền từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe trong quá trình làm việc.

- Chú T quyết định từ chối Q làm việc là phù hợp theo quy định của pháp luật. Tại điểm c, khoản 2, điều 147 Luật Lao động năm 2019 có quy định Cấm sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi trở lên đến chưa đủ 18 tuổi làm việc ở cơ sở giết mổ gia súc. Vì vậy, Chú T từ chối Q làm việc là đúng pháp luật.

3. Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

- Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ cơ bản khác của người lao động khi kí kết hợp đồng lao động.

- Em hãy cho biết chị B có quyền được giao kết nhiều hợp đồng lao động với người sử dụng lao động không.

Trả lời:

- Những quyền và nghĩa vụ cơ bản khác của người lao động khi kí kết hợp đồng lao động như: quyền tạm hoãn thực hiện HĐLĐ (Điều 30 Luật Lao động 2019), quyền đình công, quyền đơn phương chấm dứt HĐLĐ (điều 35)…

- Chị B có quyền được giao kết nhiều hợp đồng lao động người sử dụng lao động. Tại khoản 1, điều 19, Luật Lao động năm 2019 có quy định: "Người lao động có thể giao kết nhiều hợp đồng lao động với nhiều người sử dụng lao động nhưng phải đảm bảo thực hiện đầy đủ các nội dung đã giao kết".

4. Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi.

Ông A là chủ một cửa hàng vật liệu xây dựng tại xã N. Nhân công được ông sử dụng có khá nhiều độ tuổi đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi. Trong đó, có Trần Văn T là nhỏ tuổi nhất (15 tuổi) Khi nhận các em vào làm, ông A đều không kí hợp đồng lao động. Gần đây, do nhiều đơn hàng, ông A đã yêu cầu các em mang, vác các vật liệu rất nặng và làm thêm giờ (10-14 tiếng/ngày).

- Em hãy cho biết hành vi của ông A có vi phạm pháp luật lao động về việc sử dụng lao động chưa thành niên không? Vì sao?

- Em sẽ tư vấn cho Trần Văn T như thế nào để có thể tham gia lao động đúng luật?

Trả lời:

- Hành vi của ông A là hành vi vi phạm pháp luật lao động về việc sử dụng lao động chưa thành niên. Vì: 

+ Ông A sử dụng lao động không kí kết hợp đồng lao động.

+ Ông A vi phạm điểm c, khoản 1, điều 147 Luật lao động 2019 đó là: sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm công việc mang, vác các vật liệu rất nặng và làm thêm giờ, chỉ được làm 8 tiếng/ngày.

- Em sẽ tư vấn cho Trần Văn T nói với ông chủ A những vi phạm pháp luật về công việc và thời gian làm việc. Sau đó yêu cầu ông A kí hợp đồng lao động, giao đúng công việc và thời gian làm việc theo quy định. Nếu ông chủ không đồng ý, thì sẽ nghỉ việc vì công việc này không phù hợp với độ tuổi của T.

C. Luyện tập

1. Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến dưới đây? Vì sao?

a. Lao động có vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển cá nhân.

b. Người lao động bị hạn chế chọn việc làm và nơi làm việc.

c. Người sử dụng lao động phải tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động.

d. Người lao động chưa thành niên được làm các công việc khác nhau và nơi làm việc khác nhau.

e. Học sinh nên tích cực tham gia lao động ở gia đình, lớp và cộng đồng

Trả lời:

- Em đồng ý với ý kiến c, d, e

- Em không đồng ý với ý kiến: a, b vì:

+ a. =>Lao động có vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển cá nhân, gia đình và xã hội.

+ b. => Người lao động có quyền tự do lựa chọn học nghề và tìm kiếm công việc và tự do chọn nơi làm việc.

3. Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

Chị H kí hợp đồng làm công nhân khai thác đá ở một tỉnh miền núi, dù biết đây là công việc nặng nhọc với phụ nữ. Khi đến công trường khai thác đá, nhận thấy công việc không đúng như khi giao kết hợp đồng, địa điểm làm việc không đảm bảo điều kiện làm việc, thậm chí còn có thể nguy hiểm đến tính mạng và sức khỏe nên chị H từ chối làm việc. Chủ doanh nghiệp khai thác đá nói chị đã tự nguyện kí hợp đồng, do vậy chị phải làm, không được từ chối công việc.

- Theo em, chủ doanh nghiệp trong trường hợp này có đang thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động không?

- Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc không? Vì sao?

Trả lời:

- Chủ doanh nghiệp trong trường hợp này đang không thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động vì vi phạm công việc không đúng như trong hợp đồng lao động, điều kiện làm việc không đảm bảo và nguy hiểm tính mạng.

- Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc (theo điểm d, khoản 1, điều 5) “Người lao động có quyền từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe trong quá trình thực hiện công việc”.

4. Theo em, trong trường hợp dưới đây, đâu là nghĩa vụ của người lao động? Vì sao?

a. Anh A thực hiện hợp đồng lao động và thỏa ước lao động với công ti M.

b. Chị B là nhân viên văn phòng tại Công ti D, chị luôn chấp hành kỉ luật lao động tại cơ quan.

c. Chị K tham gia đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của pháp luật.

d. Chú T tham gia thành lập tổ chức đại diện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng lao động trong quan hệ lao động.

e. Giám đốc Công ti X kí quyết định khen thưởng đối với chị H vì có nhiều thành tích lao động.

Trả lời:

Các trường hợp là nghĩa vụ của người lao động là: a, b, c

5. Em hãy cho biết hành vi nào vi phạm pháp luật lao động trong các trường hợp sau. Vì sao?

a. Thuê trẻ em 14 tuổi làm thợ may công nghiệp

b. Không sử dụng, trang bị bảo hộ lao động khi làm việc

c. Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động.

d. Nghỉ việc dài ngày không có lí do.

e. Không trả đủ tiền công theo thỏa thuận

g. Tự ý đuổi việc người lao động khi chưa hết hợp đồng

Trả lời:

Hành vi vi phạm pháp luật là: a, b, d, e, g. Vì:

a. Thuê trẻ em 14 tuổi làm thợ may công nghiệp => Điều 143 Luật Lao động 2019 quy định, trẻ em chưa đủ 15 tuổi chỉ được làm công việc nhẹ, trong khi đó “thợ may công nghiệp” thuộc danh mục ngành nghề nặng nhọc độc hại.

b. Không sử dụng, trang bị bảo hộ lao động khi làm việc => Người sử dụng lao động phải trang bị bảo hộ lao động cho người lao động, khi đó, NLĐ phải sử dụng, trang bị bảo hộ lao động khi làm việc.

c. Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động. => Điều 36 Luật Lao động 2019 cho phép Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động. Tuy nhiên phải nằm trong các trường hợp quy định trong điều 36 như: NLĐ không hoàn thành công việc, nghỉ ốm đau dài ngày quá thời hạn, do thiên tai hỏa hoạn,….

d. Nghỉ việc dài ngày không có lí do. => Khi NLĐ nghỉ việc dài ngày phải áo cho người sử dụng lao động biết, nghỉ không í do là vi phạm.

e. Không trả đủ tiền công theo thỏa thuận => vi phạm.

g. Tự ý đuổi việc người lao động khi chưa hết hợp đồng => vi phạm, trừ một số trường hợp quy định tại điều 36 Luật lao động 2019.

6. Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Hướng tới kỉ niệm ngày Thương binh liệt sĩ, trường Trung học cơ sở M tổ chức hoạt động dọn dẹp, vệ sinh Nghĩa trang liệt sĩ xã K. Đây là một trong những hoạt động thường niên của nhà trường tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm lao động ở trường, lớp và cộng đồng nhằm thể hiện đạo lí uống nước nhớ nguồn, lòng biết ơn sâu sắc đối với các liệt sĩ đã hi sinh vì độc lập, tự do của dân tộc. Hoạt động này đã thu hút học sinh tham gia với thái độ tích cực, chủ động.

- Nếu là học sinh Trường Trung học sơ sở M, em sẽ chủ động tham gia hoạt động này như thế nào? Vì sao?

- Vì sao học sinh Trường Trung học cơ sở M lại tích cực, tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường?

Trả lời:

- Nếu là học sinh Trường Trung học sơ sở M, em sẽ tích cực tham gia gọn dẹp vệ sinh nghĩa trang và tìm hiểu về các anh hùng liệt sĩ vì đây là một hành động có ý nghĩa nhân văn và giúp chúng em thể hiện tấm lòng biết ơn các anh hùng liệt sĩ.

- Học sinh Trường Trung học cơ sở M lại tích cực, tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường vì đây là hoạt động trải nghiệm có ý nghĩa nhân văn, lại giúp học sinh biết được nhiều điều mà thế hệ các anh hùng liệt sĩ ngã xuống để đem lại hòa bình cho đất nước và tìm hiểu về cội nguồn dân tộc.

D. Vận dụng

Câu hỏi: Hãy viết đoạn văn ngắn ( khoảng 100 chữ) thể hiện suy nghĩ của em về vai trò của lao động đối với đời sống con người.

>>> Xem trả lời

>>> Xem toàn bộ: Soạn GDCD 8 Chân trời sáng tạo

-------------------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Trả lời câu hỏi GDCD 8 Chân trời sáng tạo Bài 10: Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân trong bộ SGK Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Click vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!