[Chân trời sáng tạo] Giải Lịch Sử 6 Bài 18: Các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trước thế kỉ X

Hướng dẫn Giải Lịch Sử 6 Bài 18: Các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trước thế kỉ X chi tiết, đầy đủ nhất, bám sát nội dung bộ SGK Chân trời sáng tạo, giúp các em học tốt hơn.

A. Hướng dẫn trả lời câu hỏi giữa bài

I. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40-43)

Câu 1: Những câu thơ trích trong Thiên Nam ngữ lục cho em biết thông tin gì về nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng?

Trả lời:

Nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng:

- Phải trả được mối thù của đất nước

- Muốn khôi phục, giành lại được đất nước mà các vua Hùng đã dựng nên.

- Trả thù cho chồng Trưng Trắc là Thi Sách.

Câu 2: Dựa vào lược đồ 18.2, em hãy trình bày diễn biến cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng

Trả lời:

+ Mùa Xuân năm 40, Hai Bà Trưng nổi dậy khởi nghĩa ở Hát Môn (Phúc Thọ, Hà Nội). Được đông đảo nhân dân nhiệt liệt hưởng ứng. 

+ Quân khởi nghĩa nhanh chóng làm chủ Mê Linh, sau đó hạ thành Cổ Loa, tiến đánh và làm chủ Luy Lâu (Bắc Ninh).

+ Sau khi giành thắng lợi, Trưng Trắc được suy tôn làm vua, đóng đô ở Mê Linh.

+ Năm 42, nhà Hán sai tướng Mã Viện đem quân sang đàn áp. Nghĩa quân của Hai Bà Trưng kháng cự quyết  liệt trong gần 1 năm, nhưng do thế giặc mạnh, nên buộc phải rút quân về Hát Môn; Hai Bà Trưng gieo mình xuống sông Hát tuẫn tiết (năm 43); cuộc khởi nghĩa thất bại.

Câu 3: Tìm những cụm từ và câu thể hiện ý nghĩa của khởi nghĩa Hai Bà Trưng trong tư liệu 18.3

Trả lời:

Những cụm từ và câu thể hiện ý nghĩa của khởi nghĩa Hai Bà Trưng trong tư liệu 18.3:

- " Trưng Trắc, Trưng Nhị là đàn bà"

- " việc dựng nước xưng vương dễ như trở bàn tay"

II. Khởi nghĩa Bà Triệu ( năm 248)

Dựa vào tư liệu 18.5 và lược đồ 18.7, em hãy:

Câu 1: Nêu nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu?

Trả lời: 

- Nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu: chính sách cai trị hà khắc, bóc lột tàn bạo của nhà Ngô khiến đời sống của người Việt cực khổ => mâu thuẫn dân tộc giữa người Việt với nhà Ngô ngày càng sâu sắc => Bà Triệu dấy binh khởi nghĩa để đánh đuổi quân xâm lược Ngô, giành lại quyền tự chủ của người Việt. 

Câu 2: Trình bày những nét chính của cuộc khởi nghĩa?

Trả lời:

Những nét chính của cuộc khởi nghĩa:

- Năm 248, cuộc khởi nghĩa bùng nổ.

- Từ căn cứ Phú Điền (Hậu Lộc, Thanh Hóa), nghĩa quân đánh phá các thành ấp của quan lại nhà Ngô ở quận Cửu Chân rồi đánh ra khắp Giao Châu.

- Được tin, nhà Ngô cử tướng Lục Dận đem 6.000 quân sang Giao Châu, chúng vừa đánh, vừa mua chuộc, tìm cách chia rẽ nghĩa quân.

- Trước thế giặc mạnh, cuộc khởi nghĩa bị đàn áp, Bà Triệu anh dũng hi sinh trên núi Tùng (Phú Điền, Hậu Lộc, Thanh Hóa).

=> Cuộc khởi nghĩa kết thúc.

III. Khởi nghĩa Lý Bí và nước Vạn Xuân ( năm 542-603)

Câu 1: Em hãy nêu những đóng góp của Lý Bí và triều tiền Lý đối với lịch sử dân tộc

Trả lời:

Những đóng góp của Lý Bí và triều tiền Lý đối với lịch sử dân tộc:

- Lãnh đạp nhân dân khởi nghĩa, đánh đuổi Tiêu Tư, chiếm giữ thành Long Biên, làm chủ Giao Châu giành lại độc lập dân tộc, chấm dứt hơn 1.000 năm bởi trong thời kỳ Bắc thuộc.

- Xây dựng nhà nước độc lập, tự chủ là nhà nước Vạn Xuân.

- Cổ vũ tinh thần yêu nước và ý chí tự lực, tự cường của dân tộc ta.

Câu 2: Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lí Bí được Quốc sư quán triều Nguyễn nhận định như thế nào qua tư liệu 18.9?

Trả lời:

Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lí Bí được Quốc sư quán triều Nguyễn nhận định qua tư liệu 18.9:

+ Lãnh đạo nhân dân nổi dậy đấu tranh chống quân xâm lược, tuy cuộc đấu tranh này chưa đi đến thắng lợi cuối cùng nhưng đã góp phần thể hiện lòng yêu nước, thức tỉnh tinh thần dân tộc, cổ vũ các cuộc đấu tranh yêu nước của người Việt sau này.

+ Việc khởi nghĩa Lý Bí giành được quyền tự chủ trong thời gian ngắn; Lý Bí lập ra nhà nước Vạn Xuân, xưng “đế” (sáng ngang hàng với các triều đại phương Bắc” đã thể hiền lòng tự hào, tự tôn dân tộc; đồng thời là động lực cổ vũ cho các triều đại sau này của người Việt.

IV. Khởi nghĩa Mai Thúc Loan ( năm 713-722)

Câu 1: Dựa vào lược đồ 18.10, em hãy trình bày những nét chính của khởi nghĩa Mai Thúc Loan

Trả lời:

Những nét chính của khởi nghĩa Mai Thúc Loan:

* Nguyên nhân: Nhà Đường cai trị hà khắc, áp đặt thuế khóa, lao dịch nặng nề => Cuộc khởi nghĩa nổ ra

* Diễn biến:

- Từ Hoan Châu, khởi nghĩa lan rộng ra khắp các châu, huyện

- Nhân dân khắp nơi hưởng ứng kể cả Champa, Chân Lạp,...tấn công Tống Bình, viên quan đô hộ phải chạy về nước.

- Mai Thúc Loan chọn vùng Sa Nam (Nam Đàn) để xây dựng căn cứ.

- Sau đó, ông xưng đế (Mai Hắc Đế), xây dựng thành Vạn An làm quốc đô. => Nền độc lập, tự chủ của dân tộc được duy trì trong gần một thập kỉ (713 - 722).

- Năm 722, nhà Đường đem quân 10 vạn quân sang đàn áp.

* Kết quả: Khởi nghĩa bị dập tắt

V. Khởi nghĩa Phùng Hưng ( Khoảng năm 776-791)

Câu 1: Dựa vào lược đồ 18.12, em hãy tóm tắt lại những diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Phung Hưng?

Trả lời:

Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng:

+ Năm 776, Phùng Hưng dấy binh khởi nghĩa và nhanh chóng làm chủ vùng Đường Lâm.

+ Được nhân dân các vùng xung quanh hưởng ứng, Phùng Hưng chiếm được thành Tống Bình, tổ chức việc cai trị.

+ Sau khi Phùng Hưng qua đời, con trai ông là Phùng An nối nghiệp cha. 

+ Năm 791, nhà Đường đem quân sang đàn áp, dập tắt cuộc khởi nghĩa. 

Câu 2: Tại sao nhân dân ta gọi Phùng Hưng là Bồ Cái Đại Vương?

Trả lời:

   Nhân dân ta gọi Phùng Hưng là Bồ Cái Đại Vương bởi theo quốc tục xưa xưng cha là bố, mẹ là cái. -> Niên hiệu này nhân dân muốn tỏ lòng biết ơn nhớ tới vị anh hùng đã dũng cảm đứng lên kêu khởi nghĩa, ông tựa như cha mẹ, những người tái sinh ra cho nhân dân ta cuộc sống mới

B. Hướng dẫn trả lời câu hỏi luyện tập- vận dụng

I. Luyện tập

Câu 1: Em hãy nêu những đóng góp chung của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời Bắc thuộc

Trả lời:

Những đóng góp chung của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời Bắc thuộc:

+  Chứng minh lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, bất khuất đấu tranh chống ngoại xâm của nhân dân ta.

+ Cổ vũ và để lại nhiều bài học khởi nghĩa quý báu cho các cuộc đấu tranh yêu nước sau này.

Câu 2: Quan sát sơ đồ 18.2, em hãy cho biết:

- Những sự kiện lịch sử nào chứng minh tính chất liên tục và rộng lớn của phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân dân ta trong thời Bắc thuộc?

- Kết quả của các cuộc khởi nghĩa

Trả lời:

. Quan sát sơ đồ 18.2:

* Liên tục: 

   Từ thế kỉ I đến đến đầu thế kỉ X, các cuộc khởii nghĩa của nhân dân ta đã diễn ra liên tiếp, hầu như thế kỉ nào cũng nổ ra khởi nghĩa của nhân dân như: Khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40-43), Khởi nghĩa Bà Triệu (năm 248), khởi nghĩa Lý Bí (năm 542-603), khởi nghĩa Mai Thúc Loan ( năm 713-722), khởi nghĩa Phùng Hưng ( năm 776-791)

* Kết quả của các cuộc khởi nghĩa: đều thất bại

Câu 3: Em hãy hoàn thành bảng thống kê những sự kiện chính của khởi nghĩa Lí Bó và nước Vạn Xuân theo mẫu bên cạnh

Thời gian	Sự kiện
Mùa xuân năm 542
Mùa xuân năm 544
Tháng 5-545
Năm 550
Năm 603

Trả lời:

Thời gian	Sự kiện
Mùa xuân Năm 542	Lý Bí lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa, đánh đuổi Tiêu Tư, chiếm giữ thành Long Biên (Bắc Ninh), làm chủ thành Giao Châu.
Mùa xuân Năm 544	Khởi nghĩa Thắng Lợi, Lý Bí lên ngôi vua, lấy hiệu là Lý Nam Đế. Ông Đặt tên nước là Vạn Xuân, đóng đô ở vùng cửa sông Tô Lịch (Hà Nội).
Tháng 5/545	Nhà Lương cử quân sang xâm lược Vạn Xuân.
Năm 550	Sau khi đánh bại quân xâm lược Lương, Triệu Quang Phục xưng vương.
Năm 602	Nhà Tùy đem quân xâm lược, nhà nước Vạn Xuân sụp đổ.

II. Vận dụng

Câu 1: Giả sử em đang học trong một ngôi trường mang tên một trong những vị anh hùng chống Bắc thuộc, hãy viết thư cho một người bạn để kể về câu chuyện của vị anh hùng đó.

Trả lời:

Bài viết tham khảo

Hà Nội ngày 27- 4- 2017

Ngọc thân mến, đã một tháng kể từ ngày tớ chuyển đi. Cậu và mọi người vẫn khỏe cả chứ, tớ nhớ mọi người rất nhiều, thật buồn khi phải xa cậu và mọi người. Tớ đã chuyển đến nơi ở mới, mọi việc đều ổn. Ngày hôm qua tớ đã vào nhập học tại ngôi trường THCS Hai Bà Trưng. Cậu biết không mình rất vui khi được học ngôi trường mang tên hai vị anh hùng của dân tộc này

Theo sách sử, thì Hai Bà Trưng là dòng dõi của người đứng đầu cai quản vùng đất Mê Linh vào thời Hùng Vương, gồm hai chị em là Trưng Trắc và Trưng Nhị. Lúc bấy giờ, giặc phương Bắc cai trị nước ta với chính sách tàn bạo khiến lòng dân vô cùng căm phẫn. Vào mùa xuân năm 40, Thi Sách - chồng của Trưng Trắc bị Tô Định (một tên Thái Thú người Hán) giết hại. Sự kiện này như một mồi lửa, làm bùng lên lòng căm hận quân đô hộ, và khát vọng độc lập tự chủ trong lòng Hai Bà Trưng. Vậy nên, vào một sáng mùa xuân năm ấy tại đất Mê Linh, Hai Bà Trưng đã làm lễ tế cờ khởi nghĩa. Trong tiếng trống đồng trầm hùng, âm vang lời thề của Hai Bà trước giờ xuất binh:

Một xin rửa sạch nước thù,

Hai xin dựng lại nghiệp xưa họ Hùng,

Ba kêu oan ức lòng chồng,

Bốn xin vẻn vẹn sở công lênh này.

Cuộc khởi nghĩa này đã liên kết được sức mạnh toàn dân, trong đó có đông đảo phụ nữ, như các nữ tướng: Thánh Thiên, Lê Chân, Bát Nàn, Thiều Hoa… sau đó, lan dần ra toàn quốc. Chỉ trong một thời gian ngắn, Hai Bà Trưng đã quét sạch giặc thù khỏi bờ cõi và được tôn làm vua, đứng đầu đất nước.

Nền độc lập quý giá ấy được duy trì trong thời gian ba năm (từ năm 40 đến năm 43). Đến năm 41, nhà Hán sai Phục Ba tướng quân Mã Viện cầm đầu đại quân sang tái xâm lược, Hai Bà Trưng đã dũng cảm đương đầu cùng quân giặc. Tổ chức kháng chiến với những trận đánh lớn từ Tây Vu, Lãng Bạc đến Cẩm Khê. Cuối cùng đã hy sinh anh dũng tại dòng Hát giang vào ngày 6 tháng 2 năm 43, để lại tấm gương oanh liệt nghìn thu.

Hai bà chính là tấm gương sáng rọi về tinh thần yêu nước và chiến đấu chống giặc anh dũng cho con cháu đời sau. Chính vì thế với mình, còn gì tuyệt vời hơn khi được học trong ngôi trường THCS mang tên hai người phụ nữ anh hùng. Mình nhất định sẽ cố gắng học hành thật chăm chỉ để xứng danh là học sinh trường, xứng với sự hi sinh to lớn của những vị anh hùng đã ngã xuống để có một nước Việt Nam xinh đẹp như ngày nay. 

Thư đã dài rồi, mình dừng bút tại đây. Hi vọng cậu sau khi đọc được lá thư này sẽ hồi âm lại mình, kể cho mình nghe những điều thú vị mà cậu gặp được.

Bạn thân

Chi