Các dạng bài tập Hóa 8

A. Công thức hóa học và tính theo công thức hóa học

I. Lập công thức hóa học của hợp chất khi biết hóa trị

Các bước để xác định hóa trị

- Bước 1: Viết công thức dạng A_xB_y

- Bước 2: Đặt đẳng thức: x hóa trị của A = y ´ hóa trị của B 

- Bước 3: Chuyển đổi thành tỉ lệ: 

Chọn a’, b’ là những số nguyên dương và tỉ lệ b’/a’ là tối giản => x = b (hoặc b’); y = a (hoặc a’)

Ví dụ: Lập công thức hóa học của hợp chất sau: C (IV) và S (II)

+ Bước 1: Công thức hóa học của C (IV) và S (II) có dạng C^VI_xS^II_y 

+ Bước 2: Biểu thức quy tắc hóa trị: x.IV = y.II

Chuyển thành tỉ lệ:

Bước 3 Công thức hóa học cần tìm là:  CS₂

Bài tập vận dụng:

Bài số 1: Lập công thức hóa học của các hợp chất sau:

a) C (IV) và S (II)

b) Fe (II) và O.

c) P (V) và O.

d) N (V) và O.

Bài số 2: Lập công thức hóa học và tính phân tử khối của các hợp chất tạo bởi một nguyên tố và nhóm nguyên tử sau:

a) Ba (II) và nhóm (OH)

b) Cu (II) và nhóm (SO₄)

c) Fe (III) và nhóm (SO₄)

Bài số 3: Trong các công thức hoá học sau đây, công thức hoá học nào sai? Sửa lại cho đúng: FeCl, ZnO₂, KCl, Cu(OH)₂, BaS, CuNO₃, Zn₂OH, K₂SO₄, Ca₂(PO₄)₃, AlCl, AlO₂, K₂SO₄, HCl, BaNO₃, Mg(OH)₃, ZnCl, MgO₂, NaSO₄, NaCl, Ca(OH)₃, K₂Cl, BaO₂, NaSO₄, H₂O, Zn(NO₃)₂, Al(OH)₂, NaOH₂, SO₃, Al(SO₄)₂.

II. Lập công thức hóa học của hợp chất khi biết thành phần phần trăm (%) về khối lượng

Các bước xác định công thức hóa học của hợp chất

- Bước 1: Tìm khối lượng của mỗi nguyên tố có trong 1 mol hợp chất.

- Bước 2: Tìm số mol nguyên tử của nguyên tố có trong 1 mol hợp chất.

- Bước 3: Lập công thức hóa học của hợp chất.

Ví dụ: Một hợp chất khí có thành phần % theo khối lượng là 82,35%N và 17,65% H. Xác định công thức hóa học của chất đó. Biết tỉ khối của hợp chất khí với hidro bằng 8,5.

Hướng dẫn giải

Khối lượng mol của hợp chất khí bằng: M = d,MH 2 = 8.5,2 = 17 (gam/mol)

Số mol nguyên tử của mỗi nguyên tố trong 1 mol hợp chất:

Trong 1 phân tử hợp chất khí trên có: 1mol nguyên tử N và 3 mol nguyên tử H.

Công thức hóa học của hợp chất trên là NH₃

Bài tập vận dụng

Bài số 1: Một hợp chất có thành phần các nguyên tố theo khối lượng là: 40% Cu; 20% S và 40%O. Xác định công thức hóa học của chất đó. Biết hợp chất có khối lượng mol là 160g/mol.

Bài số 2: Hãy tìm công thức hóa học của chất X có khối lượng mol MX = 170 (g/mol), thành phần các nguyên tố theo khối lượng: 63,53% Ag; 8,23% N, còn lại O.

Bài số 3: Lập công thức hóa học của hợp chất A biết:

- Phân khối của hợp chất là 160 đvC

- Trong hợp chất có 70% theo khối lượng sắt, còn lại là oxi.

III. Tính thành phần % theo khối lượng của các nguyên tố trong hợp chất A_xB_yC_z

Cách 1.

- Tìm khối lượng mol của hợp chất

- Tìm số mol nguyên tử mỗi nguyên tố trong 1 mol hợp chất rồi quy về khối lượng

- Tìm thành phần phần trăm các nguyên tố trong hợp chất

Cách 2. Xét công thức hóa học: A_xB_yC_z

Hoặc %C = 100% - (%A + %B)

Ví dụ: Photphat tự nhiên là phân lân chưa qua chế biến hóa học, thành phần chính là canxi photphat có công thức hóa học là Ca₃(PO₄)₂

- Bước 1: Xác định khối lượng mol của hợp chất.

M_Ca3(PO4)2 = 40.3 + 31.2 + 16.4.2 = 310 g/mol

- Bước 2: Xác định số mol nguyên tử của mỗi nguyên tố trong 1 mol hợp chất

Trong 1 mol Ca₃(PO₄)₂ có: 3 mol nguyên tử Ca, 2 mol nguyên tử P và 8 mol nguyên tử O

- Bước 3: Tính thành phần % của mỗi nguyên tố.

Bài tập vận dụng

Bài số 1: Phân đạm urê, có công thức hoá học là (NH₂)₂CO. Phân đạm có vai trò rất quan trọng đối với cây trồng và thực vật nói chung, đặc biệt là cây lấy lá như rau.

a) Khối lượng mol phân tử ure

b) Hãy xác định thành phần phần trăm (theo khối lượng) của các nguyên tố

Bài số 2: Tính thành phần phần trăm (theo khối lượng) của các nguyên tố hóa học có mặt trong các hợp chất sau:

a) Fe(NO₃)₂, Fe(NO₃)₂

b) N₂O, NO, NO₂

IV. Lập công thức hóa học dựa vào tỉ lệ khối lượng của các nguyên tố.

1. Bài tập tổng quát: Cho một hợp chất gồm 2 nguyên tố A và B có tỉ lệ về khối lượng là a:b Hay (mA/mB = a/b)  . Tìm công thức của hợp chất.

2. Phương pháp giải

Gọi công thức hóa học tổng quát của 2 nguyên tố có dạng là A_xB_y. (Ở đây chúng ta phải đi tìm được x, y của A, B. Tìm tỉ lệ: x:y => x,y)

=> CTHH

Ví dụ: Tìm công thức hóa học của một oxit sắt, biết tỷ lệ khối lượng của sắt và oxi là 7:3

Gọi công thức hóa học của oxit sắt cần tìm là: Fe_xO_y

Ta có:

CTHH: Fe₂O₃

Bài tập vận dụng

Bài số 1: Một hợp chất có tỉ lệ khối lượng của các nguyên tố Ca : N : O lần lượt là 10 : 7 : 24. Xác định công thức hóa học của hợp chất biết N và O hình thành nhóm nguyên tử, và trong nhóm tỉ lệ số nguyên tử của N : O = 1 : 3.

Bài số 2: Tìm công thức hóa học của một oxit nito, biết tỉ lệ khối lượng của nito đối với oxi là 7:16. Tìm công thức của oxit đó.

Bài số 3: Phân tích một oxit của lưu huỳnh người ta thấy cứ 2 phần khối lượng S thì có 3 phần khối lượng oxi. Xác định công thức của oxit lưu huỳnh?

B. Bài tập tính theo phương trình hóa học

I. Phương trình hóa học

1. Cân bằng phương trình hóa học

a) CuO + H₂ → CuO

b) CO₂ + NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

c) Zn + HCl → ZnCl₂ + H₂

d) Al + O₂ → Al₂O₃

e) NaOH + CuSO₄ → Cu(OH)₂ + Na₂SO₄

f) Al₂O₃ + NaOH → NaAlO₂ + H₂O

g) Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + H₂O

h) H₃PO₄ + Ca(OH)₂ → Ca₃(PO₄)₂ + H₂O

i) BaCl₂ + AgNO₃ → AgCl + Ba(NO₃)₂

k) FeO + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + SO₂ + H₂O

2. Hoàn thành các phương trình hóa học sau:

1) Photpho + khí oxi → Photpho(V) oxit (P₂O₅)

2) Khí hiđro + oxit sắt từ (Fe₃O₄) → Sắt + Nước

3) Kẽm + axit clohidric → kẽm clorua + hidro

4) Canxi cacbonat + axit clohidric → canxi clorua + nước + khí cacbonic

5) Sắt + đồng (II) sunfat → Sắt (II) sunfat + đồng

3. Chọn CTHH thích hợp đặt vào những chỗ có dấu chấm hỏi và cân bằng các phương trình hóa học sau:

1) CaO + HCl → ?+ H₂

2) P + ? → P₂O₅

3) Na₂O + H₂O →?

4) Ba(NO₃)₂ + H₂SO₄ → BaSO₄ + ?

5) Ca(HCO₃)₂ → CaCO₃ + CO₂ + ?

6) CaCO₃ + HCl → CaCl₂ + ? + H₂O

7) NaOH + ? → Na₂CO₃ + H₂O

4. Cân bằng các phương trình hóa học sau chứa ẩn

1) Fe_xO_y + H₂ → Fe + H₂O

2) Fe_xO_y + HCl → FeCl_2y/x + H₂O

3) Fe_xO_y + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)_2y/x + H₂O

4) M + H₂SO₄ → M₂(SO₄)_n + SO₂ + H₂O

5) M + HNO₃ → M(NO₃)_n + NO + H₂O

6) Fe_xO_y + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)_2y/x + SO₂ + H₂O

II. Tính theo phương trình hóa học

Các công thức tính toán hóa học cần nhớ

Trong đó:

n: số mol của chất (mol)

m: khối lượng (gam)

M: Khối lượng mol (gam/mol)

V: thề tích chất (đktc) (lít)

Ví dụ: Đốt cháy hoàn toàn 13 gam Zn trong oxi thu được ZnO.

a) Lập PTHH.

b) Tính khối lượng ZnO thu được?

c) Tính khối lượng oxi đã dùng?

Lời giải

a) PTHH: 2Zn + O₂ → 2ZnO

b) Số mol Zn là: n_Zn = 13/65 = 0,2mol

PTHH:   2Zn + O₂ → 2ZnO

Tỉ lệ PT: 2mol   1mol   2mol

                0,2mol ?mol ?mol

Số mol ZnO tạo thành là: n_ZnO = (0,2.2)/2= 0,2mol

=> Khối lượng ZnO là: m_ZnO = 0,2 . 81 = 16,2 gam

c) Số mol khí O₂ đã dùng là: n_O2 = (0,2.1)/2 = 0,1 mol

=> Khối lượng O₂ là: m_O2 = n.M = 0,1.32 = 3,2 gam

Bài tập vận dụng

Bài số 1: Tính thể tích của oxi (đktc) cần dùng để đốt cháy hết 3,1 gam P. Tính khối lượng của chất tạo thành sau phản ứng.

Bài  số 2: Biết rằng 2,3 gam một kim loại R (có hoá trị I) tác dụng vừa đủ với 1,12 lit khí clo (ở đktc) theo sơ đồ p/ư:

R + Cl₂ → RCl

a) Xác định tên kim loại R

b) Tính khối lượng hợp chất tạo thành

Bài số 3: Hòa tan hoàn toàn 6,75 gam kim loại nhôm trong dung dịch axit clohidric HCl dư. Phản ứng hóa học giữa nhôm và axit clohidric HCl được biểu diễn theo sơ đồ sau:

Al + HCl → AlCl₃ + H₂

a) Hãy lập phương trình hóa học của phản ứng.

b) Tính thể tích (ở đktc) của khí H₂ sinh ra.

c) Tính khối lượng axit HCl đã tham gia phản ứng.

d) Tính khối lượng muối AlCl₃ được tạo thành.

III. Bài toán về lượng chất dư

Giả sử có phản ứng hóa học: aA + bB ------- > cC + dD

Cho n_A là số mol chất A, và n_B là số mol chất B

Tính lượng các chất theo chất phản ứng hết.

Ví dụ. Cho 6,5 gam kẽm tác dụng với 36,5 g dung dịch HCl. Tính khối lượng muối tạo thành sau phản ứng.

Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

Theo phương trình: 1 mol : 2 mol  :1 mol

Theo đầu bài         : 0,1 mol :  0,1 mol : 0,05 mol

Bài tập vận dụng:

Bài số 1: Cho một lá nhôm nặng 0,81g dung dịch chứa 2,19g HCl

a) Chất nào còn dư, và dư bao nhiêu gam

b) Tính khối lượng các chất thu được sau phản ứng là?

Bài số 2: Trộn 2,24 lít H₂ và 4,48 lít khí O₂ (đktc) rồi đốt cháy. Hỏi sau phản ứng khí nào dư, dư bao nhiêu lít? Tính khối lượng nước tạo thành?

C. Dung dịch và nồng độ dung dịch 

I. Các công thức cần ghi nhớ

1. Độ tan

2. Nồng độ phần trăm dung dịch (C%)

Trong đó: 

m_ct: khối lượng chất tan (gam)

m_dd: khối lượng dung dịch (gam)

Ví dụ: Hòa tan 15 gam muối vào 50 gam nước. Tình nồng độ phần trăm của dung dịch thu được:

Hướng dẫn giải:

Ta có: m_dd = m_dm + m_ct = 50 + 15 = 65 gam

Áp dụng công thức:

3. Nồng độ mol dung dịch (C_M)

Ví dụ: Tính nồng độ mol của dung dịch khi 0,5 lit dung dịch CuSO₄ chứa 100 gam CuSO₄

Hướng dẫn giải:

Số mol của CuSO₄  = 100 : 160 = 0,625 mol

Nồng độ mol của dung dịch CuSO₄  = 0,625 : 0,5 = 1,25M

4. Công thức liên hệ giữa D (khối lượng riêng), m_dd (khối lượng dung dịch) và V_dd (thể tích dung dịch):

II. Các dạng bài tập

Dạng I: Bài tập về độ tan

Bài số 1: Ở 20^oC, 60 gam KNO₃ tan trong 190 nước thì thu được dung dịch bão hoà. Tính độ tan của KNO₃ ở nhiệt độ đó ?

Bài số 2: ở 20^oC, độ tan của K₂SO₄ là 11,1 gam. Phải hoà tan bao nhiêu gam muối này vào 80 gam nước thì thu được dung dịch bão hoà ở nhiệt độ đã cho ?

Bài số  3: Tính khối lượng KCl kết tinh đợc sau khi làm nguội 600 gam dung dịch bão hoà ở 80^oC xuống 20^oC. Biết độ tan S ở 80^oC là 51 gam, ở 20^oC là 34 gam.

Bài số 4: Biết độ tan S của AgNO₃ ở 60^oC là 525 gam, ở 10^oC là 170 gam. Tính lượng AgNO₃ tách ra khi làm lạnh 2500 gam dung dịch AgNO₃ bão hoà ở 60^oC xuống 10^oC.

Bài số 5: Hoà tan 120 gam KCl và 250 gam nớc ở 50^oC (có độ tan là 42,6 gam). Tính lượng muối còn thừa sau khi tạo thành dung dịch bão hoà ?

Dạng II: Pha trộn dung dịch xảy ra phản ứng giữa các chất tan với nhau hoặc phản ứng giữa chất tan với dung môi → Ta phải tính nồng độ của sản phẩm (không tính nồng độ của chất tan đó).

Ví dụ: Khi cho Na₂O, CaO, SO₃... vào nước, xảy ra phản ứng:

Na₂O + H₂O →2NaOH

CaO + H₂O →Ca(OH)₂

Bài số 1: Cho 6,2 gam Na₂O vào 73,8 gam nước thu được dung dịch A. Tính nồng độ của chất có trong dung dịch A ?

Bài số 2: Cho 6,2 gam Na₂O vào 133,8 gam dung dịch NaOH có nồng độ 44,84%. Tính nồng độ phần trăm của chất có trong dung dịch?

Bài số 3: Cần cho thêm a gam Na₂O vào 120 gam dung dịch NaOH 10% để được dung dịch NaOH 20%. Tính a?

Dạng III: Pha trộn hai dung dịch cùng loại nồng độ cùng loại chất tan.

Bài toán 1:  Trộn m₁ gam dung dịch chất A có nồng độ C₁% với m₂ gam dung dịch chất A có nồng độ C₂ % →Được dung dịch mới có khối lượng (m₁+ m₂) gam và nồng độ C%.

- Cách giải:

Áp dụng công thức:

Ta tính khối lượng chất tan có trong dung dịch 1 (m_{chất tan dung dịch 1}) và khối lượng chất tan có trong dung dịch 2 (mchất tan dung dịch 2) → khối lượng chất tan có trong dung dịch mới 

→ m_{chất tan dung dịch mới} = m_{chất tan dung dịch 1} + m_{chất tan dung dịch 2} = m₁.C₁% + m₂C₂%

Bài tập vận dụng 

Bài số 1: Xác định nồng độ phần trăm của các dung dịch trong các trường hợp sau:

a. Pha thêm 20 gam nước vào 80 gam dung dịch muối ăn có nồng độ 15%.

b. Trộn 200 gam dung dịch muối ăn có nồng độ 20% với 300 gam dung dịch muối ăn có nồng độ 5%.

c. Trộn 100 gam dung dịch NaOH a% với 50 gam dung dịch NaOH 10% được dung dịch NaOH 7,5%.

Bài số 2: Trộn bao nhiêu gam dung dịch H₂SO₄ 10% với 150 gam dung dịch H₂SO₄ 25% để thu được dung dịch H₂SO₄ 15%.

Bài số 3: Trộn V₁ lít dung dịch chất B có nồng độ C_1M (mol/l) với V₂ lít dung dịch chất B có nồng độ C_2M (mol/l) → Được dung dịch mới có thể tích (V₁+ V₂) lít và nồng độ C_M (mol/l).

Áp dụng công thức: 

Ta tính số mol chất tan có trong dung dịch 1 (n_{chất tan dung dịch 1}) và số mol chất tan có trong dung dịch 2 (n_{chất tan dung dịch 2}) → số mol chất tan có trong dung dịch mới

→ n _{chất tan dung dịch mớ  i}= n_{chất tan dung dịch 1} + n_{chất tan dung dịch 2} = C_1M.V₁ + C_2M .V₂

Tính thể tích dung dịch sau trộn = (V₁+ V₂)

Dạng IV: Trộn 2 dung dịch các chất tan phản ứng với nhau 

1. Phương pháp giải:

- Tính số mol các chất trước phản ứng. Viết phương trình phản ứng xác định chất tạo thành.

- Tính số mol các chất sau phản ứng.

- Tính khối lượng, thể tích dung dịch sau phản ứng.

- Tính theo yêu cầu của bài tập.

2. Cách tính khối lượng dung dịch sau phản ứng:

- TH1: Chất tạo thành ở trạng thái dung dịch:

m_{dd sau pư} = tổng m_{các chất tham gia}

- TH2: Chất tạo thành có chất bay hơi (chất khí bay hơi):

m_{dd sau pư} = tổng m_{các chất tham gia}- m_khí

- TH3: Chất tạo thành có chất kết tủa (không tan):

m_{dd sau pư} = tổng m_{các chất tham gia} - m_{kết tủa}

Bài tập vận dụng:

Bài số 1: Cho 6,5 gam kẽm phản ứng vừa đủ với 100 ml dung dịch axit clohiđric.

a. Tính thể tích khí hiđro thu được ở đktc?

b. Tính nồng độ mol của dung dịch muối thu được sau phản ứng?

c. Tính nồng độ mol của dung dịch axit HCl đã dùng?

Bài số 2: Hòa tan 6 gam magie oxit (MgO) vào 50 ml dung dịch H₂SO₄ (có d = 1,2 g/ml) vừa đủ.

a. Tính khối lượng axit H₂SO₄ đã phản ứng?

b. Tính nồng độ % của dung dịch H₂SO₄ axit trên?

c. Tính nồng độ % của dung dịch muối sau phản ứng?

Bài số 3: Cho 25 gam dung dịch NaOH 4% tác dụng vừa đủ tác dụng với 51 gam dung dịch H₂SO₄ 0,2M (có thể tích 52 ml). Tính nồng độ % các chất trong dung dịch sau phản ứng?