Cá chậu chim lồng | Điển tích, Giải thích thành ngữ

Tổng hợp nội dung về Điển tích, Giải thích - tục ngữ Cá chậu chim lồng ngắn gọn, giúp các bạn cập nhật thêm nhiều kiến thức về thành ngữ, tục ngữ Việt Nam Nam. 

Điển tích thành ngữ “Cá chậu chim lồng”

Ngày xưa, có một nhà giàu nọ rất chơi thích chơi chim cảnh. Người nhà giàu thường nhốt chim sáo trong lồng treo trước cửa nhà để mua vui. Rồi một ngày, người nọ lại bắt được một con cá vàng, bèn thả vào chậu đặt cạnh lồng chim để làm cảnh. Ngày ngày, người chủ đem thức ăn đến cho chim và cá, cốt để thưởng thức tiếng hót của chim, dạy chim nói tiếng người và xem cá lượn lờ tung tăng trong chậu.

Một hôm, người chủ đi vắng, con cá nói với con chim rằng:

- Chị còn sung sướng nỗi gì mà còn nhảy nhót liên hồi, lại còn líu la líu lô. Chị có biết chị đang ở đâu?

Thấy con cá cùng cảnh ngộ bắt chuyện, con sáo mới giãi bày:

- Tôi thấy chị cứ lượn lờ bơi quanh cái chậu, còn nhởn nhơ nỗi gì, tôi thấy ấm ức cho chị lắm thay. Còn tôi, trước đây, sống ở trời đất bao la rộng bằng ngàn, bằng vạn chiếc lồng. Vườn là rừng, sông suối chỗ nào tôi cũng biết. Tôi muốn bay, muốn đậu, mặc sức, rồi líu lô suốt ngày trên vách đá cùng họ hàng chim muông. Giờ đây bị nhốt trong lồng, muốn đạp mà ra, tôi có hót là hót cho đỡ nhớ rừng, nhớ đàn, chứ nào có sung sướng gì.

Lúc ấy cá mới nói:

- Tôi và chị cùng chịu chung số phận. Tôi sống ở sông. Sông nước mênh mông, họ hàng nhà cá chúng tôi từng đàn lượn tung tăng, đến ngày con nước trẩy hội đông vui. Tôi nhớ sông, nhớ đàn mà quẫy quanh nơi thành chậu, để mà vươn ra chứ đâu có nhởn nhơ nỗi gì.

Một con mèo suốt ngày rình bên chậu nước và chiếc lồng, chỉ chờ thời cơ cá nhảy ra khỏi chậu là ngoạm lấy, rồi tìm cách thò tay vào lồng mà tóm ngọn con chim, nghe thấy chúng than thở với nhau, đành góp lời vào:

- Khổ thân cho chúng mày. Cá chậu chim lồng. Số phận đã run rủi vậy, con than vãn nỗi gì.

Giải thích thành ngữ

- Xét theo nghĩa đen:

+ Cá chậu: Cá sống ở ao hồ, sông suối, biển cả. Đó là những nơi rộng lớn, bao la thỏa sức vùng vẫy. Thế nhưng, cá lại phải sống trong chậu chật hẹp, làm mua vui cho con người.

+ Chim lồng: Chim sống ở trời đất bao la, thỏa sức bay lượn, mặc sức hót líu lo với các loài chim muông. Nhưng lại trở thành thú vui để con người nhốt vào lồng.

=> Cá chậu chim lồng nói về cuộc sống tù túng, chật hẹp của cá và chim khi trở thành trò mua vui cho con người.

- Xét theo nghĩa bóng: Mượn hình ảnh cá và chim, “cá chậu chim lồng” có nghĩa là nói đến tình cảnh bị giam giữ, tù túng, mất sự tự do. Câu thành ngữ này thường gặp nhiều trong những câu ca dao nói về thân phận người phụ nữ xưa như:

“Ai ơi cá chậu chim lồng

Một ngày bằng cả năm gông ngồi tù”

Dựa trên ý nghĩa đó, ca dao cũng có câu:

“Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lồng, như cá cắn câu.
Cá cắn câu, biết đâu mà gỡ,
Chim vào lồng, biết thuở nào ra?”

=> Đó là một cuộc hôn nhân không hạnh phúc bởi cô lấy người mà mình không yêu, cô gái ví mình như chim vào lồng, như cá cắn câu, không có lối thoát nào cho hôn nhân này.