Axit là gì? Phân loại axit (tính chất vật lý, hóa học, ứng dụng)

Axit là gì và các tính chất vật lí, hóa học ra sao luôn là thắc mắc của nhiều học sinh. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp các kiến thức về axit gồm khái niệm, tính chất, ứng dụng giúp bổ trợ kiến thức hóa học cho các em.

Axit là gì?

Axit là hợp chất mà phân tử gồm có 1 hay nhiều nguyên tử hiđro liên kết với gốc axit.

Công thức chung: H_nA.

Trong đó: 

- H: là nguyên tử hiđro, n là số nguyên tử H.

- A: là gốc axit (A có thể là 1 nguyên tử hay một nhóm nguyên tử).

Phân loại axit

* Dựa vào tính chất hóa học

- Axit mạnh: Là những axit có nguyên tử hydro linh động. Nguyên tử hydro càng linh động thì axit đó càng mạnh. Với những axit có oxy thì axit nào càng nhiều oxy thì axit đó càng mạnh còn với những axit của nguyên tố tạo nên trong cùng một chu kì thì tính phi kim của nguyên tố nào càng mạnh thì tính axit càng mạnh. Một số loại axit mạnh có thể kể đến là axit clohydric, axit sunfuric, axit nitric,…

- Axit yếu: Là những hợp chất có hidro kém linh hoạt hơn hoặc khi hòa tan vào nước khả năng phân ly ra ion H+ thấp hơn so với axit mạnh, ví dụ như hidro sunfua, axit cacbonic,…

* Dựa vào nguồn gốc

- Axit vô cơ: Là loại axit có trong các hợp chất vô cơ, ví dụ như axit bromhiđric, axit clohidric,…

- Axit hữu cơ (axit cacboxylic): Là loại axit có trong các hợp chất hữu cơ, ví dụ như axit fomic, axit axetic,…

* Dựa vào gốc axit

- Axit có oxi: Axit sunfuric, axit nitric, axit photphoric,…

- Axit không có oxi: Axit clohidric, hidro sunfua, axit flohydric,…

* Dựa vào khả năng tạo muối

- Axit: Chỉ tạo ra một muối duy nhất, ví dụ như axit clohydric, axit nitric …

- Axit đa axit: Có khả năng tạo ra nhiều loại muối khác nhau, ví dụ như axit sunfuric có thể tạo ra muối hiđrosunfat và muối sunfat trung hòa.

Tính chất vật lí của axit

- Axit có khả năng tan trong nước, có vị chua.

- Có thể dẫn điện tốt do bản chất nó là chất điện ly.

- Axit càng mạnh càng nguy hiểm đối với con người khi tiếp xúc.

Tính chất hoá học của axit

- Làm đổi màu chất chỉ thị.

- Tác dụng với kim loại tạo thành sản phẩm là muối và khí hydro.

- Tác dụng với dung dịch bazo cho sản phẩm sinh ra là muối và nước.

- Tác dụng với oxit bazo tạo thành muối và nước.

- Tác dụng với muối cho sản phẩm sinh ra là muối mới và axit mới.

Cách xác định độ mạnh, yếu của axit

Dựa vào sự linh động của nguyên tử Hydro trong axit đó. Nếu H càng linh động, tính axit càng mạnh và ngược lại.

Với những axit có oxy trong cùng một nguyên tố, càng ít oxy, axit càng yếu

HClO₄ > HClO₃> HClO₂> HClO

Với những axit của nguyên tố trong cùng chu kỳ, khi các nguyên tố ở hóa trị cao nhất, nguyên tố trung tâm có tính phi kim càng yếu thì axit đó càng yếu.

HClO₄> H₂SO₄> H₃PO₄

Với axit của nguyên tố cùng nhóm A

+ Axit có oxy: Tính axit tăng dần từ dưới lên: HIO4 < HbrO4< HClO4

+ Axit không có oxy: Tính axit giảm dần từ dưới lên: HI > HBr> HCl> HF

Với axit hữu cơ RCOOH

+ Nếu R đẩy electron (gốc R no) thì tính axit giảm

HCOOH> CH₃COOH> CH₃CH₂COOH> CH₃CH₂CH₂COOH> n-C₄H₉COOH.

+ Nếu R hút e (gốc R không no, thơm hoặc có nguyên tố halogen,…), tính axit sẽ mạnh

Ứng dụng của Axit trong đời sống

a. Trong công nghiệp:

- Axit thường được sử dụng để loại bỏ sự gỉ sắt và sự ăn mòn khác từ kim loại trong quá trình được gọi là tẩy.

- Chúng có thể được sử dụng như một chất điện phân trong pin, chẳng hạn như axit sulfuric trong pin xe hơi.

- Axit nitric phản ứng với ammonia để tạo ra amoni nitrat, một phân bón. Ngoài ra, các axit cacboxylic có thể được este hóa với rượu cồn, để tạo ra este.

b. Trong công nghiệp chế biến

Axit được sử dụng làm chất phụ gia cho đồ uống và thực phẩm, vì chúng làm thay đổi khẩu vị và phục vụ như chất bảo quản.

c. Trong dược học

Một số axit được sử dụng làm thuốc. Axit acetylsalicylic (Aspirin) được sử dụng như một thuốc giảm đau và làm giảm cơn sốt. Axit đóng vai trò quan trọng trong cơ thể con người.

d. Đối với cơ thể con người

- Axit clohiđric có trong dạ dày giúp tiêu hóa bằng cách phá vỡ các phân tử thức ăn lớn và phức tạp.

- Amino axit được yêu cầu để tổng hợp các protein cần thiết cho sự phát triển và sửa chữa các mô cơ thể.

- Axit béo cũng cần cho sự phát triển và sửa chữa các mô của cơ thể. Các axit nucleic rất quan trọng cho việc sản xuất DNA và RNA và chuyển các đặc tính sang con lai qua gen. Axit cacbon rất quan trọng để duy trì độ cân bằng pH trong cơ thể.