Triết học ra đời trong điều kiện nào?

Triết học Mác - Lênin ra đời từ nửa cuối thế kỷ XIX và phát triển cho đến ngày nay. Từ khi ra đời, triết học Mác - Lênin đã tạo ra một cuộc cách mạng trong lịch sử triết học và trở thành thế giới quan, phương pháp luận của hoạt động nhận thức cũng như hoạt động thực tiễn của con người. Vậy Triết học ra đời trong điều kiện nào? Hãy cùng Toploigiai tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

1. Những điều kiện ra đời của triết học Mac

a. Điều kiện kinh tế - Xã hội

Triết học Mac cũng như các hệ thống triết học trước đó, đề ra đời rong những điều kiện kinh tế - xã hội nhất định 

Triết học Mác cũng như các bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác, ra đời vào những năm 40 của thế kỷ XIX. Cùng với sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa tư bản, giai cấp vô sản thế giới hình thành và phát triển như một lực lượng chính trị độc lập, một giai cấp cơ bản của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

Sự hình thành và phát triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, đã xuất hiện những mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng cao của sản xuất công nghiệp với hình thức sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa. Biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn cơ bản của chủ nghĩa tư bản, đó là mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản. Cuộc đấu tranh giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản là một quy luật mang tính tất yếu khách quan của chủ nghĩa tư bản. Trong cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản được thể hiện qua những giai đoạn và các hình thức cụ thể khác nhau. Nhưng cuộc đấu tranh đó có nhu cầu tất yếu khách quan về mặt hệ tư tưởng, về mặt tổ chức chính trị xã hội của giai cấp vô sản (Đảng cộng sản), v.v.. Sự ra đời chủ nghĩa Mác có khả năng đáp ứng những nhu cầu khách quan đó. Phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân thế giới vào những thập niên 30 – 40 của thế kỷ XIX như Ăngghen đã nhận xét, nó đã tạo nên bước ngoặt căn bản trong quan niệm của Mác về lịch sử.

Nghiên cứu quá trình đấu tranh xã hội trong lịch sử và khái quát những kinh nghiệm trong phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân thế giới ở Anh, Pháp, Đức, v.v… Mác và Ăngghen đã khẳng định, giai cấp công nhân là giai cấp tiên tiến và cách mạng nhất, giai cấp có khả năng xóa bỏ chủ nghĩa tư bản xây dựng một xã hội mới, xã hội cộng sản. Sự ra đời của triết học Mác cũng như chủ nghĩa Mác, là một nhu cầu khách quan, phản ánh đúng những điều kiện khách quan và có khả năng giải quyết những nhiệm vụ khách quan của thời đại. Trước hết nó phản ánh nhu cầu khách quan về mặt hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, khẳng định vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đối với sự phát triển tất yếu của xã hội.

b. Điều kiện về mặt lí luận 

C.Mác và Ph.Ăngghen đã kế thừa triết học cổ điển Đức, đặc biệt là phép biện chứng duy tâm và tư tưởng duy vật về những vấn đề cơ bản của triết học để xây dựng nên phép biện chứng duy vật và mở rộng nhận thức sang cả xã hội loài người, làm cho chủ nghĩa duy vật trở nên hoàn bị và triệt để.

Kinh tế chính trị học Anh mà đặc biệt là lý luận về kinh tế hàng hóa; học thuyết giá trị thặng dư là cơ sở của hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa. Đó còn là việc thừa nhận các quy luật khách quan của đời sống kinh tế xã hội, đặt quy luật giá trị làm cơ sở cho toàn bộ hệ thống kinh tế và rằng, do đó chủ nghĩa tư bản là vĩnh cửu.

 Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp với những dự đoán thiên tài mà trước hết là lịch sử loài người là một quá trình tiến hóa không ngừng, chế độ sau tiến bộ hơn chế độ trước; rằng sự xuất hiện các giai cấp đối kháng trong xã hội là kết quả của sự chiếm đoạt; đồng thời phê phán chủ nghĩa tư bản là ở đó con người bị bóc lột và lừa bịp, chính phủ không quan tâm tới dân nghèo. Khẳng định xã hội xã hội chủ nghĩa là xã hội công nghiệp mà trong đó, công nông nghiệp đều được khuyến khích, đa số người lao động được bảo đảm những điều kiện vật chất cho cuộc sống v.v là cơ sở để chủ nghĩa Mác phát triển thành lý luận cải tạo xã hội.

c. Điều kiện tiền đề khoa học tự nhiên

Cho đến những năm giữa thế kỷ XIX, khoa học tự nhiên đã có những bước phát triển mới, đem lại một số quan niệm mới mẻ về giới tự nhiên so với trước đó. Tiêu biểu cho những quan niệm mới này là: khẳng định tính chất bảo toàn năng lượng trong quá trình biến đổi của vật chất trong giới tự nhiên; khẳng định tính thống nhất về cơ sở vật chất của mọi sự sống là tế bào; khẳng định tính tất yếu khách quan của quá trình phát triển các loài sinh vật trên trái đất. Những quan niệm mới này đóng vai trò là những bằng chứng xác thực (ở tầm khoa học) của các quan điểm duy vật biện chứng về giới tự nhiên.

>>> Tham khảo: Triết học có vai trò nào dưới đây đối với hoạt động nhận thức

2. Vai trò của triết học Mác-Lênin

Triết học Mác Lênin là thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho nhận thức và hành động

- Triết học Mác Lênin vừa có chức năng thế giới quan vừa có chức năng phương pháp luận bởi vì mỗi quan điểm của triết học đồng thời là một nguyên tắc trong việc xác định phương pháp. Hệ thống các quan điểm triết học Mác Lênin đem lại cho con người hệ thống các nguyên tắc phương pháp luận như nguyên tắc khách quan, nguyên tắc toàn diện, nguyên tắc lịch sử - cụ thể, nguyên tắc phát triển, nguyên tắc thực tiễn… Triết học Mác Lênin là thế giới quan và phương pháp luận khoa học bởi vì thực chất của nó là sự thống nhất giữa chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng. Đặc điểm này làm cho chủ nghĩa duy vật mang tính triệt để và phương pháp biện chứng trở thành lý luận khoa học. Nhờ đó triết học Mác Lênin phản ánh đúng đắn về thế giới, nó trở thành “công cụ nhận thức vĩ đại” cho con người.

- Nắm vững triết học Mác- Lênin giúp chúng ta tự giác trong quá trình trau dồi các quan điểm, các phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực tư duy sáng tạo của mình, phòng tránh những sai lầm của chủ nghĩa duy tâm và của phương pháp tư duy siêu hình. Tuy nhiên không có nghĩa là chỉ nắm vững lý luận Mác - Lênin là sẽ giải quyết được các vấn đề của cuộc sống đặt ra. Muốn tránh được chủ nghĩa giáo điều, con người cần phải có nhiều tri thức của các khoa học cụ thể và các tri thức từ chính hoạt động thực tiễn đem lại để con người có thể vận dụng một cách đúng đắn thế giới quan và phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa duy vật biện chứng.

- Đối với các khoa học khác, Triết học Mác Lênin đem lại thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn cho sự phát triển các khoa học. Nó định hướng cho các khoa học khác trong việc xác định cơ sở lý thuyết của bộ môn, giúp cho các khoa học khác khái quát những thành tựu của mình. Ngược lại các khoa học khác cung cấp tài liệu cho triết học. Do vậy cần phải có sự hợp tác chặt chẽ giữa những người nghiên cứu lý luận triết học và các nhà khoa học để không ngừng nâng cao trình độ nhận thức thế giới của con người.

>>> Thảm khảo: Quan điểm của triết học Mác - Lênin về bản chất con người và giải phóng con người?

------------------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn trả lời câu hỏi ‘‘Triết học ra đời trong điều kiện nào?’’. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này, chúc các bạn học tốt.