Tóm tắt Huyện trìa xử án (Sơ đồ tư duy, nội dung chính)

Tìm hiểu tác phẩm, tóm tắt Huyện trìa xử án ngắn gọn nhất. Hướng dẫn cách vẽ sơ đồ tư duy bài Huyện trìa xử án dễ hiểu bám sát nội dung SGK Ngữ văn 10 Chân trời sáng tạo.

1. Huyện trìa xử án

Nghêu, Sò, Ốc, Hến (khuyết danh) là vở tuồng đặc sắc về nội dung và nghệ thuật, đậm chất dân gian, tiêu biểu cho tuồng đồ. Tác phẩm gồm màn giáo đầu và 19 lớp, có thể tóm tắt như sau.

Trần Ốc, một gã kẻ trộm, nhờ thầy bói là Lữ Ngao gieo quẻ chỉ hướng vào ăn trộm nhà Trùm Sò - một trọc phú trong vùng. Ốc đêm của trộm được bán cho Thị Hến, một gái góa trẻ đẹp, ma mãnh. Trùm Sò báo với lí trưởng (Lý Hà), thuê phù thuỷ dùng bùa phép tìm kẻ gian. Một tên gia định của Thị Hến, vì bất bình với cách đối xử cay nghiệt của Thị Hến, đã có lời nói hớ hênh, khiến tang vật do Ốc lấy cắp từ nhà Trùm Sò bị phát giác. Lí Hà giam giữ Thị Hến cùng tang vật. Đề Hầu xuất hiện, thấy Thị Hến xinh đẹp, có ý bênh vực thị. Sau đó, cả bọn bị giải lên huyện để quan xét xử. Thị Hến làm cho cả quận huyện (Huyện Trìa) lẫn Đề Hầu mê mệt nhan sắc của mình. Thị được tha bổng, Trùm Sò không lấy lại được tài sản mất cắp. Kết thúc vở tuồng là màn kịch khôi hài do Thị Hến bày ra, lần lượt đưa Sư Nghêu, Huyện Trìa, Đề Hầu vào tròng, lật tẩy bản chất của gã thầy tu hổ mang và thầy trò hai tên chức dịch mê gái.

Vở tuồng này có nhiều dị bản. Các dị bản khác nhau về tổng số lớp tuồng, về số nhân vật và vai trò hành động của các nhân vật trong tác phẩm. Chẳng hạn, bản in của Nhà hát tuồng Đào Tấn, 1967, chỉ có 15 lớp. Một số dị bản khác không có nhân vật Sư Nghêu, và trong lớp kết thúc tác phẩm ba kẻ mắc lỡm Thị Hến là Lí Hà, Đề Hầu, Huyện Trìa, có màn xuất hiện của ba bà vợ táo tợn, hung dữ,...

Bản tóm tắt trên đây dựa vào văn bản in trong Tổng tập Văn học Việt Nam (trọn bộ 42 tập), tập 12, Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia, NXB Khoa học Xã hội, 2000.

Huyện Trìa xử án là lớp XIII trong Nghêu, Sò, Ốc, Hến. Nhan đề văn bản do người biên soạn đặt. 

HUYỆN TRÌA: - Tri huyện Trìa là mỗ

Nội hạt tiếng khen khen ta:

Cầm đường ngày tháng vào ra,

Hoa nguyệt hôm mai thong thả.

Nhân rày nhàn hạ,

Rảnh việc bình dân;

Truyền chước bỉ chuý quăng?

Ngã hứng tình ngọc trắng".

Ngẫm chuyện nhà quá ngán,

Giận mụ huyện hay ghen.

Ngồi lại đó tấc lòng buồn bực. 

Cao tài tật túc”, 

Tiên đắc hữu tiền”

Dân khen mỗ hữu nhân

Người đồn ta trị lí.

Luật không hay (thời ta) xử theo trí,

Thẳng tay một mực ăn tiền.

Đơn từ già, trẻ, lạ quen,

Nhắm mắt đánh đòn phát lạc .°

Chỗ nào nhắm tết tiền tốt bạc

Lễ phù lưu” hết mấy cũng lo, 

Quan ở trên dù cú, hay cò

Đồ hành khiển!" nhiều mâm cũng đăng.

ĐỂ HẦU: (- Dạ, thưa quan bọn này)

"Trộm của Trùm Sò đêm trước

Vu cho Thị Hến hôm qua

Bắt tới chốn huyện nha,

Xin ngài ra xử đoán.

Vả chúng nó thiệt đoàn du đãng,

Nhà Trùm Sò nên đấng phú gia:

Tôi vu tang luật nọ khó tha

Nghiệm tình trạng lẽ không nên thứ.

HUYỆN TRÌA: - Đã biết mặt lão Đề hay nói bậy

Còn giơ hàm chú Lại nói cò cưa

Lưng cù chầy hình khéo bơ sờ,

Mồỗm xà cáng vinh râu ngoe ngoét!.

Thôi, đây đã biết,

Lựa đó phải thưa.

Đồi cả lũ vào đây

Đăng cho ta lược vấn”.

Lại nói - Nhìn đen trương lấn thần

Xem tình trạng lăng nhăng,

Việc lão Trùm khá nói, khá rằng

Nỗi Thị Hến bày ngay, bày thiệt, (nào!).

THỊ HẾN: - Nỗi ức oan khôn xiết,

Lời ngay thẳng thưa qua,

Việc làm ăn ngày tháng vào ra,

Phận goá bụa hôm mai côi cút.

Gẫm gia đình khó thốt

Nhờ quan lớn tỏ lòng.

Mua của chiên? việc ấy vến không

Vì ai giận nên khai rằng có.

TRÙM SÒ: (- Dạ dạ!)

Mồng một mất đồ hôm nọ,

Mông hai nhìn thấy đăng đây.

Đồ đạc nhìn đã không sai,

Mua chác đó xin ngài tra hỏi. 

HUYỆN TRÌA: - Ngồi lâu thời mỏi,

Nó nói kéo đài, 

Lão Đề lấy tờ khai,

Đặng ta toan làm án.

Cứ mực thẳng, cung cho ngay, bày cho thiệt

Kẻo hai đàng cua nói có, vọ nói không.

Để Thị Hến khai trước mới xong

Rồi lão Trùm cung sau thì rõ.

Này Thị Hến!

Việc phải, không, vốn ta chưa tó,

Thấy đơn côi chút chạnh lòng thương

(Em) Phải năng lên hầu gần quan

(Thời) Ai dám nói vu oan giao hoa.

Đầu thời đương lạ,

Lâu ắt phải quen.

Hãy xuống lên hầu hạ cho liên,

Phương lợi hại rồi ta sẽ tính.

THỊ HẾN: (- Dạ!)

Trông ơn quan lớn

Đoái xét phận hèn.

Phụ mẫu dân quyền quý ấy bề trên,

Tỉ tiện nữ đơn cô là phận dưới.

Như việc ấy nhờ ơn trên phân giải,

Thời duyên kia đành phận thiếp vương mang.

Xin ngài hãy thương,

Vốn tôi ưng dạ.

HUYỆN TRÌA: - Gẫm đó dây duyên nợ

Thật trời đất đẩy đưa,

Căn duyên khéo khéo tình cờ

(Mà) Nhơn ngãi khăng khăng vương vấn.

Khuyên mụ đừng trách phận,

Đây ta đã đành lòng.

Cứ đây mà khai báo cho xong,

Rồi ta sẽ xử phần thuận lí.

ĐỂ HẦU: (riêng) - Mụ đà nên tệ

Ông Huyện cũng xăng,

Phen này ông bày mặt thú lang

Huếch! với mục cắt râu trụi lủi. 

Lại nói - Đòi Thị Hiến vào đây ta hói,

Nào tờ khai đem nạp tại đây.

Lão Trùm Sò ăn nói trầm trây,

Thị Hến oan, tình hình có rõ.

Tờ khai đó, đây đành có đó,

Lúc ra đây, rồi lại xủ đây.

(Hạ)

HUYỆN TRÌA: - Thế lão Lại đã bày,

Làm tờ khai cho nó,

Nguyên tang không phải đó,

Tình trạng nghiệm là phi.

Ý phú gia hống hách,

Hiếp quả phụ thân cô, € Lời phán quyết này của

Cứ lấy đúng pháp công, Huyện Trìa có dựa trên sự thật

"` - ` và có mang lại kết cục công

Tội cả vợ lẫn chồng, Đ bằng cho các bên: Vợ chồng

Trùm Sò và Thị Hến?

 (Thôi) Ta thứ? liền ông, liền mụ.

 VỢ CHỒNG TRÙM SÒ: - Trời cao kêu chẳng thấu,

Quan lớn dạy phải vâng,

Cúi đầu tạ dưới sân,

Xin lui về bổn quán.

(Hạ)

THỊ HẾN: - Trông ơn quan lớn

Cúi xét phận hèn

Ơn huyện đàng biết lấy chi đền?

Hồi gia nội sẽ toan báo đáp.

(Hạ)

(Trích Nghêu, Sò, Ốc, Hến, in trong Tổng tập Văn học Việt Nam, tập 12,

Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia, NXB Khoa học Xã hội, 2000, tr. 534 - 538)

>>>Xem thêm: Soạn bài Huyện trìa xử án Ngữ văn 10 Chân trời sáng tạo.

2. Tóm tắt Huyện trìa xử án

Vợ chồng trùm sò bị mất đồ quý, nghi ngờ thị Hến ăn cắp đồ của gia đình mình nên quyết định kiện thị Hến ra quan trên xử phạt. Quan trên ở đây là huyện Trìa, một tên quan ham mê tiền bạc đút lót và sắc đẹp. Không ngờ, huyện Trìa lại say mê trước vẻ đẹp của thị Hến nên phán xử cho nàng vô tội cho dù sự việc chưa được nghiên cứu kĩ. Vợ chồng Trùm Sò đành phải ra về trong cay cú.

3. Giá trị nội dung Huyện trìa xử án

Miêu tả chân dung nhân vật huyện Trìa với đầy đủ những tính cách xấu của quan trên

4. Sơ đồ tư duy Huyện trìa xử án