Thời đại là gì? Trình bày nội dung, tính chất và mâu thuẫn cơ bản của thời đại ngày nay

Câu hỏi: Thời đại là gì? Trình bày nội dung, tính chất và mâu thuẫn cơ bản của thời đại ngày nay?

Trả lời:

1. Khái niệm thời đại

- Thời đại là một khái niệm khoa học dùng để phân kỳ lịch sử xã hội, phân biệt những nấc thang phát triển của xã hội loài người.

Tuy nhiên ở mỗi ngành khoa học, mỗi phương diện công tác khác nhau có cách gọi tên và phân chia thời đại khác nhau.

Dưới góc độ của môn CNXHKH, chúng ta chỉ nghiên cứu thời đại về mặt chính trị - xã hội chứ không nghiên cứu những lĩnh vực khác

- Cơ sở để phân chia lịch sử xã hội loài người thành các thời đại:

+ Căn cứ vào sự xuất hiện của một hình thái kinh tế - xã hội mới

Lúc nào có một hình thái kinh tế - xã hội mới ra đời, nó sẽ mở ra một thời đại mới cho loài người. Loài người có 5 hình thái kinh tế - xã hội tương ứng với nó có 5 thời đại lịch sử.

+ Căn cức vào sự thay đổi của vị trí trung tâm của giai cấp trong xã hội

Trong xã hội có giai cấp và đối kháng giai cấp, một hình thái kinh tế - xã hội có một giai cấp giữ vai trò thống trị đứng ở vị trí trung tâm của thời đại đó. Giai cấp ở vị trí trung tâm phải là giai cấp tiên tiến, đại diện cho xu hướng vận động của lịch sử, có khả năng tập hợp quần chúng nhân dân đấu tranh xóa bỏ chế độ cũ, thiết lập chế độ mới và mở ra thời đại mới.

2. Nội dung cơ bản của thời đại ngày nay

Trong lý luận ngày nay, chúng ta đang sử dụng những khái niệm đồng nghĩa: thời đại ngày nay, thời đại mới, thời đại chúng ta… mà nội dung cơ bản của thời đại ngày nay đó là:

- Theo quan điểm của Lenin: nội dung của thời đại mới là xóa bỏ giai cấp TS và chế độ TBCN, đồng thời thiết lập những cơ sở của xã hội mới là xã hội XHCN. Đây là quá trình lịch sử lâu dài, bắt đầu từ CM XHCN Tháng Mười Nga, sau đó là những cuộc CM ở nhiều nước khác trên thế giới.

- Dựa trên quan điểm của Lenin, Hội nghị đại biểu các ĐCS và công nhân trong năm 1957 và 1960 đã xác định nội dung căn bản của thời đại chúng ta là sự quá độ từ CNTB lên CNXH và CN cộng sản trên phạm vi toàn thế giới được mở đầu từ cuộc CM XHCN Tháng Mười Nga vĩ đại

Từ đó đến nay, mấy chục năm trôi qua và tình hình thế giới có nhiều biến chuyển đặc biệt là sau khi LX và Đông Âu sụp đổ, song tính chất và nội dung của thời đại vẫn không thay đổi – vẫn là thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH trên phạm vi toàn thế giới, vì rằng:

+ CNXH tuy đang thoái trào, bị sụp đổ ở LX và Đông Âu mà nguyên nhân cơ bản là do sự sai lầm chủ quan trong đường lối lãnh đạo của các ĐCS, nhưng bản chất của CNXH vẫn tốt đẹp, ưu việt nên nó là mô hình mà nhân loại lựa chọn và đi tới.

+ CNTB tuy đang phát triển và cố thích nghi để phát triển nhưng bản chất của nó vẫn là xã hội có áp bức, bóc lột và bất công nên nó khống phải là tương lai mà xã hội loài người, không phải là mô hình mà nhân loại lựa chọn đi tới như đảng ta từng khẳng định: “ CNXH hiện đứng trước nhiều khó khăn, thử thách – Lịch sử thế giới hiện trải qua những bước quanh co; song loài người cuối cùng nhất định sẽ tiến tới CNXH vì đó là quy luật tiến hóa của lịch sử”.

Sự thắng lợi của CM XHCN T10 Ngay là một cột mốc mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH và CN cộng sản vì:

+ Sau thắng lợi CMXHCN T10 Nga, CNXH đã từ lý luận trở thành thực tiễn. Hình thái kinh tế- xã hội cộng sản CN ra đời; đối lập và phủ định hình thái kinh tế - xã hội TBCN, đưa con người thoát khỏi chế độ nô lệ làm thuê trở thành người tự do chân chính.

+ Chiều hướng phát triển tất yếu, trục xuyên suốt của sự vận động lịch sử từ sau CM XHCN T10 Nga là đấu tranh xóa bỏ trật tự TBCN, thiếp lập và từng bước xây dựng XHCN trên phạm vi toàn thế giới.

+ Từ sau CM XHCN T10 Nga, các nước XHCN, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế trở thành lực lượng nòng cốt đi đầu trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên phạm vi toàn thế giới.

+ Sau CM XHCN T10 Nga, CM giải phóng dân tộc nằm trong phạm trù CM XHCN, nhiều nước sau khi giành được độc lập dân tộc đã đi lên con đường XHCN.

3. Tính chất của thời đại ngày nay

CM XHCN T10 Nga đã mở đầu một thời đại mới mà nội dung cơ bản và tính chất của nó đã được xác định đó là sự quá độ từ CNTB lên CNXH. Tính chất ấy của thời đại cho đến nay vẫn không hề thay đổi. Dù CNTB vẫn còn tồn tại và có những khả năng phát triển nhưng về nguyên tắc, thời đại của CNTB đã trở nên lỗi thời về mặt lịch sử; thời đại đấu tranh cho sự ra đời, phát triển và thắng lợi của CNXH đã bắt đầu, thay thế cho thời đại TS một cách tất yếu. Song cuộc đấu tranh giữa CNXH và CNTB, giữa cái cũ và cái mới, giữa những lực lượng CM và phản CM đang diễn ra gay go, quyết liệt trên phạm vi toàn thế giới. Cuộc đấu tranh này đang chi phối toàn bộ quá trình vận động của lịch sử nhân loại và diễn ra trên tất cả mọi lĩnh vực của đời sống xã hội từ kinh tế, chính trị đến văn hóa, tư tưởng…

4. Những mâu thuẫn cơ bản của thời đại ngày nay

Hiện nay, trên thế giới có 4 mâu thuẫn cơ bản sau:

- Thứ nhất: Mâu thuẫn giữa CNXH và CNTB

Đây là mâu thuẫn cơ bản nhất, nổi cộm nhất của thời đại, mâu thuẫn giữa 2 chế độ chính trị đối lập. Nó xuyên suốt thời đại từ khi CM XHCN T10 Nga thành công cho đến lúc CNXH và CN cộng sản được xác lập trên phạm vi toàn thế giới, CNTB hoàn toàn bị thủ tiêu. Thực tiễn lịch sử từ sau CM XHCN T10 Nga đến nay đã xác nhận mâu thuẫn này.

Sự vận động và giải quyết mâu thuẫn này có tác động, chi phối tới những mâu thuẫn còn lại của thời đại. Mặc dù ngày nay, một số nước XHCN đã quan hệ ngoại giao, quan hệ kinh tế và nhiều quan hệ khác với các nước TBCN. Điều đó không có nghĩa là mâu thuẫn giữa CNXH và CNTB dịu đi hoặc không còn nữa. Trái lại, mâu thuẫn giữa 2 chế độ này đang biểu hiện dưới dạng mới là vừa hợp tác, vừa đấu tranh, trong đấu tranh có hợp tác trên nhiều phương diện.

- Thứ 2: Mâu thuẫn giữa giai cấp TS và giai cấp công nhân, giữa TB và lao động

Đây là mâu thuẫn nội tại trong lòng xã hội TBCN, trong đó mâu thuẫn giữa giai cấp VS và giai cấp TS là cơ bản nhất. Chừng nào CNTB vẫn còn tồn tại thì mâu thuẫn giữa 2 giai cấp cơ bản trong XH này vẫn là khách quan vì giai cấp TS là giai cấp thống trị, nắm TLSX, còn giai cấp công nhân là giai cấp làm thuê cho giai cấp TS. Mặc dù hiện nay do sự đấu tranh của giai cấp công nhân và các lực lượng tiến bộ, cùng với năng suất lao động cao do cuộc CM KHKT – công nghệ tạo ra, CNTB có những điều chỉnh trong chính sách XH, tăng phúc lợi XH. Song phân hóa giàu nghèo vẫn diễn ra quyết liệt. Sự phân hóa càng làm cho mâu thuẫn giai cấp trong XH TBCN vẫn tồn tại và gay gắt.

- Thứ 3: Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với CNĐQ

Mâu thuẫn này được nảy sinh khi CNTB chuyển thành CNĐQ, biến các nước kém phát triển về kinh tế, văn hóa nhưng lại giàu về tài nguyên khoáng sản và dồi dào sức lao động thành hệ thống thuộc địa và phụ thuộc của chúng. Bằng những biện pháp tinh vi, các nước TB đang bóc lột các nước thuộc địa một cách thậm tệ, làm cho khoảng cách giữa các nước giàu và các nước nghèo ngày càng gia tăng. Nhiều nước hiện nay không còn khả năng trả nợ. Tình trạng đói nghèo của các nước kinh tế chậm phát triển là nguyên nhân dẫn tới những xung đột dân tộc, tôn giáo ở những nước này gia tăng.

Như vậy, hiện nay các nước chậm phát triển, một mặt phải tiến hành đấu tranh chống lại sự can thiệp và xâm lược bằng quân sự, bằng kinh tế, bằng văn hóa của các nước phương Tây, mặt khác phải đấu tranh chống lại nghèo đói, bệnh tật, lạc hậu…Tình trạng trên làm cho mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với CNĐQ ngày càng tăng.

- Thứ 4: Mâu thuẫn giữa các nước TBCN với nhau

Mặc dù các nước TBCN luôn có sự thống nhất với nhau về mặt bản chất, chế độ, về lợi ích giai cấp, về mục tiêu chống phá CNXH và phong trào CM, nhưng quan hệ giữa các nước TBCN, giữa các tập đoàn TB luôn là quan hệ liên minh nhằm tìm kiếm lợi nhuận tối đa. Song, giữa các nước TBCN có những mâu thuẫn về lợi ích quốc gia, lợi ích mỗi tập đoàn TB, do vậy luôn diễn ra những cuộc đấu tranh lúc ngấm ngầm, lúc công khai.

Mâu thuẫn trên là nguyên nhân nổ ra 2 cuộc CT thế giới. Hiện nay mâu thuẫn này được thể hiện thông qua mâu thuẫn giữa 3 trung tâm TB lớn: Mỹ - Nhật – Tây Âu.

Việc xác định đúng những mâu thuẫn của thời đại ngày nay giúp chúng ta từng bước giải quyết mâu thuẫn và đưa lịch sử vận động, đi lên.