Tác giả - Tác phẩm: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ (Hoàn cảnh sáng tác, Tóm tắt, Nội dung, Sơ đồ tư duy)

I. Tìm hiểu tác giả Nguyễn Khoa Điềm

1. Tiểu sử

Ông thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc. Nguyễn Khoa Điềm từng làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam. Từ năm 2000, ông giữ cương vị Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tư tưởng văn hoá Trung ương.

2. Sự nghiệp sáng tác

- Nguyễn Khoa Điềm viết không nhiều. Hơn một chục năm sau chiến tranh nhà thờ mới cho ra đời tập thơ Ngôi nhà có núi lửa ấm.

- Tác phẩm đã xuất bản: Đất ngoại ô (thơ, 1973); Cửa thép (ký, 1972); Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974); Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (thơ, 1986); Thơ Nguyễn Khoa Điềm (thơ, 1990).

Nhà thơ đã được nhận Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam với tập "Ngôi nhà có ngọn lửa ấm".

>>>Xem thêm: Soạn bài: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ (ngắn nhất)

II. Tìm hiểu tác phẩm Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:

- Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,
Mai sau con lớn vung chày lún sân…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,
Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

- Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói.
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để dành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.

- Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước.
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ,
Mai sau con lớn làm người Tự do.

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được tác giả Nguyễn Khoa Điềm sáng tác năm 1971, khi đang công tác ở chiến khu Thừa Thiên.

2. Giá trị nội dung

Trong bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện truyền thống yêu nước thương dân một cách đặc sắc qua hình ảnh bà mẹ cõng con lên rẫy. Những lời người mẹ ru con bộc lộ sâu sắc tinh thần yêu nước cùng ý chí quyết tâm đánh giặc đến cùng của đồng bào các dân tộc nói riêng và nhân dân ta nói chung.

3. Đặc sắc nghệ thuật

Cảm xúc trữ tình chân thực, vận dụng đặc sắc phong cách ngôn ngữ của đồng bào dân tộc, hình tượng thơ trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ vừa lấp lánh, vừa giàu nhạc điệu.

>>>Xem thêm: Phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

III. Sơ đồ tư duy Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

IV. Trắc nghiệm Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Câu 1: Bài khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ viết về những em bé của dân tộc nào?

   A. Chăm

   B. Ê- đê

   C. Tà ôi

   D. Ba-na

Câu 2: Bài thơ có mấy khúc hát ru?

   A. Hai

   B. Ba

   C. Bốn

   D. Năm

Câu 3: Cụm từ “những em bé lớn trên lưng mẹ” nên hiểu thế nào cho đúng?

   A. Người mẹ phải làm lụng vất vả để nuôi các em bé

   B. Những em bé trưởng thành nhờ lưng người mẹ

   C. Những em bé còn nhỏ được mẹ mang địu trên lưng khi đi làm

   D. Những em bé cùng mẹ tham gia vào những trò chơi tuổi thơ

Câu 4: Nhận định nói đúng nhất những nét đặc biệt trong cách cấu tạo bài thơ là gì?

   A. Tạo nên sự giống nhau, lặp lại về cấu tạo của các đoạn thơ

   B. Tạo nên âm điệu dìu dặt, vương vấn của lời ru

   C. Tập trung sự chú ý của người đọc

   D. Tạo nên tính triết lí của hình tượng thơ

Câu 5: Theo em, ý nghĩa của việc lặp lại trong các đoạn thơ nhằm tạo âm điệu tha thiết, vương vấn của lời ru đúng hay sai?

   A. Đúng

   B. Sai

Câu 6: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai?

   A. Người mẹ

   B. Em cu tai

   C. Nhà thơ

   D. Anh bộ đội

Câu 7: Nhận định nói đầy đủ hoàn cảnh, công việc của người mẹ được nói đến trong bài thơ?

   A. Mẹ tham gia sản xuất, giã gạo góp phần nuôi bộ đội kháng chiến

   B. Mẹ tham gia đào hầm nuôi giấu cán bộ bí mật

   C. Mẹ và các anh chị tham gia chiến đấu bảo vệ căn cứ, di chuyển lực lượng

   D. Cả A và B đều đúng

Câu 8: Nhận định nào nói đúng nhất ý nghĩa của câu thơ “Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ” ?

   A. Nói lên sự to lớn của ngọn núi Ka-lưi

   B. Nói lên vóc dáng nhỏ bé của người mẹ

   C. Nói lên sự gian khổ của người mẹ

   D. Cả 3 đáp án trên đều đúng

Câu 9: Tìm biện pháp nghệ thuật sử dụng trong câu thơ “Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ”?

   A. Hoán dụ

   B. Ẩn dụ

   C. So sánh

   D. Nhân hóa

Câu 10: Biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng gì?

   A. Cho thấy vai trò to lớn của buôn làng với đứa con

   B. Cho thấy vai trò to lớn của đứa con với kháng chiến

   C. Cho thấy đứa con là nguồn hạnh phúc ấm áp và thiêng liêng của đời mẹ

   D. Cả A, B, C đều đúng