Soạn bài: Trau dồi vốn từ (siêu ngắn)

Soạn bài: Trau dồi vốn từ (siêu ngắn)

I. Rèn luyện để nắm vững nghĩa của từ và cách dùng từ

Câu 1 (trang 99 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Tác giả muốn nhấn mạnh rằng:

- Tiếng Việt của dân tộc ta là thứ ngôn ngữ rất giàu đẹp, nó không chỉ đáp ứng nhu cầu giao tiếp mà còn có khả năng diễn đạt những tầng tư tưởng và tình cảm lớn lao.

 - Phải biết cách sử dụng, trau dồi vốn Tiếng Việt để nó phát huy tốt vai trò của mình

Câu 2 (trang 100 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Xác định lỗi diến đạt:

a. Lỗi thừa từ: “Thắng cảnh” được hiểu là những cảnh tuyệt đẹp, vì vậy không nên sử dụng từ “đẹp” để kết hợp.

b. 

+ Sử dụng từ ngữ không đúng: sai từ “dự đoán”.

+ Sử dụng từ: phỏng đoán hay ước tính để tạo nên tính hợp lý cho câu

c. 

+ Lỗi kết hợp từ: Từ “đẩy mạnh” không phù hợp khi kết hợp với từ “quy mô” 

+ Sử dụng từ ngữ: “mở rộng” tạo nên tính hợp lý cho câu.

Các lỗi này do người viết chưa hiểu rõ các ý nghĩa từ ngữ khi sử dụng. Không phải do “tiếng ta nghèo” mà nguyên nhân chính là do “không biết dùng tiếng ta”.

Để “biết dùng tiếng ta” cần phải:

+ Nắm rõ quy tắc chính tả, quy tắc ngữ pháp

+ Nắm rõ ý nghĩa từ ngữ khi sử dụng

+ Biết sử dụng từ ngữ chọn lọc

 II. Rèn luyện để làm tăng vốn từ

Ý kiến của Tô Hoài:

- Truyện Kiều không chỉ thành công về mặt tư tưởng mà còn giàu có, phong phú về ngôn ngữ

- Ngôn ngữ tài hoa của Nguyễn Du có được không phải là vốn tự có mà quá quá trình học hỏi, mài giũa, tiếp thu, sáng tạo.

=> Nhắc nhở chúng ta phải không ngừng học hỏi, trau dồi vốn từ ngữ của mình, sử dụng hiệu quả ngôn ngữ trong giao tiếp và trong văn học.

III. Luyện tập

Câu 1 (trang 101 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

+ Hậu quả - chọn b - kết quả xấu

+ Đoạt - chọn a - chiếm được phần thắng

+ Tinh tú - chọn c - Sao trên trời

Câu 2 (trang 101 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

a. Tuyệt - dứt, không còn gì

+ Tuyệt chủng: Không còn giống nòi, chủng loại

+ Tuyệt giao: Mối quan hệ giữa người với người bị cắt đứt, không giao tiếp hay liên hệ gì nữa

+ Tuyệt tự: Mất đi người nỗi dõi dòng họ, tông đường

+ Tuyệt thực: Nhịn ăn

- Tuyệt - cực kỳ, nhất

+ Tuyệt đỉnh: đạt mức độ xuất sắc nhất giữu vị trí cao nhất.

+ Tuyệt mật: thông tin bí mật không thể tiết lộ

+ Tuyệt tác: Tác phẩm xuất sắc cả về hình thức và nội dung

+ Tuyệt trần: Nhất trên trần gian.

b. - Đồng (nghĩa thứ nhất): Cùng nhau, giống nhau

VD: Đồng âm, đồng bào, đồng bộ, đồng chí, đồng dạng, đồng khởi, đồng môn, ...

+ Đồng âm: Từ ngữ có vỏ ngữ âm giống nhau

+ Đồng ấu: Cùng là trẻ thơ.

+ Đồng bào: Có cùng nòi giống, nguồn gốc sinh ra

+ Đồng bộ: Các bộ phận khớp với nhau cùng phối hợp một cách nhịp nhàng.

+ Đồng chí: Những người cùng lý tưởng, chung chí hướng.

+ Đồng môn: Những người cùng học với nhau.

+ Đồng niên: Cùng tuổi tác

+ Đồng sự: Những người cùng làm việc, cộng tác với nhau trong cơ quan

- Đồng (nghĩa thứ 2): Trẻ em

+ Đồng thoại: Truyện dành cho thiếu nhi, trẻ em.

+ Đồng dao: Những câu hát dành cho trẻ em, được thể hiện qua các trò chơi dân gian

- Đồng 3: Chất đồng

+ Trống đồng: Trống được sản xuất bằng chất liệu là kim loại: đồng (Cu)

Câu 3 (trang 102 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

a.

+ Dùng sai từ “im lặng”

+ Nên dùng từ: vắng lặng, vắng vẻ

b. 

 + Dùng sai từ “thành lập”.

 + Nên dùng từ “thiết lập”.

c. 

  + Dùng sai từ “cảm xúc”.

  + Nên dùng từ “cảm động” hoặc “cảm phục”.

Câu 4 (trang 102 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Bình luận ý kiến:

+ Tiếng Việt muôn màu, muôn vẻ, trong lời ăn tiếng nói thường ngày, tiếng Việt cũng mang một vẻ đẹp riêng

+ Dù thời đại ngày một phát triển, giá trị ngôn ngữ  dân gian trong tiếng Việt vẫn mãi tồn tại

+ Cần phải giữ gìn và phát triển sự giàu có của  ngôn ngữ dân tộc

Câu 5 (trang 103 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Để làm tăng vốn từ, cần:

- Có khả năng quan sát, lắng nghe và đúc rút kinh nghiệm giao tiếp trong thực tế.

- Học hỏi những gì chưa biết, biết còn hạn chế

- Đọc báo, đọc sách, nhất là các tác phẩm thơ để học hỏi và mở rộng vốn từ

- Ghi chép lại những từ hay, từ mới để lưu giữ khi dùng đến

Câu 6 (trang 103 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Chọn từ ngữ thích hợp:

a. điểm yếu

b. mục đích cuối cùng

c. đề xuất

d. láu táu

e. hoảng loạn

Câu 7 (trang 103 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Phân biệt nghĩa các từ và đặt câu:

a. 

+ Nhuận bút: Tiền được trả cho người viết khi sáng tác một tác phẩm nào đó về thơ, văn,…

+ Thù lao: Tiền công trả cho người lao động khi họ đã làm việc.

Đặt câu:

+Nhuận bút một bài viết của tôi là hai trăm ngàn

+Anh ấy phụ hồ được trả thù lao một ngày là bốn trăm ngàn

b. 

+ Tay trắng: không có tài sản, chút của cải vật chất nào

+ Trắng tay: Từng có tài sản nhưng bị mất sạch, hết sạch.

Đặt câu:

- Từ bàn tay trắng mà anh ấy đã làm nên sự nghiệp lớn

- Sau thời gian mất phương hướng trong kinh doanh, công ty chúng tôi bị phá sản, giờ trắng tay, không còn gì nữa.

c. 

- Kiểm điểm: đánh giá, nhận xét lại bản thân

- Kiểm kê: Kiểm tra lại để xác định số lượng và chất

Đặt câu:

- Vì bị điểm kém, bố mẹ buộc tôi phải viết bản kiểm điểm

- Công ty đang kiểm kê tài sản trước khi tổng kết cuối năm.

d. 

- Lược khảo: Nghiên cứu vấn đề một cách khái quát không đi vào cụ thể, chi tiết.

- Lược thuật: Kể sơ lược, tóm tắt ngắn gọn.

Đặt câu:

- Bài lược khảo vể giá trị Truyện Kiều trong đời sống ngày nay của Mai Linh được đánh giá rất cao 

- Hãy lược thuật về tác phẩm “Truyền kỳ mạn lục” của Nguyễn Dữ

Câu 8 (trang 104 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Đấu tranh - tranh đấu, xinh đẹp - đẹp xinh, dạt dào - dào dạt, khát khao - khao khát, nhung nhớ - nhớ nhung, khổ đau - đau khổ, đớn đau - đau đớn,…

Câu 9 (trang 104 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Tìm từ ghép với mỗi từ Hán Việt:

- Bất (không, chẳng): bất lực, bất tận, bất mãn,...

- Bí (kín): bí danh, bí sử, bí hiểm

- Đa (nhiều): đa nghi, đa cảm, đa số,…

- Đề (nâng, nêu ra): đề xuất, đề bạt, đề thi, đề nghị,….

- Gia (thêm vào): gia hạn, gia nhập, gia cố,....

- Giáo (dạy bảo): giáo dục, giáo huấn,…

- Hồi (về, trở lại): hồi hương

- Khai (mở, khơi): khai trương, khai mạc

- Quảng (rộng, rộng rãi): quảng cáo

Các từ ngữ đơn giản, học sinh tự nghiên cứu và tìm hiểu thêm

Tham khảo toàn bộ: Soạn văn 9 siêu ngắn tập 1