Soạn bài: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp)

Soạn bài: Nghĩa tường minh và hàm ý - tiếp (Chi tiết)

I. ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi

a. Nêu hàm ý của những câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý?

- "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi": Đây là bữa ăn cuối cùng của con ở nhà. Từ bây giờ trở đi con không được ở nhà nữa vì mẹ sẽ bán con đi

- "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài": U sẽ bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài

⇒ Chị nói hàm ý để con đỡ bất ngờ và đau khổ trước sự thực đầy đau đớn rằng nó sẽ bị bán đi đồng thời che giấu đi nỗi đau phải bán đi chính đứa con ruột của mình.

b. Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy? Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý của mẹ?

Hàm ý ở câu thứ 2 rõ hơn. Vì ở câu đầu tiên cái Tí chưa hiểu hết ý của mẹ do quá bất ngờ nên chị Dậu phải nói rõ hơn ở câu thứ hai.

- Thái độ "giãy nảy", "liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc", câu nói "U bán con thật đấy ư?…" => Cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ nó: nó sẽ phải rời xa gia đình để đến nhà cụ Nghị thôn Đoài

 III. LUYỆN TẬP

Câu 1. Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em người nghe có hiểu hàm ý của người nói không? Những chi tiết nào cho thấy điều đó?

a. "Chè đã ngấm rồi đấy": Người nói là anh thanh niên, người nghe là ông hoạ sĩ và cô con gái.

- Hàm ý câu nói là: Chè là khởi đầu mọi câu chuyện giữa chủ và khách, anh thanh niên muốn mời bác và cô vào uống nước thể hiện qua chi tiết

=> Ông họa sĩ hiểu hàm ý của anh thanh niên: Ông theo liền anh thanh  niên vào trong nhà.

b. “Chúng tôi cần bán đi các thứ này để …”: Người nói là anh Tấn, người nghe là chị hàng đậu

- Hàm ý: tôi không thể cho chị các thứ này

=> Chị hàng đậu đã hiểu ý của anh Tấn thể hiện qua thái độ mỉa mai, diễu cợt “Ôi dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!

c. Người nói là Thúy Kiều, người nghe là Hoạn Thư

- ""Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây !": Ý Thúy Kiều là người lúc nào cũng là bề trên như Hoạn Thư mà cũng có lúc phải bước chân đến chốn công đường sao? (câu này có ý giễu cợt).

- "Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều": Người cay nghiệt bao nhiêu thì giờ đây người sẽ phải lĩnh bấy nhiêu quả báo (hàm ý đe dọa)

=> Hoạn Thư hiểu ý của Thúy Kiều thể hiện qua thái độ thất kinh, sợ hãi “Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu - Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca”

 Câu 2. Hàm ý câu dưới đây là gì? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý có thành công không? Vì sao?

"Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!"

=> Hàm ý là: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão.

- Em bé phải nói hàm ý vì cách nói thẳng trước đó không có hiệu quả.

- Việc sử dụng hàm ý trong trường hợp này không có hiệu quả, vì ông Sáu đã vờ như không nghe thấy, tiếp tục ngồi im.

Câu 3. Điền vào lượt lời của B một câu có hàm ý từ chối

- Mai mình có lịch học rồi

- Xin lỗi, mình đang ốm

- Mình đang ở quê mất rồi

Câu 4. Hàm ý của Lỗ Tấn trong việc so sánh “hi vọng” với “con đường”

Sự so sánh này có hàm ý: Tuy hi vọng không thể nói chắc đâu là thực, đâu là hư nhưng nếu có quyết tâm và kiên trì làm đi làm lại thì chắc chắn sẽ trở thành hiện thực.

Câu 5. Tìm câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng. Viết thêm vào mỗi đoạn mỗi câu có hàm ý mời mọc rõ hơn

- Các câu hàm ý mời mọc:

      + "Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc."

=> Có thể viết thêm: “Những trò chơi của bọn tớ vui lắm, cậu có muốn đi cùng tớ không?”

     + "Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao".

=> Có thể viết thêm: “Chỉ khi đi với bọn tớ cậu mới có thể đặt chân đến tất cả mọi nơi, cậu có muốn không?”

- Các câu có hàm ý từ chối:

      + "Mẹ mình đang đợi ở nhà"

      + "Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?"

Tham khảo toàn bộ: Soạn văn 9 ( chi tiết)