Soạn bài: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

Hướng dẫn Soạn bài Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc chi tiết đầy đủ nhất. Với bản soạn văn 12 này các bạn sẽ được trả lời toàn bộ các câu hỏi trong phần Đọc- hiểu và Luyện tập, qua đó nắm vững nội dung tác phẩm tốt nhất

Khái quát về tác giả Phạm Văn Đồng

Soạn bài: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

Câu 1 (trang 53 sgk Văn 12 Tập 1):

Bài viết là một áng văn nghị luận mẫu mực với 3 phần mở thân kết rõ ràng, logic. Phần mở đầu, tác giả khẳng định Nguyễn Đình Chiểu là nhà thơ lớn của dân tộc, sự nghiệp sáng tác của ông cần phải được đề cao hơn nữa nhất là mảng thơ văn yêu nước. Phần thân bài trình bày những luận điểm chính để chứng minh cho nhận định trên. Và cuối cùng, để nhấn mạnh một lần nữa nội dung đã trình bày, ở phần kết bài, tác giả Khẳng định tầm vóc lớn lao của nhân cách và sự nghiệp của tác giả Nguyễn Đình Chiểu.

Phần nội dung chính của bài (thân bài) lại được chia thành 3 luận điểm chính như sau:

- Luận điểm 1: Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu

- Luận điểm 2: Nội dung thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu

- Luận điểm 3: Tác phẩm "Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu

Cách sắp xếp các luận điểm trên nếu ta suy nghĩ thấu đáo, sẽ thấy được rằng nó hoàn toàn hợp lí, giúp cho mạch lập luận trở nên logic và thuyết phục người đọc hơn  rất nhiều. Trước hết cần phải hiểu rằng mục đích của bài viết này bên cạnh việc tưởng nhớ một con người tài hoa của dân tộc, Phạm Văn Đồng còn muốn độc giả có một cái nhìn toàn diện, đúng đắn hơn về sự nghiệp sáng tác của tác giả Nguyễn Đình Chiểu. Từ câu chuyện về quá khứ đó, một điều quan trọng mà vị cố thủ tướng của chúng ta muốn truyền tải đó chính là về hiện tại đất nước, dân tộc Việt Nam. Đặt bài viết trong hoàn cảnh ra đời năm 1963, giữa lúc đất nước chịu cảnh chia cắt, 2 miền đang đồng long đánh giặc Mỹ, thu non sông về một mối, thì những áng thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu thực sự là có ý nghĩa hơn ngàn binh đao. Hiểu thêm về cụ đồ Chiểu, tuổi trẻ Việt Nam hiểu thêm về tình yêu nước, và được tiếp thêm sức mạnh, ý chí cứu nước.

Từ mục đích trên, ta thấy việc sắp xếp các luận điểm như vậy là hoàn toàn hợp lí. Trước hết, chúng ta cần có một cái nhìn khái quát nhất về Nguyễn Đình Chiểu, vì vậy bài viết viết về cuộc đời nhà thơ, về những điều mắt thấy tai nghe, những điều đã ảnh hưởng trự tiếp đến phong cách, đến sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu. Hoàn cảnh lúc ấy đất nước cũng chìm trong cảnh máu chảy đầu rơi như những năm 1963. Tuy nhiên, Phạm Văn Đồng đặc biệt nhấn mạnh đến sự nhu nhược yếu ớt của triều đình Nguyễn đã dần dần bán nước ta cho giăc Pháp, khiến cho những chí sĩ yêu nước như thầy đồ Chiểu phải đau lòng, viết nên những áng văn thơ kêu gọi lòng yêu nước của người dân nô lệ. Nay (1963), đất nước tuy vẫn còn cảnh chiến tranh, nhưng đã có Đảng dẫn đường, vì thế thanh niên Việt Nam càng cần phải nêu cao tinh thần yêu nước, đấu tranh đánh đuổi giặc ngoại xâm.

Sau khi đã hiểu thấu đáo cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu, người đọc có thể đánh giá và nhận xét những yếu tố nào ảnh hưởng đến sự nghiệp sáng tác của ông và ảnh hưởng như thế nào. Phạm Văn Đồng đã trình bày những yếu tố này trong luận điểm thứ 2. Và cuối cùng, hiểu thấu phong cách Nguyễn ĐÌnh Chiểu, người đọc được Phạm Văn Đồng đưa ra một dẫn chứng cụ thể và rõ ràng nhất thông qua tác phẩm rực rỡ nhất sự nghiệp nhà nho là Lục Vân Tiên.

Câu 2 (trang 53 sgk Văn 12 Tập 1):

Giải thích từ ngữ: ánh sáng khác thường là thứ ánh sáng đặc biệt, không phải nhìn một lần là thấy, không phải thấy một lần là có thể hiểu. Nó đòi hỏi người ta phải dày công tìm tòi, khám phá, nghiên cứu kĩ càng, và có một đam mê đặc biệt để hiểu trọn. Và Nguyễn Đình Chiểu là một vì sao có ánh sáng như vậy. Không phải ai cũng thích thơ văn đồ Chiểu, và không phải người nào thích cũng có thể hiểu trọn thơ văn của ông.

Ta có thể lí giải cụ thể hơn như sau:

+ Ít người biết đến sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu. Nếu có, thường chỉ gói gọn thông qua tác phẩm Lục Vân Tiên, tuy nhiên sự hiểu biết của người đọc về tác phẩm còn rất hạn chế.

+ Nhiều người không yêu thích cho rằng tác phẩm của đồ Chiểu quê kệch, thiếu gọt rũa.

+ Ánh sáng của Nguyễn Đình Chiểu trước hết tỏa ra từ chính nhân cách, con người cao đẹp của nhà thơ. Những tư tưởng nhân đạo, triết lí nhân sinh sâu sắc được Nguyễn Đình Chiểu đúc rút, rồi thể hiện trực tiếp thông qua những tác phẩm mà ông sáng tác. Đó là tình yêu nước nồng nàn tha thiết, là tư tưởng hướng tới nhân dân, phục vụ nhân dân, mang tính nhân dân sâu sắc.

+ Thứ ánh sáng mà Nguyễn Đình Chiểu tỏa ra giống như vì sao, như ngọn hải đăng soi đường cho thế hệ những người sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mỹ, làm sao để có thể sáng tác được những tác phẩm vừa mang giá trị nhân văn nhân đạo sâu sắc, vừa thể hiện được những yêu cầu bức thiết của thời đại.

Câu 3 (trang 54 sgk Văn 12 Tập 1):

Tác giả giúp ta nhận ra những “ánh sáng khác thường” của ngôi sao sáng Nguyễn Đình Chiểu trên bầu trời văn nghệ:

- Cuộc đời của Nguyễn Đình Chiểu: cuộc đời đẹp, đầy nghị lực, dù gặp nhiều khó khăn, bất hạnh, nhưng vẫn kiên trung, bất khuất, không chịu khuất phục trước cường quyền, bạo lực, sống vì dân, vì nước. Là một nhà nho, đi theo con đường khoa cử, học con chữ thánh hiền ông trở thành một chiến sĩ yêu nước. Không thể trực tiếp cầm súng ra trận, ông đóng góp cho phong trào yêu nước bằng những áng văn thơ cổ vũ chiến đấu.

- Quan niệm sáng tác: Viết văn là một thiên chức, thơ văn là để chiến đấu, đánh thẳng vào giặc ngoại xâm và tôi tớ của chúng. Nguyễn Đình Chiểu tỏ rõ quan niệm sáng tác thơ ca để cổ vũ tinh thần chiến đấu của nhân dân, vạch bộ mặt xảo trá, tàn ác của thực dân Pháp. Đó là quan niệm sáng tác chân chính, tiến bộ: “Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm/ Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”

- Thơ văn yêu nước của ông phục vụ bền bỉ, đắc lực cho cuộc chiến chống xâm lược. Những bài thơ ấy đã khơi dậy lòng yêu nước nồng nàn của nhân dân ta, cổ vũ nhân dân ta đứng dậy chống giặc. Trong nhiều tác phẩm, Nguyễn Đình Chiểu ca ngợi những con người dũng cảm, sẵn sàng hi sinh thân mình vì nghĩa lớn. Một số tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến của ông như: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, điếu Ngư Tiều vấn y đáp… Nguyễn Đình Chiểu còn ngợi ca những con người chân thành, sống đúng mực, đúng đạo lí, hiếu nghĩa như Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga, Tiểu Đồng, Hán Minh…

- Truyện Lục Vân Tiên: Đây là một bản trường ca ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức đáng quý trọng ở đời, ca ngợi những người chính nghĩa. Truyện đã khắc họa những phẩm chất tốt đẹp của hai nhân vật trung tâm: Lục Vân Tiên tài ba, dũng cảm, trọng nghĩa, khinh tài, Kiều Nguyệt Nga hiền hậu, nết na ân tình. Qua đó thể hiện khát vọng hành đạo giúp đời của tác giả Nguyễn Đình Chiểu. Những nhân vật trong truyện dã cho ta thấy cả một xã hội: có người tốt kẻ xấu, người ngay kẻ gian, nhưng họ đã đấu tranh không khoan nhượng chống gian dối, bất công và họ đã thắng. Vì là truyện thơ Nôm nên tác phẩm với lối văn "nôm na", dễ hiểu, dễ nhớ.

Câu 4 (trang 54 sgk Văn 12 Tập 1):

Thứ nhất bởi vì, Nguyễn Đình Chiểu chưa được nhìn nhận đánh giá đúng mức về những đóng góp của ông. Người đọc chưa có nhiều cái nhìn trân trọng, nâng niu những áng văn quí giá ấy.

Thứ hai, Nguyễn Đình Chiểu sáng tỏ hơn trong thời đại ấy để những áng văn yêu nước có thể đến được rộng rãi với bạn đọc, cổ vũ, khích lệ tinh thần chiến đấu của nhân dân; sáng tỏ hơn trong thời đại này không chỉ bởi lí lẽ ấy, mà nó còn giúp định hướng đúng đắn cho phong cách sáng tác của thế hệ nghệ sĩ thời chống Mỹ: phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng.

Câu 5 (trang 54 sgk Văn 12 Tập 1):

Bài văn nghị luận hấp dẫn, lôi cuốn vì:

– Cách làm nghị luận chỉ xác đáng, chặt chẽ, còn xúc động, thiết tha, với nhiều hình ảnh, ngôn ngữ đặc sắc khiến người đọc nhớ mãi

– Kết hợp giữa hiện thực với thơ văn khiến bài viết mạch lạc, dễ hiểu, tác động và tạo ra sức thuyết phục lớn với người đọc

– Cách nhìn mới mẻ, có giá trị phát hiện của tác giả lôi cuốn người đọc vào bài viết của mình

→ Bằng cách nhìn, nghĩ sâu rộng, mới mẻ làm sáng tỏ mối quan hệ của tác phẩm văn chương với hiện trạng của đất nước lúc bấy giờ, tác giả ca ngợi Nguyễn Đình Chiểu một con người trọn đời dùng cây bút làm vũ khí chiến đấu.

Luyện tập

MB: Dẫn dắt giới thiệu tác giả và sự cần thiết phải học những tác phẩm như Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc.

TB:

1. Khái quát chung về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu

      + Cuộc đời: nhấn vào sự kiện ông bị mù nhưng vẫn tích cực sáng tác thơ văn và cả sự nghiệp cách mạng.

      + Sự nghiệp thơ văn: chú ý tới các tác phẩm:Lục Vân Tiên, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Chạy giặc…

2. Ý nghĩa của những tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu:

- Bồi dưỡng tâm hồn

- Rèn luyện đạo đức

- Tăng tinh thần yêu nước,…

- Lối sống tích cực

=> Tác phẩm mang rất nhiều ý nghĩa khác nhau. Lấy dẫn chứng để chứng minh một cách khái quát.

3. Sự cần thiết khi học những tác phẩm như trên:

- Bối cảnh cuộc sống đất nước đã có nhiều thay đổi, nhưng việc giữ gìn, bảo vệ tổ quốc là không bao giờ được đánh mất.

- Những tình cảm mà tác phẩm bồi dưỡng có tính chất bất biến, muôn đời, luôn cần tu dưỡng, rèn luyện.

KB: Khẳng định lại vấn đề.

Các bài viết liên quan khác:

• Tác giả - Tác phẩm: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc