[Sách mới] Soạn Sử 10 Bài 15 Cánh diều: Một số thành tựu của văn minh Đại Việt

Hướng dẫn Soạn Sử 10 Bài 15: Một số thành tựu của văn minh Đại Việt ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Lịch sử 10 trang 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109 bộ Cánh Diều theo chương trình sách mới, mời các bạn cùng tham khảo!

 Bài 15: Một số thành tựu của văn minh Đại Việt trang 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109 SGK Lịch sử 10 Cánh Diều

>>> Xem thêm: Tóm tắt Lý thuyết Sử 10 Bài 15 ngắn nhất Cánh Diều

1. Chính trị

1.1. Tổ chức bộ máy nhà nước

Trả lời câu hỏi trang 100 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 15, hãy nêu những thành tựu tiêu biểu về chính trị của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

- Những thành tựu tiêu biểu về chính trị của nền văn minh Đại Việt:

+ Tổ chức bộ máy nhà nước không ngừng được củng cố, hoàn thiện từ trung ương đến địa phương.

+ Việc thành lập cơ quan hành chính, pháp lí, chuyên môn, giám sát,... thể hiện vai trò tổ chức, quản lý của nhà nước ngày càng chặt chẽ.

1.2. Luật pháp

Trả lời câu hỏi trang 101 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, tư liệu, hãy nêu và phân tích vai trò của luật pháp đối với sự phát triển của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Vai trò của luật pháp đối với sự phát triển của nền văn minh Đại Việt:

- Nhà nước tăng cường quản lý xã hội thông qua luật pháp.

- Năm 1042, dưới triều Lý Thái Tông, ban hành bộ luật đầu tiên trong lịch sử là bộ luật Hình thư, đánh dấu mốc quan trọng trong lịch sử pháp quyền Việt.

- Bộ luật dưới triều Trần, Hậu Lê và Nguyễn đều được ban hành ổn định trật tự xã hội.

- Nội dung chủ yếu trong các bộ luật là đề cao tính dân tộc, chủ quyền quốc gia, bảo vệ quyền lực của giai tầng thống trị, bảo vệ lợi ích nhân dân, trong đó bao gồm cả quyền lợi của phụ nữ.

2. Kinh tế

2.1 Nông nghiệp

Trả lời câu hỏi trang 102 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và tư liệu hãy:

Nêu những thành tựu tiêu biểu về nông nghiệp của nền văn minh Đại Việt.

Phân tích tác động của những thành tựu trong lĩnh vực nông nghiệp đối với sự phát triển của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Những thành tựu tiêu biểu về nông nghiệp của nền văn minh Đại Việt:

Nhà nước thực hiện chính sách quan tâm, chăm lo phát triển sản xuất nông nghiệp như đắp đê, tổ chức khai hoang, quân điền, "ngụ binh ư nông",...Trong triều đình cũng hình thành những chức quan quản lí, giám sát và khuyến khích sản xuất nông nghiệp. Những chính sách của nhà nước tạo điều kiện cho nông dân có ruộng đất canh tác.

Nông nghiệp là ngành kinh tế chủ đạo với cây trồng chính là lúa nước. Người dân còn trồng nhiều cây lương thực như ngô, khoai, sắn,... Phương thức và kĩ thuật canh tác có những bước tiến mới. Việc sử dụng công cụ lao động bằng sắt, sức kéo của trâu bò và thâm canh hai, ba vụ lúa trong một năm trở nên phổ biến, góp phần tăng năng suất lao động, đảm bảo đời sống người dân.

Công cuộc khai hoang, phục hóa, lấn biển làm tăng diện tích trồng trọt, lập thêm nhiều làng mới, góp phần mở rộng lãnh thổ, tăng cường khả năng phòng thủ đất nước.

Nhà nước tăng cường vận động nhân dân tham gia đắp đê phòng lụt trên quy mô lớn, hình thành hệ thống đê điều, thủy lợi hoàn chỉnh trong cả nước.

Tác động của những thành tựu trong lĩnh vực nông nghiệp đối với sự phát triển của nền văn minh Đại Việt: Tiếp tục phát triển văn minh nông nghiệp trồng lúa nước.

2.2. Thủ công nghiệp

Trả lời câu hỏi trang 102 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và quan sát Hình 15.2 hãy nêu những thành tựu tiêu biểu của thủ công nghiệp Đại Việt. Phân tích tác động của thủ công nghiệp đối với nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

- Thành tựu thủ công nghiệp:

+ Thủ công nghiệp truyền thống tiếp tục duy trì và phát triển ở các địa phương với nhiều ngành nghề (dệt lụa, làm đồ gốm, đồ trang sức, rèn sắt, đúc động, làm giây, nhuộm,...).

+ Nhiều nghề khác xuất hiện, như làm tranh sơn mài, làm giấy, khắc bản in,...

+ Thế kỉ XVI - XVII, đã xuất hiện nhiều làng nghề thủ công nổi tiếng cả nước, như: dệt La Khê, gốm Bát Tràng (Hà Nội), gốm Chu Đậu (Hải Dương),... với sản phẩm phong phú, đa dạng và tinh xảo

+ Thủ công nghiệp nhà nước do triều đình trực tiếp quản lý được chú trọng. Cục Bạch tác và các quan xưởng tại Thăng Long là nơi sản xuất đồ dùng phục vụ nhà nước, vua, quan trong triều đình. Các hoạt động sản xuất chủ yếu là đúc tiền kim loại, đóng thuyền lớn, sản xuất vũ khí cho quân đội,...

- Tác động: sự phát triển của thủ công nghiệp vừa đáp ứng nhu cầu của nhân dân trong nước, vừa tạo ra được những mặt hàng quan trọng để trao đổi với thương nhân nước ngoài.

2.3. Thương nghiệp

Trả lời câu hỏi trang 103 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và quan sát Hình 15.3, hãy:

- Nêu những thành tựu tiêu biểu của thương nghiệp Đại Việt.

- Nêu vai trò của đô thị đối với sự phát triển của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Những thành tựu tiêu biểu của thương nghiệp Đại Việt:

- Chợ làng và chợ huyện được hình thành và phát triển, hoạt động buôn bán giữa các làng, các vùng trong nước diễn ra nhộn nhịp. 

- Kinh đô Thăng Long trở thành trung tâm buôn bán sầm uất và phát triển dưới thời Lý, Trần và Lê Sơ. Nhờ hoạt động buôn bán sầm uất các đô thị cổ dần dần hình thành và phát triển.

Vai trò của đô thị đối với sự phát triển của văn minh Đại Việt:

- Kích thích mở rộng thị trường trong nước và ngoài nước.

- Thương nhân nước ngoài tới Đại Việt trao đổi về kinh tế và văn hóa.

- Một lối sống thành thị mới hình thành, chính trong giai đoạn thế kỷ 16-19, 

- Các giáo sĩ phương Tây truyền bá đạo Thiên Chúa, sáng tạo ra chữ Quốc Ngữ.

3. Văn hóa

3.1. Tư tưởng, văn hóa, tín ngưỡng

Trả lời câu hỏi trang 104 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và quan sát Hình 15.4, hãy nêu những thành tựu tiêu biểu về tư tưởng, tôn giáo của văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Những thành tựu tiêu biểu về tư tưởng, tôn giáo của văn minh Đại Việt:

Tư tưởng:

Tư tưởng yêu nước, thương dân được xem là tiêu chuẩn đạo đức cao nhất để đánh giá con người và các hoạt động xã hội, được biểu hiện thông qua các chính sách của nhà nước trong việc quan tâm đến sản xuất và đời sống nhân dân. Đó là cội nguồn của tư tưởng "lấy dân làm gốc".

Nho giáo phát triển gắn liền với hoạt động học tập, thi cử từ thời Lý, Trần. Đến thời Lê sơ, Nho giáo được nâng lên địa vị độc tôn, trở thành hệ tư tưởng chính thống của nhà nước quân chủ, góp phần vào quan trọng vào việc đào tạo đội ngũ trí thức, quan lại và bồi dưỡng những người hiền tài. Nho sĩ trở thành một lực lượng quan trọng trong triều đình.

Thành tựu tôn giáo:

+ Phật giáo du nhập từ thời kì Bắc thuộc, phát triển mạnh trong buổi đầu độc lập và trở thành quốc giáo thời Lý, Trần.

+ Đạo giáo được duy trì, phát triển trong dân gian và được các triều đại phong kiến coi trọng, đặc biệt là thời Đinh, Tiến Lê, Lý. 

+ Trong các thế kỉ XIII - XVI, Hồi giáo, Thiên Chúa giáo du nhập vào Đại Việt.

Tín ngưỡng:

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt tiếp tục được duy trì.

Tín ngưỡng thờ thành hoàng ngày càng phổ biến ở các làng, xã.

Ngoài ra, tín ngưỡng thờ Mẫu, thờ các anh hùng, tổ nghề,... cũng phát triển, tạo nên truyền thống văn hóa tốt đẹp trong cuộc sống.

3.2. Giáo dục

Trả lời câu hỏi trang 105 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 15.5 hãy: Nêu vị trí của Văn Miếu – Quốc Tử Giám đối với sự phát triển của văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Văn Miếu là nơi thờ Khổng Tử. Quốc Tử Giám được coi là trường Đại học đầu tiên của Việt Nam; nơi đầy đã đạo tạo nên nhiều nhân tài cho quốc gia Đại Việt.

3.3. Chữ viết và văn học

Trả lời câu hỏi trang 106 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, hãy nêu những thành tựu tiêu biểu về văn học và chữ viết của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Lĩnh vực	Thành tựu
Chữ viết	Sáng tạo ra chữ Nôm.  - Triều Hồ và Tây Sơn khuyến khích sử dụng chữ Nôm trong văn tự.  -  Thế kỷ thứ XVII, chữ Quốc ngữ ra đời và được sử dụng
Văn học chữ Hán	- Phát triển và đạt nhiều thành tựu.  - Nội dung chủ yếu ca ngợi truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc.  - Thể loại: tiểu thuyết chương hồi, truyện ký,...
Văn học chữ Nôm	Từ thế kỉ XIII -XVI-XIX.  - Ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước, con người, phê phán một bộ phận quan lại cường hào và phản ánh những bất công trong xã hội, đề cao vẻ đẹp con người...
Văn học dân gian	- Duy trì và phát triển mạnh trong các thế kỷ XVI-XVIII.  - Phản ánh tâm tư, tình cảm con người, đất nước với nhiều thể loại phong phú như thơ ca, tục ngữ, hò vè, hát, truyện cổ tích,...

3.4. Khoa học kỹ thuật

Trả lời câu hỏi trang 106 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin trong Bảng 15, hãy nêu những thành tựu tiêu biểu về khoa học kĩ thuật của nền văn minh Đại Việt và rút ra nhận xét.

Lời giải:

Những thành tựu tiêu biểu về khoa học kĩ thuật của nền văn minh Đại Việt:

Sử học: Nhà Trần thành lập Quốc sử viện, nhà Nguyễn thành lập Quốc sử quán. Nhiều bộ sử lớn đc biên soạn như Đại việt sử kí (Lê Văn Hưu), Đại Việt sử kí toàn thư (Ngô Sĩ Liên),...

Địa lí: Dư địa chí, Hồng đức bản đồ,...

Quân sự: Binh thư yếu lược, Vạn kiếp tông bí truyền thư (Trần Quốc Tuấn),...

Y học: Nam dược thần hiệu (Nguyễn Bá Tĩnh, Tuệ Tĩnh), Hải Thượng y tông tâm lĩnh (Hải Thượng Lãn Ông),...

Toán học: Đại thành toán pháp (Lương Thế Vinh), Lập thành toán pháp (Vũ Hữu),...

Kĩ thuật: Đúc súng thần cơ, đại bác, đóng thuyền chiến, xây dựng thành lũy,...

Nhận xét: Đạt được những thành tựu KHKT trên mọi lĩnh vực, toàn diện.

3.5. Nghệ thuật

Trả lời câu hỏi trang 108 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và quan sát Hình 15.7 hãy: Trình bày những thành tựu tiêu biểu về nghệ thuật của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Thành tựu tiêu biểu về nghệ thuật của nền văn minh Đại Việt.

- Nghệ thuật kiến trúc phát triển mạnh mẽ. Hệ thống cung điện, chùa, tháp, thành quách được xây dựng ở nhiều nơi, với quy mô lớn và vững chãi. Công trình tiêu biểu:

+ Hoàng thành Thăng Long, thành nhà Hồ, thành Lam Kinh, thành nhà Mạc, Đại nội Huế, thành Gia Định,...

+ Chùa Một Cột, chùa Thiên Mụ….

+ Đình làng Thạch Lôi (Hưng Yên), đình làng Đình Bảng (Bắc Ninh),...

- Nghệ thuật điêu khắc trên đá, gốm, gỗ thể hiện phong cách đặc sắc, tinh xảo với nhiều loại hình phong phú, như hoa văn trang trí hình sóng nước, hoa cúc, tượng rồng,...

- Âm nhạc phát triển mạnh với nhiều thể loại (nhạc dân gian, nhạc cung đình,...) và nhạc cụ phong phú (trống, đàn bầu, sáo, tiêu, đàn tranh, tì bà, đàn nguyệt, đàn thập lục,...).

- Nghệ thuật sân khấu phát triển với nhiều loại hình, như hát chèo, hát tuồng, hát quan họ, hát ví, hát giặm, hát chèo thuyền, hát ả đào, hát xẩm,..

- Lễ hội là hình thức sinh hoạt văn hoá cộng đồng trong dân gian được duy trì và được tổ chức hằng năm với nhiều loại hình, như: hội mùa, tết Nguyên đán, lễ Tịch điền, Đoan Ngọ,... Cùng với lễ hội là những trò vui, như đầu vật, đua thuyền, múa rối nước,...

4. Ý nghĩa của văn minh Đại Việt

Trả lời câu hỏi trang 109 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và quan sát Hình 15.8, hãy nhận xét về ưu điểm, hạn chế và phân tích ý nghĩa của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Nhận xét về ưu điểm, hạn chế và phân tích ý nghĩa của nền văn minh Đại Việt:

Ưu điểm:

Văn minh Đại Việt là nền văn minh nông nghiệp lúa nước, hình thành dựa trên sự kế thừa nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc, tiếp biến các yếu tố của văn minh nước ngoài và phát triển rực rỡ, toàn diện trên mọi lĩnh vực của đời sống, cùng với sự trường tồn và phát triển của văn minh Đại Việt.

Yếu tố xuyên suốt trong quá trình phát triển của văn minh Đại Việt là truyền thống yêu nước, nhân ái, nhân văn, tính cộng đồng sâu sắc.

Nhược điểm:

Do chính sách "trọng nông ức thương" của một số triều đại nên kinh tế hàng hóa còn nhiều hạn chế.

Khoa học kĩ thuật chưa thực sự phát triển.

Kinh tế nông nghiệp, thiết chế làng xã và mô hình quân chủ chuyên chế góp phần tạo ra tính thụ động, tư tưởng quân bình, thiếu năng động, sáng tạo của mỗi cá nhân và xã hội.

Những hạn chế về tri thức khoa học khiến đời sống tinh thần của cư dân vẫn còn nhiều yếu tố duy tâm.

 Ý nghĩa:

- Thể hiện sức sáng tạo và truyền thống lao động bền bỉ của các thế hệ người Việt.

- Điều kiện văn hóa-kinh tế- chính trị là tiền đề và điều kiện quan trọng tạo nên sức mạnh dân tộc trong công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước.

- Văn minh Việt cổ có giá trị đối với dân tộc- quốc gia và một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Đại Việt đã được UNESCO ghi danh.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi trang 109 SGK Lịch Sử 10

1. Vẽ sơ đồ tư duy khái quát những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Đại Việt trên các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng, giáo dục, văn học, nghệ thuật, khoa học, kĩ thuật.

2. Kể tên những thành tựu của nền văn minh Đại Việt còn lưu giữ, tồn tại đến ngày nay mà em biết. Hãy nêu giá trị của các thành tựu đó.

- Hoàng thành Thăng Long: Di tích Hoàng Thành là một giáo cụ trực quan sống động về lịch sử, là nguồn cung cấp nhiều tư liệu độc đáo, minh chứng thuyết phục vị thế của Hà Nội là kinh đô của nước Đại Việt, từ đó góp phần nâng cao hiểu biết của người dân về quá trình phát triển Hà Nội và lịch sử dân tộc.

- Kinh thành Huế:là di tích lịch sử quý giá mang giá trị truyền thống sâu sắc, những nét văn hóa cung đình như Nhã nhạc cung đình Huế, ẩm thực cung đình góp phần làm nên nét đặc trưng của Huế mà không tìm được ở bất kỳ nơi nào khác.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi trang 109 SGK Lịch Sử 10

1. Hãy giới thiệu với du khách về một thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Đại Việt.

Lời giải:

Giới thiệu với du khách về một thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Đại Việt:

Bộ luật Hồng Đức là Bộ luật ra đời dưới thời vua Lê Thánh Tông có niên hiệu là Hồng Đức (1470-1497), đây là Bộ luật chính thức của nhà nước Đại Việt thời Lê sơ và hiện còn được lưu giữ đầy đủ. Bộ luật Hồng Đức là tôn gọi thông dụng của Bộ Quốc triều hình luật. Bộ luật Hồng Đức có thể coi là một bộ luật tổng hợp bao gồm nhiều các quy phạm pháp luật thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau như: Lĩnh vực hình sự; lĩnh vực dân sự; luật tố tụng; luật hôn nhân và gia đình; luật hành chính;....

Bộ luật Hồng Đức được tìm thấy trên hai bài vị ván khắc và một bản chép tay với tiêu đề là Lê triều hình sự. Các tài liệu tìm thấy này đều không có ghi thông tin tên tác giả niên đại, không có lời tựa,...Bộ luật này được ban bố lần đầu tiên trong khoảng những năm 1470 - 1497 dưới thời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu là Hồng Đức. Tuy nhiên qua quá trình nghiên cứu lịch sử một số nhà nghiên cứu cho rằng Bộ luật này được biên soạn và ban hành từ thời vua Lê Thái Tổ (1428) và không ngừng được hoàn chỉnh và trong quá trình hoàn chỉnh các điều khoản của Bộ luật thì có sự đóng góp to lớn của vua Lê Thánh Tông.

2. Sưu tầm tư liệu về một thành tựu của nền văn minh Đại Việt để thuyết trình với thầy cô và bạn học.

Lời giải:

Thành nhà Hồ:

Thành nhà Hồ bắt đầu khởi công vào mùa xuân năm Đinh Sửu. Mục đích của việc xây thành này là để buộc vua Trần Nhân Tông phải dời kinh đô từ Thăng Long về Thanh Hóa, nhằm lật đổ triều Trần. Đến năm 1400, Hồ Quý Ly lên ngôi vua, lấy quốc hiệu là Đại Ngu. Thành nhà Hồ chính thức trở thành kinh đô của triều đại mới. Thành Nhà Hồ có địa thế khá hiểm trở, lợi thế về phòng ngự quân sự hơn là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hoá. Vị trí xây thành đặc biệt hiểm yếu, có sông nước bao quanh, có núi non hiểm trở, vừa có ý nghĩa chiến lược phòng thủ, vừa phát huy được ưu thế giao thông thủy bộ.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Sử 10 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Sử 10 Bài 15: Một số thành tựu của văn minh Đại Việt trong bộ SGK Cánh Diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!