[Sách mới] Soạn Sử 10 Bài 13 Cánh diều: Văn minh Chăm-pa, Văn minh Phù Nam

Hướng dẫn Soạn Sử 10 Bài 13: Văn minh Chăm-pa, Văn minh Phù Nam ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Lịch sử 10 trang 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94 bộ Cánh Diều theo chương trình sách mới, mời các bạn cùng tham khảo!

Bài 13: Văn minh Chăm-pa, Văn minh Phù Nam trang 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94 SGK Lịch sử 10 Cánh Diều

>>> Xem thêm: Tóm tắt Lý thuyết Sử 10 Bài 13 ngắn nhất Cánh Diều

1. Văn minh Chăm-pa

1.1. Cơ sở hình thành

Điều kiện tự nhiên

Trả lời câu hỏi trang 89 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và quan sát Hình 13.3 hãy nêu cơ sở về điều kiện tự nhiên góp phần hình thành nền văn minh Chăm-pa.

Lời giải:

- Điều kiện tự nhiên góp phần hình thành nền văn minh Chăm-pa:

+ Văn minh Chăm-pa hình thành trên vùng duyên hải và một phần cao nguyên miền Trung Việt Nam ngày nay.

+ Địa hình đan xen khu vực cao nguyên với đồng bằng nhỏ hẹp.

+ Những cảnh đồng màu mỡ ven sông Thu Bồn tạo điều kiện thuận lợi cho sự định cư và canh tác nông nghiệp của cư dân.

+ Đường bờ biển dài tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình giao lưu, tiếp xúc văn hóa với các nền văn minh khác.

Dân cư

Trả lời câu hỏi trang 89 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, hãy nêu cơ sở dân cư hình thành nền văn minh Chăm-pa.

Lời giải:

Cơ sở dân cư hình thành nền văn minh Chăm-pa:

- Cư dân bản địa sinh sống lâu đời nói tiếng Mông cổ và nói tiếng Mã Lai- Đa Đảo

- Những nhóm dân cư sống cộng cư với nhau và họ là chủ nhân của văn minh Chăm- pa.

1.2. Thành tựu tiêu biểu

Đời sống vật chất

Trả lời câu hỏi trang 90 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 13.4, hãy trình bày những thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của nền văn minh Chăm-pa.

Lời giải: 

Những thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của nền văn minh Chăm-pa:

Gạo nếp, gạo tẻ là nguồn lương thực chính của cư dân Chăm-pa. Bên cạnh đó, còn có các loại kê, đậu,...Nguồn hải sản đa dạng với các loại tôm cá,...Trang phục của người dân đơn giản: nam, nữ thường quấn ngang tấm vải từ lưng trở xuống, tải đeo trang sức. Vua thường ở trong lầu cao, dân thường ở nhà sàn dựng bằng gỗ. Thuyền đi biển phố biến là loại hai đầu nhọn, có cánh buồm, phần đầu lái và mũi thuyền đều uốn cong.

Kĩ thuật làm đồ gốm và xây dựng đền tháp của cư dân Chăm-pa rất phát triển. Sản phẩm từ nghề gốm đa dạng, như tượng phù điêu trang trí kiến trúc đền tháp, gốm tráng men, gốm gia dụng,....Cư dân Chăm-pa sử dụng chất nhựa thảo mộc trộn với với bột gạch tạo thành chất kết dính giữa các viên gạch trong xây dựng đền tháp.

Đời sống tinh thần

Trả lời câu hỏi trang 90 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin tư liệu, hãy trình bày những thành tựu tiêu biểu về đời sống tinh thần trong nền văn minh Chăm-pa.

Lời giải:

Thành tựu tiêu biểu về đời sống tinh thần:

- Sáng tạo ra chữ Chăm cổ trên cơ sở tiếp thu chữ Phạn

- Văn học dân gian (thần thoại, truyền thuyết, văn bi kị, sử thi,...) và văn học viết (thơ, trường ca,...) cùng song hành tồn tại.

- Tín ngưỡng – tôn giáo:

+ có tục thờ cúng tổ tiên, chôn người chết trong các mộ chum.

+ Tiếp thu các tôn giáo của Ấn Độ là: Phật giáo và Hin-đu giáo

- Tư duy thẩm mĩ và sự sáng tạo của cư dân Chăm-pa thể hiện rõ qua các công trình kiến trúc, điêu khắc, chế tác đồ trang sức,

- Âm nhạc và ca múa đặc biệt phát triển với các loại nhạc cụ, như đàn cầm, trồng, kèn,... cùng nhiều kiểu múa, như điệu múa Áp-sa-ra…

Tổ chức xã hội và nhà nước

Trả lời câu hỏi trang 91 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Sơ đồ 13, hãy trình bày những thành tựu tiêu biểu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Chăm-pa.

 

Lời giải:

Những thành tựu tiêu biểu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Chăm-pa:

- Chủ yếu sinh sống trong các làng, duy trì quan hệ cộng đồng và thân tộc.

- Từng gia đình trong làng nhận ruộng đất cày cấy và thực hiện nghĩa vụ thuế, lao dịch với nhà nước.

- Nhà nước Chăm pa ra đời vào thế kỷ thứ II, tổ chức theo mô hình quân chủ chuyên chế.

- Nhà vua đứng đầu đất nước cai quản mọi việc, sở hữu ruộng đất.

- Giúp việc cho nhà vua là quan lại ở trung ương và địa phương: phân cấp thành 3 hạng: tôn quan là chức quan cao nhất trong triều đình dưới tổng quan là quan văn và quan võ. Cấp cuối cùng là ngoại quan là chức quan cai trị ở địa phương.

- Cả nước chia thành châu, huyện và làng.

2. Văn minh Phù Nam

2.1. Cơ sở hình thành

Điều kiện tự nhiên

Trả lời câu hỏi trang 92 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và tư liệu, hãy nêu cơ sở về điều kiện tự nhiên hình thành nền văn minh Phù Nam.

Lời giải:

Cơ sở về điều kiện tự nhiên hình thành nền văn minh Phù Nam:

Văn minh Phù Nam hình thành trên lưu vực châu thổ sông Cửu Long với hệ thống sống ngòi, kênh rạch chẳng chịt đổ ra biển. Địa hình khu vực thấp, nguồn nước dồi dào, thuận lợi cho canh tác nông nghiệp trồng lúa nước.

Có vị trí tiếp giáp biển với nhiều nơi thuận lợi cho việc tránh bão, neo đậu thuyền bè của các thương nhân, cư dân Phù Nam sớm có điều kiện giao lưu với nền văn minh của nhiều quốc gia khác, đặc biệt là nền văn minh Ấn Độ.

Dân cư

Trả lời câu hỏi trang 92 SGK Lịch Sử 10

Lời giải:

- Cơ sở dân cư hình thành nền văn minh Phù Nam:

+ Cư dân bản địa chủ yếu là người Môn cổ

+ Ngoài ra còn có một bộ phận cư dân đến từ bên ngoài.

=> Các tộc người này đã cùng nhau thiết lập quốc gia mới, làm chủ nền văn minh Phù Nam.

2.2. Những thành tựu tiêu biểu

Đời sống vật chất

Trả lời câu hỏi trang 93 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình 13.5,13.6, hãy nêu thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của nền văn minh Phù Nam.

 

Lời giải:

Thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của văn minh Phù Nam.

- Nguồn lương thực là lúa gạo và các loại rau củ quả.

- Thực phẩm được bổ sung thêm từ chăn nuôi gia súc, gia cầm, đánh bắt thủy hải sản.

- Trang phục: người dân nghèo dùng vải may quần áo, người giàu có dùng tơ lụa. Trang phục phổ biến là áo chui đầu hoặc ở trần, dùng vải quấn làm váy, đi chân đất hoặc đi dép gỗ, vua đi dép bằng ngà voi.

- Người Phù Nam thích đeo đồ trang sức làm bằng đá quý, thủy tinh, vàng, bạc,...

- Sống chủ yếu trong các nhà sàn bằng gỗ. Việc di chuyển dựa trên các thuyền bè trên kênh rạch, sông, biển.

Đời sống tinh thần

Trả lời câu hỏi trang 93 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình 13.7, 13.8 hãy nêu thành tựu tiêu biểu về đời sống tinh thần trong nền văn minh Phù Nam

Lời giải:

Tổ chức xã hội và nhà nước

Trả lời câu hỏi trang 94 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin và tư liệu, hãy trình bày những thành tựu tiêu biểu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Phù Nam.

Lời giải:

Những thành tựu tiêu biểu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Phù Nam:

Tổ chức xã hội của cư dân Phù Nam là các xóm làng, gồm nhiều gia đình có quan hệ huyết thống, cùng sinh sống trong một khu vực. Xóm làng có quan hệ lỏng lẻo với nhau và bị bởi rừng rậm, đầm lầy.

Nhà nước Phù Nam ra đời vào khoảng thế kỉ I, được tổ chức theo tể chế quân chủ chuyên chế, vua là người đứng đầu có quyền lực tối cao. Nhà nước Phù Nam là tập hợp của nhiều tổ quốc. Giúp việc cho vua là hệ thống quan lại và tăng lữ.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi trang 94 SGK Lịch Sử 10

1. Bảng so sánh về cơ sở hình thành nền văn minh Chăm-pa, văn minh Phù Nam:

Lời giải:

2. Tên các thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất và đời sống tinh thần của nền văn minh Chăm-pa, nền văn minh Phù Nam.

Lời giải:

Thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất và đời sống tinh thần của nền văn minh Chăm-pa:

- Trang phục của người Chăm-pa: cả nam và nữ thường quấn ngang tấm vải từ lưng trở xuống, tai đeo trang sức.

- Người dân sống trong các nhà sàn dựng bằng gỗ.

- Thuyền đi biển phổ biến là loại hai đầu nhọn, có cánh buồm, phần đầu để lái và mũi thuyền uốn cong.

- Kỹ thuật làm đồ gốm phát triển: sản phẩm từ nghề gốm đa dạng, như tượng phù điêu trang trí kiến trúc đền tháp, gốm tráng men, gốm gia dụng.

- Chữ viết Chăm ra đời trên cơ sở tiếp thu chữ Phạn và dần được phổ biến trên các văn bia.

- Văn học dân gian (thần thoại, truyền thuyết, văn bi ký, sử thi,…) và văn học viết (thơ, trường ca,…) cùng tồn tại.

- Chăm- pa có tục thờ cúng tổ tiên và chôn người chết trong các mộ chum.

Thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất và đời sống tinh thần của nền Văn minh Phù Nam:

- Cư dân Phù Nam đã sử dụng chữ viết từ rất sớm. Các loại văn tự có loại giống chữ Hán, chữ Phạn. Một số minh văn khắc trên bia đá, khắc trên vàng đã thể hiện tính bác học và trình độ uyên thâm của người viết.

- Cư dân Phù Nam có tư duy thẩm mĩ phát triển ở trình độ cao, thể hiện qua kĩ thuật chế tác đồ trang sức, kĩ thuật dệt vải, làm gốm, điêu khắc, kiến trúc.

- Về tín ngưỡng và tôn giáo, Hin-đu giáo và Phật giáo được tôn sùng. Ba vị thần được thờ phổ biến là Bra-ma, Vit-nu, Si-va. Dân gian còn có tín ngưỡng sùng bái núi thiêng và nàng công chúa rắn.

- Cư dân Phù Nam đã sử dụng chữ viết từ rất sớm. Các loại văn tự có loại giống chữ Hán, chữ Phạn. Một số văn minh khắc trên đá, khắc trên vàng đã thể hiện tính bác học và trình độ uyên thâm của người viết.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi trang 94 SGK Lịch Sử 10

Hãy đóng vai hướng dẫn viên du lịch giới thiệu với bạn học về một di tích thuộc văn minh Chăm-pa hoặc văn minh Phù Nam còn tồn tại đến ngày nay.

Lời giải:

Thánh địa Mỹ Sơn, với hơn 70 đền tháp xây dựng bắt đầu từ giữa thế kỉ VII. Các vua Chăm trước đây chọn Mỹ Sơn để đóng đô có lẽ do tính chất thiêng liêng của vùng đất để tôn thờ thần thánh và cũng do đây là vị trí phòng ngự tốt trong trường hợp kinh đô Trà Kiệu bị đe dọa. Theo văn bia để lại, tiền thân của nó là một ngôi đền làm bằng gỗ từ thế ki thứ IV để thờ thần Di-va Bha-dre-xve-ra. Nhưng đến khoảng cuối thế kỉ VI, một cơn hoả hoạn đã thiêu cháy ngôi đến gỗ. Sau đó vào đầu thế kỉ VI, vua Sam-bhu-vac-man (trị vì từ năm 577 đến năm 629) đã dùng gạch để xây dựng lại ngôi đền còn tồn tại đến ngày nay. Các triều vua sau đó vẫn tiếp tục tu sửa lại các đền tháp cũ và xây dựng các đền tháp mới để thờ các vị thần. Mỹ Sơn là khu thánh địa quan trọng nhất của đân tộc Chăm suốt từ cuối thế kỉ IV đến thế kỉ XV. Giá trị của các di tích ở Mỹ Sơn còn được thể hiện qua nghệ thuật điêu khác, chạm nổi trên gạch, trên đá với những hình ảnh sống động về các vị thần, tu sĩ, vũ nữ, hoa lá, muông thú và các vật tế lễ, ....Với những giá trị lịch sử văn hoá, thấm mĩ, Thánh địa Mỹ Sơn đã được UNESCO bình chọn là Di sản văn hoá thế giới năm 1999.

- Cấu trúc mỗi ngôi đền tháp ở Mỹ Sơn có 3 bộ phận chính:

+ Đế tháp: tháp tượng trưng cho thế giới trần tục, thường được xây trên nền hình vuông hoặc hình chữ nhật. Xung quanh đế được trang trí các hoa văn: con thú, hình người cầu nguyện…

+ Thân tháp: tượng trưng cho thế giới tâm linh, nơi con người gột rửa bụi trần được thoát tục để có thể tiếp xúc với tổ tiên và hoà nhập với thần linh.

+ Mái tháp: mái tháp tượng trưng cho thần linh, thường có ba tầng càng lên cao càng thu hẹp. Ðỉnh tháp là khối đá nhọn có bốn cạnh, phần dưới trang trí những cánh sen – tượng trưng cho núi Kailasa - nơi cư ngụ của thần Shiva.

- Những công trình kiến trúc ở Mỹ Sơn đã thể hiện đôi bàn tay tài hoa, khối óc tinh tế của cư dân Chăm-pa. Năm 1999, khu di tích Mỹ Sơn được tổ chức UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Sử 10 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Sử 10 Bài 13: Văn minh Chăm-pa, Văn minh Phù Nam trong bộ SGK Cánh Diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!