[Sách mới] Soạn Sinh 10 bài 29 CTST: Virus

Hướng dẫn Soạn Sinh 10 Bài 29: Virus ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Sinh học 10 trang 140, 141, 142, 143, 144 bộ Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Mời bạn đọc tham khảo!

Bài 29: Virus trang 140, 141, 142, 143, 144 Sinh 10 Chân trời sáng tạo

>>> Xem thêm: Lý thuyết Sinh 10 Bài 29 ngắn nhất Chân trời sáng tạo: Virus

Yêu cầu cần đạt

- Nêu được khái niệm và các đặc điểm của virus. 

- Trình bày được cấu tạo của virus. 

- Trình bày được các giai đoạn nhân lên của virus trong tế bào chủ. 

- Từ đó giải thích được cơ chế gây bệnh do virus

Câu hỏi trang 140 SGK Sinh học 10

Mở đầu 

Vào cuối năm 1800, Martinus Beijerinck (Hà Lan) đã tiến hành thí nghiệm tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh khảm ở cây thuốc lá (Hình 29.1). Qua thí nghiệm bên, em hãy cho biết:

Câu 1: Trong dịch lọc (số 2) có chứa vi khuẩn không?

Câu 2: Hãy dự đoán tác nhân gây bệnh khảm thuốc lá.

Lời giải:

Câu 1: 

Trong dịch lọc số 2 không có vi khuẩn.

Câu 2: 

Tác nhân gây bệnh có thể là virus.

I. Khái niệm và đặc điểm của virus

1. Khái niệm

Câu 1: Hãy nêu khái niệm và các đặc điểm của virus.

Lời giải:

Câu 1: 

- Khái niệm: Virus là dạng sống không có cấu tạo tế bào, kích thước rất nhỏ, sống kí sinh bắt buộc trong tế bào của sinh vật.

- Đặc điểm:

+ Có kích thước siêu hiển vi.

+ Chưa có cấu tạo tế bào, cấu tạo đơn giản gồm lõi là nucleic acid và được bao bọc bởi vỏ protein.

+ Sống kí sinh nội bào bắt buộc và chỉ nhân lên trong tế bào vật chủ.

+ Không mẫn cảm với kháng sinh.

+ Có thể tồn tại lâu dài ở ngoài cơ thể ở trạng thái đại phân tử và có khả năng truyền nhiễm.

Luyện tập

Virus khác với vi khuẩn ở những điểm nào?

Lời giải:

2. Đặc điểm

Câu hỏi trang 141 SGK Sinh học 10

Dựa vào Hình 29.2 và 29.3, hãy:

Câu 2: Nêu cấu tạo của virus.

Câu 3: Trình bày các tiêu chí phân loại virus.

Lời giải:

Câu 2: 

Cấu tạo của virus gồm hai phần chính là lõi acid nucleic (ADN hoặc ARN, một mạch hoặc hai mạch) và vỏ capsid. Ngoài ra một số vi khuẩn còn có lớp vỏ ngoài có chứa các gai glycoprotein.

Câu 3: 

Các tiêu chí phân loại virus:

- Dựa vào lớp vỏ ngoài, virus được phân làm hai loại: virus trần và virus có vỏ ngoài.

- Dựa vào sự sắp xếp của capsomer ở vỏ capsid, virus được phân thành bốn loại: virus có cấu trúc xoắn (virus khảm thuốc lá), virus có cấu trúc khối (adenovirus), virus hình cầu (SARS-CoV-2) và virus có cấu trúc hỗn hợp, vừa có cấu trúc khối vừa có cấu trúc xoắn (phage).

- Dựa vào vật chất di truyền, virus được phân thành hai loại: virus DNA và virus RNA.

- Dựa vào đối tượng vật chủ, virus được phân thành bốn loại: virus kí sinh ở vi khuẩn, virus kí sinh ở nấm, virus kí sinh ở thực vật, virus kí sinh ở động vật và người.

Luyện tập

Hãy tìm một số ví dụ về virus kí sinh ở vi khuẩn, thực vật, động vật và con người.

Lời giải:

- Virus kí sinh ở vi khuẩn: Thực khuẩn thể T4.

- Virus kí sinh ở thực vật: Virus khảm thuốc lá

- Virus kí sinh ở động vật: Virus cúm gia cầm A/H5N1, virus Lelystad, virus dại,...

- Virus kí sinh ở con người: Virus SARS – CoV- 2, virus sởi, virus Rubella, virus Ebola,...

II. Quá trình nhân lên của virus trong tế bào chủ

1. Sự nhân lên của virut trong tế bào chủ

Câu hỏi trang 142 SGK Sinh học 10

Câu 4: Đọc thông tin ở mục 1.2 SGK và kết hợp quan sát Hình 29.4, hãy trình bày các giai đoạn nhân lên của virus trong tế bào vật chủ.

Câu 5: Quan sát Hình 29.5, hãy mô tả quá trình nhân lên của HIV trong tế bào vật chủ.

Lời giải:

Câu 4: 

Các giai đoạn trong chu trình nhân lên của virus: Hấp phụ → Xâm nhập→ Tổng hợp → Lắp ráp → Phóng thích.

Câu 5:

- Giai đoạn hấp phụ: Thụ thể trên màng của virus HIV bám vào thụ thể trên màng tế bào cơ thể người.

- Giai đoạn xâm nhập: Virus dung hợp màng sinh chất với vỏ ngoài để đưa cấu trúc vật chất di truyền vào bên trong tế bào vật chủ.

- Giai đoạn tổng hợp: Hệ gene của virus bắt đầu tổng hợp các thành phần của virus bao gồm hệ gene và các protein (vỏ capsid, gai glycoprotein, enzyme)

- Giai đoạn lắp ráp: Các capsomer tạo thành vỏ capsid rỗng và gắn hệ gene vào một cách ngẫu nhiên.

- Giai đoạn phóng thích: Hệ gene của virus HIV tổng hợp các đoạn màng có gắn glycoprotein và hợp với màng sinh chất. Tổ hợp vỏ capsid chứa vật chất di truyền đi ra ngoài theo kiểu xuất bào, kéo theo màng sinh chất của tế bào chủ và tạo thành vỏ ngoài của các virus HIV mới.

Luyện tập: Giải thích vì sao virus chỉ xâm nhập vào tế bào của vật chủ nhất định.

Lời giải:

Mỗi loại virus có một thụ thể nhất định, mỗi vật chủ cũng có thụ thể đặc trưng riêng cho từng loài. Thụ thể của virus chỉ có thể gắn với mỗi vật chủ có thụ thể tương ứng nên mỗi loại virus chỉ gây bệnh ở vật chủ nhất định.

2. Chu trình sinh tan, tiềm tan và cơ chế gây bệnh của virus

Câu hỏi trang 143 SGK Sinh học 10

Câu 7: Hãy trình bày chu trình sinh tan và tiềm tan của virus.

Lời giải:

- Chu trình sinh tan: Chu trình nhân lên của virus kết thúc bằng sự làm tan và giết chết tế bào vật chủ, virus nhân lên theo chu trình này gọi là virus độc.

- Chu trình tiềm tan: Ngược với chu trình sinh tan vốn làm chết tế bào vật chủ, chu trình tiềm tan cho phép hệ gene của virus có thể tái bản (cài xen vào hệ gene của tế bào vật chủ), chúng không tạo thành virus mới và không phá vỡ tế bào vật chủ.

Luyện tập

Quan sát Hình 29.6, hãy trình bày mối liên hệ giữa chu trình sinh tan và tiềm tan ở phage λ.

Lời giải:

Phage λ là các virus ôn hòa, cài xen và tồn tại song song với hệ gene của vi khuẩn. Nhưng khi gặp các cảm ứng sinh tan, phage tổng hợp và lắp ráp các thành phần để chuyển sang chu trình sinh tan

Vận dụng

Hãy giải thích cơ chế gây bệnh của virus cho vật chủ mà nó xâm nhập.

Lời giải:

Virus gây bệnh cho vật chủ bằng cách giết chết các mô, cơ quan thông qua tiêu diệt tế bào, từ đó làm cơ thể vật chủ bị nhiễm trùng, làm các bệnh nền nặng hơn và có thể dẫn đến tử vong.

BÀI TẬP

Câu 1: Trình bày và giải thích các bước nhân lên của phage trong tế bào vật chủ.

Câu 2: Giải thích vì sao virus rất đa dạng và phong phú.

Câu 3: Hãy tìm một số ví dụ về virus có hệ gene là RNA, DNA.

Câu 4: Giải thích vì sao không thể dùng kháng sinh để tiêu diệt virus.

Câu 5: Mô tả các giai đoạn gây bệnh của HIV. Từ đó, hãy đề xuất các biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV.

Lời giải:

Câu 1: 

Các bước nhân lên của phage trong tế bào vật chủ:

- Hấp phụ: Virus cố định trên bề mặt tế bào chủ nhờ mối liên kết đặc hiệu giữa thụ thể của virus và thụ thể của tế bào chủ.

- Xâm nhập: Virus trần đưa trực tiếp vật chất di truyền vào trong tế bào chủ, virus có màng bọc thì đưa cấu trúc nucleocapsid hoặc cả virus vào trong tế bảo chủ rồi mới phá bỏ các cấu trúc bao quanh để giải phóng vật chất di truyền.

- Tổng hợp: Virus sử dụng các vật chất có sẵn của tế bảo chủ tiến hành tổng hợp các phân từ protein và nucleic acid nhờ enzyme của tế bào chủ hoặc enzyme do virus tổng hợp.

- Lắp ráp: Các thành phần của virus sẽ hợp nhất với nhau để hình thành cấu trúc nucleocapsid.

- Giải phóng: Virus có thể phá huỷ tế bào chủ để giải phóng đồng thời các hạt virus hoặc chui từ từ ra ngoài và làm tế bào chủ chết dần. Virus có màng bọc sẽ sử dụng màng của tế bào chủ có gắn các protein đặc trưng của virus làm màng bao xung quanh. Các virus mới được hình thành sẽ xâm nhiễm vào các tế bào khác và bắt đầu một chu trình mới.

Câu 2: 

Virus rất đa dạng và phong phú vì mỗi loại có cấu trúc khác nhau như vật chất di truyền là RNA hoặc DNA, có vỏ hoặc không có vỏ, có các loại gai glycoprotein khác nhau,...

Câu 3: 

Một số ví dụ về virus có hệ gene là RNA, DNA.

- Virus có hệ gene là RNA: virus Ebola, SARS, virus dại, virus cúm, virus viêm gan C, virus bại liệt và virus sởi.

- Virus có hệ gene là DNA: virus đậu mùa, virus herpes và virus thủy đậu

Câu 4: 

Không thể dùng kháng sinh để tiêu diệt virus vì virus kí sinh bắt buộc và chỉ nhân lên trong tế bào chủ, nên các loại kháng sinh không thể phát hiện được virus, nên kháng sinh không có tác dụng với virus.

Câu 5: 

Các giai đoạn của HIV bao gồm:

+ Giai đoạn nhiễm HIV tiên phát: Đây là giai đoạn đầu của HIV, xuất hiện từ 2 – 4 tuần sau khi nhiễm virus gây suy giảm miễn dịch.

+ Giai đoạn tiềm tàng: Bệnh nhân hoàn toàn có thể khỏe mạnh trong 5 – 10 năm trước khi xuất hiện triệu chứng điển hình.

+ Nhiễm HIV có triệu chứng: Xuất hiện các triệu chứng suy giảm miễn dịch; Biểu hiện hạch to toàn thân; Mệt mỏi, suy kiệt; Sốt hoặc tiêu chảy kéo dài trên 1 tháng; Herpes zoster (bệnh Zona);...

+ AIDS (nhiễm HIV tiến triển): là giai đoạn cuối trong các giai đoạn tiến triển tự nhiên của nhiễm HIV. 

>>> Xem thêm: Soạn Sinh 10 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Sinh 10 Bài 29: Virus trong bộ SGK Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!