Soạn Kinh tế pháp luật 10 Bài 5 ngắn nhất Kết nối tri thức

Hướng dẫn Soạn Kinh tế Pháp luật 10 Bài 5: Ngân sách nhà nước trong bộ Kết nối tri thức theo chương trình sách mới đầy đủ nhất dành cho bạn đọc tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới.

Bài 5: Ngân sách nhà nước trang 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32 SGK Kinh tế Pháp luật Kết nối tri thức

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 26 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Câu 1. Ngân sách nhà nước góp phần cho sự phát triển của các tỉnh miền núi như thế nào?

Trả lời:

- Ngân sách nhà nước góp phần cho sự hát triển ở miền núi là:

+ Dùng ngân sách nhà nước để mở rộng, nâng cấp giao thông.

+ Kéo điện về các bản, làng..

+ Xây dựng mới các trường học, cơ sở y tế.

+ Ứng dụng công nghệ mới vào khoa học sản xuất.

+ Đầu tư phát triển mô hình rừng, nông trại, cây trồng, vật nuôi.

=> Nhờ những điều đó mà đời sống nguoif dân nơi đây càng được cải thiện, từng bước một khắc phục khó khăn, khiến cho đời sống phát triễn kinh tế lẫn xã hội, tinh thần cho nhân dân.

Câu 2. Hãy chia sẻ hiểu biết của em về ngân sách nhà nước.

Trả lời:

- Hiểu biết của em về ngân sách nhà nước là:

+ Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của nhà nước, ra đời từ rất sớm cùng với sự hình thành của nhà nước. 

+ Sự hình thành và phát triển của ngân sách nhà nước  gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế hàng hóa - tiền tệ trong các phương thức sản xuất của cộng đồng và nhà nước của từng cộng đồng

+ Ngân sách nhà nước bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.  Ngân sách trung ương là ngân sách của các bộ, cơ quan khác ở trung ương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp Hội đồng nhân dân của ủy ban nhân dân. 

+ Ngân sách nhà nước vừa là nguồn lực để duy trì bộ máy nhà nước vừa là công cụ hữu ích để nhà nước quản lý, điều tiết nền kinh tế quốc dân và giải quyết các vấn đề xã hội.

Khám phá

1. Khái niệm, đặc điểm của ngân sách nhà nước

a.  Ngân sách nhà nước là gì?

Trả lời câu hỏi trang 27 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Câu 1. Ngân sách nhà nước gồm các khoản thu, chi gì ?

Lời giải:

- khoảng thu ngân sách nhà nước gồm: các khoảng thu từ thuế, phí, lệ phí; các khoảng thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước; các khoảng đóng góp của các tổ chức và cá nhân; các khoảng viện trợ; các khoảng thu khác theo quy định của pháp luật; các khoảng do nhà nước vay để bù đắp bôi chi được đưa vào cân đối ngân sách nhà nước.

-  Khoảng chi ngân sách nhà nước bao gồm: các khoảng chi phát triễn kinh tế xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước; chi trả nợ của nhà nước ; chi viện trợ và các khoảng chi khác theo quy định của pháp luật.

Câu 2. Ai được quyền quyết định các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước?

Lời giải:

- Được quyên quyết định các khoảng thu, chi của ngân sách nhà nước là : Cơ quan có thẩm quyền quyết định, đảm bảo chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.

b. Đặc điểm của ngân sách nhà nước:

Trả lời câu hỏi trang 28 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Câu 1. Mục đích của việc thu, chi ngân sách nhà nước là gì?

Lời giải:

- Mục đích của việc thu, chi ngân sách nhà nước là: Hình thành quỹ ngân sách nhà nước nhằm thỏa mãn các nhu cầu chi tiêu của nhà nước.

Câu 2. Kể tên một số quỹ trong ngân sách nhà nước và chia sẻ hiểu biết của em về quỹ đó ?

Lời giải:

- Trong ngân sách nhà nước gồm có 8 quỹ:

+ Quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo

Thủ tướng chính phủ kí quyết định số một ba chín thành lập quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo để giúp người nghèo chữa bệnh theo hình thức “ thực thanh thực chi”. Sau này nhà nước chuyển sang cấp ngân sách nhà nước mua BHYT cho người nghèo.

+ Quỹ giải quyết việc làm

Là khoản tài chính dự trữ của quốc gia được lập để giải quyết việc làm và hỗ trợ dịch vụ việc làm.

+ Quỹ hỗ trợ nông dân

Là quỹ không vì mục đích lợi nhuận mà nhằm tập hợp, vận động phát huy tinh thần đoàn kết tương trợ giúp nhau trong nông dân để phát triển kinh tế-xã hội ở nông thôn, tham giá xây dựng nông thôn mới và xây dựng giai cấp nông dân vững mạnh.

+ Quỹ hợp tác xã

Là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hoạt động theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ hoặc là tổ chức tài chính hoạt động theo mô hình hợp tác xã, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, bảo toàn và phát triễn vốn, tự chủ và tự chịu trách nhiệm.

+ Quỹ bảo trì đường bộ

Còn có tên gọi khác là phí sử dụng đường bộ, là các loại phí mà chủ phương tiện giao thông phải nộp để sử dụng cho mục đích bảo trì, nâng cấp đường bộ để phục vụ cho các phương tiện đã đóng phí lưu thông.

+ Quỹ bảo vệ phát triển rừng

Là một tổ chức tài chính nhà nước trực thuộc bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn được thành lập vào ngày hai tám/ 11/2/2008 tại quyết định số 114/2008/ QĐ-BNN

+ Quỹ phát triển đất

Là tổ chức tài chính nhà nước, trực thuộc ủy ban nhân dân cấp tỉnh, có tư cách pháp nhân, hạch toán độc lập, có con dấu riêng, được mở tài khoản tại kho bạc nhà nước và các tổ chức tín dụng để hoạt động theo quy định của pháp luật.

+ Quỹ phòng chống tội phạm

Là quỹ tài chính nhà nước người ngân sách; vốn điều lệ khi thành lập quỹ được hỗ trợ từ ngân sách của nhà nước và được bổ sung bằng nguồn tài trợ, đóng góp tự nguyện hợp pháp của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.

Câu 3. Người dân đóng góp vào ngân sách nhà nước được hoàn trả trực tiếp không? Vì sao?

Lời giải:

- Người dân đóng góp vào ngâ sách nhà nước không được hoàn trả trực tiếp vì:

 + Ngân sách Nhà nước chứa đựng các quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị nảy sinh trong quá trình Nhà nước dùng quyền lực tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quĩ tiền tệ tập trung của Nhà nước.

2. Vai trò của ngân sách nhà nước

Trả lời câu hỏi trang 29 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Câu 1. Trong sơ đồ 2 khoản chi nào dành cho hoạt động của bộ máy nhà nước?

Lời giải:

- Trong sơ đồ hai khoảng chi dành cho hoạt động của bộ máy nhà nước là:

+ Chi đầu tư phát triển.

 + Chi thường xuyên.

Câu 2. Ngân sách nhà nước đã góp phần định hướng phát triển sản xuất đề hình thành cơ cầu kinh tế hợp lí, điều tiết thị trường, bình ôn giá cả, kiềm chế lạm phát như thế nào?

Lời giải:

 - Ngân sách nhà nước đã góp phần định hướng phát triển sản xuất để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lí, điều tiết thị trường, bình ôn giá cả, kiềm chế lạm phát như sao: 

+ Giúp cung cấp nguồn tài chính để duy trì ngân sách nhà nước.

+ Định hướng phát triển sản xuất vào những vùng, lĩnh vực cần thiết để hinh thành cơ cầu kinh tế hợp lí.

+ là công cụ giúp điều tiết thị trường, binhg ôn giá cả, kiềm chế lạm phát.

+ Là công cụ điều tiết thu nhập qua thuế và quỹ phúc lợi xã hội.

+ Tạo lập quỹ dự trữ quốc gia để phòng chống thiên tai, dịch bệnh bùng phát,... và một số nhiệm vụ đột xuất, cấp thiết.

+ Là công cụ mở rộng quan hệ đối ngoại, đầy nhanh quá trình hợp tác và hội nhập quốc tế.

Câu 3. Quỹ dự trữ quốc gia trong ngân sách nhà nước đóng vai trò như thê nào trong phòng chóng dịch bệnh COVID - 19?

Lời giải:

- Khi dịch bệnh bùng phát một số tỉnh thành phải giãn cách xã hội, đời sống khó khăn, một sốt mặt hàng tăng giá chống mặt, việc làm thì bị trì trệ khiến cho thời buổi dịch bệnh ngày càng khó khăn hơn. Chính phủ đã dùng quỹ dự trữ quốc gia với các gói hỗ trợ cho người dân, lương thực, thuốc men, đồ dùng sinh hoạt, nhất là với những gia đình nghèo khó và những công dân không có việc làm, những người mắc bệnh.

Câu 4. Gia đình anh N đã được hỗ trợ từ quỹ phúc lợi của ngân sách nhà nước như thế nào?

Lời giải:

- Gia đình anh N thuộc hộ nghèo và đang sinh sống tại một xã nhỏ ở vùng miền núi cao, khó khăn về tài chính lẫn địa hình. Anh ho hay, gia đình anh đã nhận được nhiều sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước như:

Các con anh đều được đi học ở trường dân tộc nội trú tỉnh do Nhà nước hỗ trợ kinh phi, mọi người trong gia đình đều được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, được hỗ trợ nhiều thứ khiến đời sống của anh dần được cải thiện...

Không chỉ vậy, anh còn cho biết thêm gia đình anh còn được nhận tiền hỗ trợ từ ngân sách tạo điều kiện chuyển đổi mô hình sản xuất để thoát nghèo.

3. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc pháp luật ngân sách

Trả lời câu hỏi trang 31 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Câu 1. Thông tin 2 cho biết Nhà nước đã đảm bảo quyền gì của công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách nhà nước?

Lời giải:

- Thông tin 2 cho  chúng ta biết nhà nước đã đảm bảo quyền của công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách nhà nước là:

+ Công khai ngân sách nhà nước được xây dựng trên cơ sở tham khảo các mô hình trên thể giới, từng bước hiện thực hoá mục tiêu của Chinh phủ và Bộ Tải chính trong việc cam kết thực hiện công khai, minh bạch và nâng cao trách nhiệm giải trình trong phân bổ, quản lí, sử dụng nguồn lực công.

+ Đối với người dân, doanh nghiệp, các nhà nghiên cứu vả các tổ chức trong và ngoài nước, đây là một kênh truyền thông cung cấp đữ liệu, thông tin cần thiết để giúp họ nắm bắt các vấn đề liên quan đến tài chinh ngân sách quốc gia, qua đó thể hiện sự quan tâm và tăng cường sự giám sát của xã hội.

Câu 2. Nông dân xã N được hưởng quyền và nghĩa vụ gì theo quy định của pháp luật ngân sách nhà nước?

Lời giải:

- Nông dân xã N rất phấn khởi vì được vay vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để mua giống chất lượng để phục vụ cho sản xuất. Mọi người cùng nghiên cứu kĩ chính sách, phương phát phù hợp, hiệu quả và phương án trả nợ để được xét duyệt vay tiền, cam kết sử dụng tiền đúng mục đích, thực hiện đúng tiến độ dự án, trả nợ vay và đóng thuế đây đủ cho Nhà nước

Luyện tập

Trả lời câu hỏi trang 31 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Câu 1. Em hãy cho biết ý kiến nào sau đây là đúng/không đúng. Vì sao?

a. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước trong một năm.

b. Nguồn thu của ngân sách nhà nước là các khoản thu của mỗi người dân trong một quốc gia.

c. Nguồn chi bảo đảm sự hoạt động của bộ máy nhà nước là nguồn chi từ ngân sách nhà nước.

d. Ngân sách nhà nước do nhà nước sở hữu nên người dân không cần phải kiểm tra, giám sát việc nhà nước sử dụng ngân sách như thế nào.

Lời giải:

a. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước trong một năm.

- Đúng

+ Ngân sách nhà nước (NSNN) là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được dự toán và thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. Có các trường hợp các khoản thu chi này kéo dài hơn 1 năm, ví dụ NSNN trung hạn là các khoản thu chi của nhà nước trong 3 năm.

b. Nguồn thu của ngân sách nhà nước là các khoản thu của mỗi người dân trong một quốc gia.

- Đúng

+Thuế, phí, lệ phí có tính chất thuế. như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế cá nhân,… mỗi các nhân, mỗi doanh nghiệp điều phải có trách nhiệm đóng thuế. Số tiền đó sẽ được đưa vào ngân sách nhà nước.

c. Nguồn chi bảo đảm sự hoạt động của bộ máy nhà nước là nguồn chi từ ngân sách nhà nước.

- Đúng

+ Nhóm chi thường xuyên được hiểu đơn giản là khoản chi nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước, ví dụ như lương thưởng, công tác, hội họp, thiết bị văn phòng, thanh toán dịch vụ công cộng (điện, nước…), công tác phí, chi sửa chữa thường xuyên máy móc, văn phòng…

d. Ngân sách nhà nước do nhà nước sở hữu nên người dân không cần phải kiểm tra, giám sát việc nhà nước sử dụng ngân sách như thế nào.

- Sai 

+ Dù do nhà nước sở hữu, quảng lí nhưng cần phải rĩ ràng minh bạch, người dân được quyền kiểm tra, giám sát việc nhà nước sử dụng ngân sách như thế nào. Vì ngân sách nhà nước một phần cũng là do nhân dân đóng góp vào.

Câu 2. Theo em, trong các tình huống sau, ai thực hiện đúng, ai vi phạm pháp luật ngân sách nhả nước? Vì sao?

a. Ông H đưa ông K là em trai minh vào danh sách nhận hỗ trợ của Chính phủ cho người dân vùng bão lũ. Tuy nhiên, thấy mình có điều kiện tốt hơn nhiều người khác nên ông N đã tự nguyện xin không nhận sự hỗ trợ này, nhường cho người khác có hoản cảnh khó khăn hơn.

b. Do phải nộp nhiều khoản không đúng theo quy đnh của pháp luật, người dân xã Y yêu câu cán bộ xã phải giải trình công khai các khoản thu chi. Tuy nhiên, cán bộ xã trả lời rằng. họ không có nghĩa vụ phải làm điều đó, trừ khi có yêu câu từ cắp trên.

c. L luôn thực hành và nhắc các bạn tiết kiệm điện nước, bảo vệ tải sản của nhà trường.

d. Các cơ quan nhà nước trong tỉnh B đều hưởng ứng phong trào tiết kiệm chi tiêu công, không sử dụng ô tô của cơ quan đưa nhân viên đi tham quan, du lịch.

Lời giải:

a. Ông H đưa ông K là em trai minh vào danh sách nhận hỗ trợ của Chính phủ cho người dân vùng bão lũ. Tuy nhiên, thấy mình có điều kiện tốt hơn nhiều người khác nên ông K đã tự nguyện xin không nhận sự hỗ trợ này, nhường cho người khác có hoản cảnh khó khăn hơn.

=> Ông H thực hiện sai

+ Vì ông không thực hiện đúng công tư phân minh, hỗ trợ không đúng người cần được giúp đỡ mà đưa em trai mình vào danh sách.

=> Ông M thực hiện đúng 

+ Vì dù gặp thiên tai nhưng tự thấy gia đình mình không đến nổi khó khăn để nhận hỗ trợ, nê ông đã từ chối và nhường cơ hội đó cho những người thật sự cần. 

b. Do phải nộp nhiều khoản không đúng theo quy định của pháp luật, người dân xã Y yêu câu cán bộ xã phải giải trình công khai các khoản thu chi. Tuy nhiên, cán bộ xã trả lời rằng. họ không có nghĩa vụ phải làm điều đó, trừ khi có yêu câu từ cắp trên.

=> Cán bộ xã Y làm sai

+ Vì đã thu các khoảng không đúng, không chỉ vậy mà còn không công khai, giải trình, người dân có quyền được biết các khoản thu đó. Việc làm trên của cán bộ xã Y là vô cùng sai trái. 

c. L luôn thực hành và nhắc các bạn tiết kiệm điện nước, bảo vệ tải sản của nhà trường.

=> Hành vi của L đúng

+ Vì điện nước là một nguồn tài nguyên vô giá cúng chúng ta và nó hữu hạn. Việc nhắc nhở các bạn tiết kiệm điện nước như vậy sẽ góp phần làm giảm chi phí ngân sách đồng thời cũng bảo vệ được nguồn tài nguyên. 

d. Các cơ quan nhà nước trong tỉnh B đều hưởng ứng phong trào tiết kiệm chỉ tiêu công, không sử dụng ô tô của cơ quan đưa nhân viên đi tham quan, du lịch.

=> Việc làm của tỉnh B là đúng

+ Vì như vậy sẽ giúp tiết kiệm ngân sách nhà nước, không sử dụng ô tô của cơ quan để đưa nhân viên đi du lịch.

Trả lời câu hỏi trang 32 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Em hãy giải đáp thắc mắc giúp các bạn trong những tình huống sau:

a. Gần nhà B có một cụ già sống một mình. Cùng với sự giúp đỡ của mọi người trong thôn xóm, cụ còn được nhận một khoản trợ cấp hằng tháng của Nhà nước. B băn khoăn: "Nhà nước lấy đâu ra tiên để trợ cấp cho các cụ nhỉ?".

b. Gia đình K về thăm quê. Qua trạm thu phí trên đường cao tốc, bố trả tiền cho nhân viên thu phi. Nam thắc mắc: "Bồ ơi, sao minh phải trả tiền cho họ ạ?".

Lời giải:

a. Gần nhà B có một cụ già sống một mình. Cùng với sự giúp đỡ của mọi người trong thôn xóm, cụ còn được nhận một khoản trợ cấp hằng tháng của Nhà nước. B băn khoăn: "Nhà nước lấy đâu ra tiên để trợ cấp cho các cụ nhỉ?".

Do bà cụ sống một mình và khó khăn nên:

=> Tiền đó được lấy ra từ ngân sách nhà nước trong khoản hỗ trợ Quỹ hỗ trợ người nông dân.

b. Gia đỉnh K về thăm quê. Qua trạm thu phí trên đường cao tốc, bố trả tiền cho nhân viên thu phi. Nam thắc mắc: "Bồ ơi, sao minh phải trả tiền cho họ ạ?".

=> Vì mục đích của việc thu phí ấy là để cho chi phí bảo trì đường lộ. Thu nhằm một đích sửa chữa những con đường hư hại, hoặc quá cũ để xây mới đảm bảo cho việc di chuyển đi lại của người dân.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi trang 32 SGK Kinh tế Pháp luật 10

Câu 1. Viết một công trình sử dụng ngân sách nhà nước ở địa phương em và ý nghĩa của công trình đó

Lời giải:

- Trong thời buổi dịch bệnh ở địa phương em đã sử dụng quỹ ngân sách nhà nước vào việc: hỗ trợ người dân khó khăn, mất việc, lương thực thực phẩm, thuốc,...

- Cuốc sống người dân đỡ khó khăn hơn, đời sống cải thiện.

Câu 2. Gia đình em đã thực hiện nghĩa vụ gì và được hưởng những quyền lợi gì từ ngân sách nhà nước? hãy thống kê theo mẫu?

Lời giải:

- Nghĩa vụ:

+ Thực hiện hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể và thỏa thuận hợp pháp khác; tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động;

+ Bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng, học thêm nghề nghiệp, chuyển đổi tạo việc làm cho người lao động. 

- Quyền:

+ Được là việc và tự do làm việc, lựa chọn việc làm, nơi làm, được học thêm nghề, nâng cao trình độ chuyên môn, không phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động,..

+ Hưởng lương phù hợp với trình độ, kỹ năng nghề trên cơ sở thỏa thuận với người sử dụng lao động; được bảo hộ, đảm bảo an toàn, vệ sinh, nghỉ theo chế độ có thưởng và được hưởng phúc lợi. 

>>> Xem trọn bộ: Soạn Kinh tế Pháp luật 10 Kết nối tri thức

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Soạn Kinh tế Pháp luật 10 Bài 5: Ngân sách nhà nước trong bộ SGK Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!