Soạn bài Trong lòng mẹ chi tiết (Cánh Diều)

Hướng dẫn Soạn bài Trong lòng mẹ chi tiết, hay nhất. Trả lời toàn bộ các câu hỏi trong SGK Ngữ Văn 6 trang 52 bộ Sách Cánh Diều theo chương trình mới.

I. Tìm hiểu tác phẩm trước khi soạn Trong lòng mẹ sách Cánh Diều

1. Bố cục 

- Phần 1. Từ đầu đến “và mày cũng phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?”. Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô.

- Phần 2. Còn lại. Cuộc gặp gỡ cảm động của Hồng và mẹ.

2. Tóm tắt 

Sau khi bố mất, mẹ phải đi làm ăn xa tận Thanh Hóa, Hồng phải sống cùng bà cô độc ác. Một hôm, bà cô gọi Hồng lại và hỏi cậu có muốn được đi thăm mẹ. Hiểu được bà cô muốn gieo rắc vào đầu mình những hoài nghi để rồi “ruồng rẫy, căm ghét mẹ”, Hồng từ chối. 

Mặc dù vậy, bà cô vẫn tiếp tục kể cho cậu nghe về chuyện có người nhìn thấy mẹ Hồng ở Thanh Hóa và đã có em bé. Điều đó khiến cậu cảm thấy xót xa và căm ghét những hủ tục đã khiến mẹ phải xa rời anh em mình. 

Đến ngày giỗ đầu của bố, mẹ Hồng trở về khiến cậu vô cùng hạnh phúc khi được ngồi trong lòng mẹ, cảm nhận hơi thở quen thuộc của mẹ.

3. Những ý chính trong bài 

a. Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô

* Hoàn cảnh:

• Gần đến ngày giỗ đầu của cha Hồng nhưng mẹ vẫn chưa về.
• Một hôm, bà cô gọi Hồng lại và hỏi chuyện.

* Nội dung cuộc đối thoại:

- Bà cô hỏi Hồng có muốn vào Thanh Hóa thăm mẹ không. Nhưng thực chất là muốn reo rắt những ý nghĩ cay nghiệt về mẹ vào đầu Hồng.

- Phản ứng của cậu bé Hồng:

• Nghĩ đến hình ảnh người mẹ đã định trả lời rằng “có”.
• Nhưng hiểu được ý định của bà cô: “muốn gieo giắc những hoài nghi để tôi khinh miệt…”

=> Nhân vật Hồng hiện lên là một cậu bé nhạy cảm, yêu thương mẹ.

- Những câu nói tưởng như quan tâm nhưng thực chất là mỉa mai:

• Mợ mày phát tài lắm có như dạo trước đâu?
• Mày dại quá, cứ vào đi, tao cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa và thăm em bé nữa chứ.
• Kể lại câu chuyện người ta nhìn thấy mẹ Hồng.

=> Một người thân mà lại độc ác, cay nghiệt khi muốn gieo giắt những điều xấu xa vào đầu cháu.

- Tâm trạng của Hồng khi nghe chuyện của bà cô:

• Lòng thắt lại, khóe mắt cay cay.
• Nghe thấy hai từ “em bé” xoắn lấy tâm can cậu.
• Căm ghét những hủ tục khiến mẹ phải rời xa anh em mình.

=> Những lời nói cay độc chỉ khiến Hồng càng thương mẹ hơn.

b. Cuộc gặp gỡ cảm động của Hồng và mẹ

- Hoàn cảnh: Ngày giỗ đầu của thầy, Hồng ở trường về thì nhìn thấy một bóng người quen thuộc. Hồng chạy theo gọi “Mợ ơi…”

- Cuộc gặp gỡ:

+ Khóc sụt sùi khi nhìn thấy mẹ.

+ Ngồi trên xe, áp đùi vào đùi mẹ, đầu ngả vào cánh tay mẹ, cảm nhận được hơi thở quen thuộc của mẹ.

+ Ước mong bé lại để có thể áp mặt vào bầu sữa nóng của mẹ, mơn man khuôn mặt mẹ từ trán xuống cằm.

=> Sự ngạc nhiên xen lẫn cảm xúc vui mừng, cuối cùng sau bao nhiêu ngày xa cách Hồng cũng được gặp lại mẹ.

=> Tình mẫu tử thiêng liêng không có điều gì chia cắt được.

II. Hướng dẫn soạn Trong lòng mẹ sách Cánh Diều chi tiết

1. Trả lời câu hỏi trong bài

Câu 1: Phần 1 cho biết hoàn cảnh của nhân vật "tôi" như thế nào?

Trả lời:

Hoàn cảnh của nhân vật tôi trong phần 1:

   Hồng là kết quả của một cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Cha mất sớm. Người mẹ vì cùng túng quá phải tha hương cầu thực. Chú phải sống xa mẹ, sống cùng họ hàng ở bên nội. Nhưng cậu lại không hề được yêu thương. Cậu phải sống trong sự ghẻ lạnh và cay nghiệt của những người được gọi là thân thích.

Câu hỏi trang 52 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Phản ứng của nhân vật “tôi” trước lời kể của người cô như thế nào?

Trả lời: 

Phản ứng của nhân vật “tôi” trước lời kể của người cô: 

- Nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của người cô, chỉ cúi đầu không đáp.

- Thế nhưng cậu không để ý, không bị ảnh hưởng bởi trong Hồng luôn chất chứa tình thương yêu và lòng kính mến dành cho mẹ.

- Hồng cười và đáp lại rằng không muốn vào Thanh Hóa và cậu tin rằng kiểu gì cuối năm mẹ mình cũng sẽ về.

Câu 3: Phần 3 kể về việc gì? Đây có phải là nội dung chính của văn bản không? Có liên quan gì đến nhan đề văn bản?

Trả lời:

Phần 3 kể về cuộc gặp mặt của mẹ con Hồng sau bao ngày xa cách. Đây là nội dung chính của văn bản và có liên quan đến nhan đề :" Trong lòng mẹ"

Câu hỏi trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Tìm các từ ngữ tả hành động và cảm xúc của nhân vật “tôi” khi bất ngờ gặp lại mẹ.

Trả lời: 

Các từ ngữ tả hành động và cảm xúc của nhân vật “tôi” khi bất ngờ gặp lại mẹ:

- Chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giông giống mẹ, tôi liền đuổi theo, gọi bối rối: “Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!” .

- Nảy sinh suy nghĩ sợ bị nhầm lẫn: “Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn…..sa mạc”.

- Khi nhìn thấy mẹ cầm nón vẫy: “Tôi đuổi kịp”, “thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại”.

- “tôi oà lên khóc rồi cứ thể nức nở”

Câu hỏi trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của “tôi” như thế nào?

- Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của “tôi”:

+ Không còm cõi xơ xác quá như lời cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi nói.

+ Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong, và nước da mịn làm nổi bật màu hồng của hai gò má.

+ Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.

Câu hỏi trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Tranh minh họa gợi cho em suy nghĩ gì về tình mẫu tử?

Trả lời: 

Tranh minh họa gợi cho em suy nghĩ về tình mẫu tử thiêng liêng, đáng quý, không gì có thể sánh bằng. Sau bao lâu xa cách, cậu bé Hồng chưa bao giờ suy nghĩ xấu, đặt điều cho mẹ mình và người mẹ cật lực kiếm tiền vất vả, vượt lên bao định kiến để quay trở về với người con của mình. Đây là thứ tình cảm vô hình nhưng là minh chứng cho hành động, cử chỉ, suy nghĩ của Hồng dành cho mẹ.

Câu hỏi trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Tình mẫu tử thể hiện như thế nào qua cử chỉ, hành động, cảm xúc của “tôi”?

Trả lời: 

Tình mẫu tử thể hiện qua cử chỉ, hành động, cảm xúc của “tôi”:

- Tình mẫu tử thể hiện qua cử chỉ, hành động và cảm xúc của “tôi”: Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi… êm dịu vô cùng”.

Câu hỏi trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Vì sao “câu nói ấy bị chìm ngay đi”?

Trả lời:

"câu nói ấy bị chìm ngay đi" là do lúc này Hồng đã được gặp mẹ, được ở trong lòng mẹ, được cảm nhận hơi ấm của mẹ, chính vì thế lúc này đây những câu nói độc ác ấy chìm ngay đi, em chẳng để tâm tới nó nữa

2. Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Sự việc chính mà tác giả kể lại ở đoạn trích Trong lòng mẹ là gì? Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần nào của văn bản?

Trả lời:

Sự việc chính của đoạn trích:

- Cuộc đối thoại cay nghiệp giữa Hồng và bà cô về mẹ ( phần 2)

- Giây phút thiêng liêng khi Hồng gặp lại mẹ phần 3

Câu 2 trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô và trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi” có gì khác nhau?

Trả lời: 

- Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô: Một người đàn bà bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha phương cầu thực.

- Hình ảnh người mẹ trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi”: Tình thương yêu và lòng kính mến mẹ đã không để những suy nghĩ của người cô rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.

→ Người cô lúc nào cũng muốn tiêm vào trong đầu cậu bé Hồng những suy nghĩ xấu xa, mong cậu nghĩ xấu về mẹ mình. Thế nhưng, trái ngược lại, Hồng lại luôn nghĩ tốt về mẹ, dành cho mẹ những tình yêu thương chân thành nhất, mặc kệ những gì mà mọi người định kiến về mẹ mình – một người phụ nữ đáng thương.

Câu 3 trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Dẫn ra một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, hãy nêu nhận xét về nhân vật này.

- Một số câu văn thể hiện cảm xúc:

+ Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn mà còn tủi cực nữa, khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành ngã gục giữa sa mạc.

+ Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.

+ Từ ngã tư đầu trường học về đến nhà, tôi không còn nhớ mẹ tôi đã hỏi tôi và tôi đã trả lời mẹ tôi những câu gì.

=> Sự ngạc nhiên xen lẫn cảm xúc vui mừng, cuối cùng sau bao nhiêu ngày xa cách Hồng cũng được gặp lại mẹ.

=> Hồng là một cậu bé nhạy cảm, giàu tình yêu thương.

Câu 4 trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1:Chỉ ra một số biểu hiện của đặc điểm thể loại hồi kí trong đoạn trích.

Trả lời:

Một số biểu hiện của đặc điểm thể loại hồi kí trong đoạn trích: Trong lòng mẹ thuộc hồi kí là một thể của kí dùng để ghi chép lại những sự việc, những quan sát, nhận xét và tâm trạng có thực mà tác giả đã trải qua bởi văn bản là dòng suy nghĩ, tâm trạng của nhân vật bé Hồng kể lại cuộc trò chuyện với bà cô và những suy nghĩ của cậu bé trong giây phút gặp lại mẹ

Câu 5 trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Viết khoảng 4 – 5 dòng nêu lên tình cảm và suy nghĩ của em sau khi đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng.

Trả lời: 

Đoạn trích Trong lòng mẹ là minh chứng cho tình mẫu tử thiêng liêng. Hồng là một cậu bé đáng thương khi thiếu thốn sự chăm sóc của mẹ. Còn mẹ Hồng là một phụ nữ khổ sở khi phải chịu nhiều định kiến của xã hội. May sao, tình cảm của cậu dành cho mẹ vẫn vẹn nguyên, chống lại những điều bịa đặt, xấu xa về mẹ. Xúc động nhất là giây phúc hai mẹ con gặp lại nhau, những nhớ nhung, yêu thương được giải tỏa.

III. Tổng kết soạn Trong lòng mẹ sách Cánh Diều

1. Nội dung chính

Đoạn trích ghi lại một cách cảm động và chân thực những nỗi bất hạnh, đắng cay, tủi cực cùng tình yêu thương mãnh liệt của của nhà văn đối với mẹ của mình. Qua đây đã cho người đọc thấy tình cảm mẫu tử thiêng liêng, dạt dào không gì có thể chia cắt.

2. Nghệ thuật 

- Xây dựng tình huống truyện

- Ngôi kể trần thuật, hàm súc

IV. Dàn ý phân tích bài Trong lòng Mẹ

1. Mở bài 

- Giới thiệu khái quát về Nguyên Hồng và đối tượng chính trong văn ông. 

- Khái quát về tác phẩm hồi kí " Những ngày thơ ấu " và nêu vị trí , nội dung của đoạn trích " Trong lòng mẹ ". 

"Trong lòng mẹ" là một đoạn trích nằm ở chương IV tập hồi ký "Những ngày thơ ấu' của nhà văn Nguyên Hồng. Tác phẩm đã nêu lên những đau đớn trong lòng của cậu bé Hồng khi phải sống cũng họ hàng, xa vòng tay âu yếm của mẹ. Từ đó đã làm nổi bật những tủi nhục mà cậu bé Hồng phải trải qua và niềm vui sướng vỡ òa khi cậu được gặp lại mẹ. 

2. Thân bài

a, Khái quát 

- Vị trí và nội dung chính của đoạn trích. 

- Các biện pháp nghệ thuật trong đoạn. 

b, Phân tích

+ Hoàn cảnh cậu bé Hồng : Đoạn trích " Trong lòng mẹ " có thể coi là đoạn trích hay nhất trong tác phẩm " Những ngày thơ ấu ". Một đứa bé sinh ra trong không khí gia đình giả dối , rồi cha chìm đắm với bàn đèn thuốc phiện , gia đình sụp đổ , mẹ phải bỏ hai anh em đi tha hương cầu thực. Cậu phải sống trong những năm tháng cô đơn , tủi cực , trong sự ghẻ lạnh của họ hàng. Đối với một đứa trẻ , đó là một sự đau đớn quá lớn , vượt quá sức chịu đựng của nó. Nhưng kì diệu thay , cậu lại có thể kiên cường vượt qua tất cả để đến ngày được nằm trong vòng tay ấm áp của mẹ , bỏ mặc những xấu xa , những thành kiến xung quanh. Đoạn trích đã khắc họa rõ nét nỗi đau của cậu bé mồ côi cha phải sống xa mẹ và tình yêu thương vô bờ của cậu dành cho người mẹ bất hạnh. Từ đó cũng lên tiếng tố cáo xã hội bất công , hà khắc đối với người phụ nữ , đẩy họ cào con đường cùng , không cho họ có quyền được hưởng hạnh phúc. " Trong lòng mẹ " không chỉ là chương hồi kí thấm đẫm nước mắt mà còn là tiếng nói tha thiết đòi quyền sống hạnh phúc cho người phụ nữ và trẻ em trong một xã hội còn đầy rẫy những hủ tục lạc hậu. 

+ Cuộc nói chuyện giữa Hồng và cô ruột

- Bà cô luôn nói xấu về mẹ Hồng trước mặt cậu để khiến cậu khinh miệt và ruồng rẫy mẹ mình. 

-  Những câu nói tưởng như là sự quan tâm nhưng thực ra là lời mỉa mai , chế giễu. Và Hồng đã nhận ra " rắp tâm tanh bẩn " trong đó , em đã chọn cách im lặng để bảo vệ mẹ mình. 

- Nhưng con trẻ vẫn mãi là con trẻ , dù có mạnh mẽ đến đâu thì cũng không thắng được những lời lẽ cay độc , những rắp tâm tanh bẩn. Bởi vậy mà khi người cô liên tục nhắc đến mẹ mình, Hồng không thể kìm được nước mắt ( khóe mắt tôi đã cay cay / nước mắt tôi ròng ròng rớt xuống ... và ở cổ ). 

- Người cô không những không yêu thương đùm bọc đứa cháu bất hạnh mà còn dày vò nó. Đó là hiện thân của những con người đã khô héo tình máu mủ, ruột thịt. Đó còn là sản phẩm của một xã hội đầy rẫy những bất công , hủ tục lạc hậu , những thành kiến đối với người phụ nữ. 

+ Tâm trạng Hồng khi trò chuyện với bà cô

- Càng nói chuyện với cô, Hồng càng thương mẹ nhiều hơn. 

- Hàng loạt các động từ mạnh cùng phép so sánh , ẩn dụ đã được sử dụng " Gía những cổ tục ... nát vụn mới thôi ". 

- Hồng là đứa trẻ nhạy cảm , thông minh khi nhận ra những ý nghĩ cay độc trong lời nói của cô. Hồng luôn yêu thương mẹ , mong chờ mẹ về. 

+ Bé Hồng khi bất ngờ được gặp lại mẹ  

- Hồng vô cùng ngạc nhiên , bối rối và hạnh phúc. 

- Òa khóc khi được ở trong lòng mẹ --> sự hạnh phúc , xen lẫn sự tủi thân. 

- Ngắm mẹ , thấy mẹ vẫn trẻ như hồi gia đình còn sung túc. ---> Đang tận hưởng niềm hạnh phúc nhỏ nhoi mà sau bao ngày đau đớn , tủi hổ bây giờ em mới có được. 

- Cuộc gặp gỡ vô cùng xúc động , chạm đến trái tim của hàng triệu người đọc -> tình mẫu tử thiêng liêng sâu nặng không gì chia cắt được. 

c, Đánh giá

- Đoạn hồi kí thấm đẫm chất trữ tình. Kết hợp giữa tự sự - miêu tả - biểu cảm. 

- Tình huống truyện đơn giản nhưng hấp dẫn. 

- Các hình ảnh so sánh độc đáo , phép tương phản. 

- Khẳng định lại nội dung và gía trị của đoạn trích. 

- Liên hệ các tác phẩm khác. 

3. Kết bài

Và như vậy đoạn trích "Trong lòng mẹ" đã nói lên tình cảm yêu thương mẹ sâu nặng cùng nỗi tủi cực của cậu bé Hồng trong những ngày xa mẹ. Từ đó chúng ta thêm trân trọng tình mẹ con nói riêng và tình cảm gia đình nói chung.