Soạn bài: Một số thể loại văn học: thơ, truyện (siêu ngắn)

Hướng dẫn Soạn bài Một số thể loại văn học thơ truyện siêu ngắn gọn. Với bản soạn văn 11 siêu ngắn gọn này các bạn sẽ chuẩn bị bài trước khi đến lớp nhanh chóng và nắm vững nội dung tác phẩm dễ dàng nhất.

Soạn bài: Một số thể loại văn học: thơ, truyện - Bản 1

Câu 1 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

- Loại là phương thức tồn tại chung còn thể là sự hiện thực hóa của loại.

- Các tác phẩm văn học được phân làm ba loại chính, trong loại lại có nhiều thể:

+ Trữ tình (thơ ca, khúc ngâm…)

+ Tự sự (truyện, kí, tiểu thuyết…)

+ Kịch (bi kịch, hài kịch, chính kịch…).

Câu 2 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

- Đặc trưng của thơ:

+ Cốt lõi của thơ là trữ tình, thơ luôn biểu hiện tâm hồn, tình cảm bên trong.

+ Ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh, nhạc điệu.

- Các kiểu loại thơ:

+ Theo nội dung biểu hiện có: thơ trữ tình, thơ tự sự, thơ trào phúng.

+ Theo cách tổ chức có: thơ cách luật, thơ tự do, thơ văn xuôi.

- Yêu cầu về đọc thơ:

+ Tạo hiểu biết ban đầu: tìm hiểu tác giả, hoàn cảnh sáng tác, nhan đề, xuất xứ…

+ Đọc kĩ văn bản, cảm nhận ý thơ, thấu hiểu hình tượng và tâm trạng của cái tôi trữ tình; khai thác yếu tố ngữ âm: vần, thanh, nhịp; phân tích từ ngữ then chốt, hình ảnh tiêu biểu, các tín hiệu nghệ thuật.

+ Lí giải, đánh giá nội dung, nghệ thuật và đóng góp của bài thơ.

Câu 3 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

- Đặc trưng của truyện: phản ánh đời sống trong tính khách quan qua các số phận, cuộc đời nhân vật từ đó phản ánh tư tưởng chủ đề.

- Các kiểu loại truyện:

+ Truyện dân gian (thần thoại, cổ tích, truyền thuyết, truyện cười, truyện ngụ ngôn)

+ Truyện trung đại (truyện chữ Hán, truyện chữ Nôm)

+ Truyện hiện đại (truyền ngắn/dài/vừa, tiểu thuyết).

- Yêu cầu về đọc truyện:

+ Tạo hiểu biết ban đầu: tìm hiểu tác giả, tác phẩm.

+ Đọc kĩ văn bản, tóm tắt truyện.

+ Phân tích diễn biến cốt truyện, chú ý các sự kiện quan trọng, các chi tiết đặc sắc cùng nghệ thuật tự sự (ngôi kể, kết cấu, thủ pháp, giọng điệu).

+ Phân tích các nhân vật: lai lịch, hành động, lời nói, tính cách, nội tâm.

+ Lí giải, đánh giá nội dung, nghệ thuật và đóng góp của truyện.

Luyện tập

Câu 1 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Câu cá mùa thu – Nguyễn Khuyến:

- Nghệ thuật tả cảnh: khắc họa thiên nhiên mùa thu ở làng quê đẹp, thanh bình nhưng buồn và có xu hướng co hẹp lại, thiên nhiên hiện lên qua những hình ảnh thân thuộc, bình dị, khác với mùa thu ước lệ quen thuộc trong thơ trung đại.

- Nghệ thuật tả tình: Tả cảnh ngụ tình, tả việc cũng để ngụ tình, câu cá thực chất là để suy nghĩ về thế sự.

- Ngôn ngữ: gieo vần lạ, độc đáo, ngôn ngữ lạ hóa, giàu tính gợi hình, gợi cảm.

Câu 2 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Hai đứa trẻ - Thạch Lam:

- Cũng như nhiều truyện ngắn khác của Thạch Lam, Hai đứa trẻ là một truyện không có cốt truyện. Nó giống như một bài thơ. Toàn bộ câu chuyện chỉ kể vể tâm trạng thao thức của Liên và An, mong mỏi chờ đợi một chuyến tàu đêm đi ngang qua.

- Trong truyện ngắn này, Thạch Lam chú trọng đi sâu vào nội tâm nhân vật với những cảm xúc, cảm giác mơ hồ, mong manh. Những trang viết miêu tả tâm trạng nhân vật rất sâu sắc và tinh tế.

- Thạch Lam cũng sử dụng rất thành công thủ pháp nghệ thuật đối lập, tương phản (giữa một bên là ánh sáng tù mù, nhạt nhoà của ngọn đèn dầu nơi hàng nước của chị Tí và bên kia là ánh sáng cực mạnh như xuyên thủng màn đêm của đoàn tàu...), qua đó nhấn mạnh, làm nổi bật khung cảnh nghèo nàn, vắng lặng của phố huyện nhỏ. Truyện còn đặc sắc ở lối kể chuyện thủ thỉ, tâm tình thấm đượm chất thơ của Thạch Lam. Ân hiện kín đáo, lặng lẽ sau những hình ảnh và ngôn từ là một tâm hồn đôn hậu, tinh tế, hết sức nhạy cảm với mọi biến thái của lòng người và tạo vật. 

Soạn bài: Một số thể loại văn học: thơ, truyện - Bản 2

Câu 1 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

   + Loại lớn hơn thể, một loại bao gồm nhiều thể. Ví dụ: Loại trữ tình gồm các thể: thơ ca, khúc ngâm; Loại tự sự gồm các thể: truyện, kí, tiểu thuyết;…

   + Loại là phương thức tồn tại chung, thể là sự hiện thực hóa của loại.

Câu 2 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

   + Đặc trưng thơ:

- Cốt lõi của thơ là trữ tình, thơ luôn biểu hiện tâm hồn, tình cảm bên trong.

- Ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh, nhạc điệu.

   + Các kiểu loại thơ:

- Theo nội dung biểu hiện có: thơ trữ tình, thơ tự sự, thơ trào phúng.

- Theo cách tổ chức có: thơ cách luật, thơ tự do, thơ văn xuôi.

   + Yêu cầu về đọc thơ:

- Có kiến thức nền về xuất xứ của bài thơ.

- Đọc kĩ bài thơ, thông qua từ ngữ, chi tiết, vần điệu,…để cảm nhận nội dung thơ.

- Đánh giá, lý giải bài thơ trên cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật.

Câu 3 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

   + Đặc trưng của truyện:

- Truyện phản ánh đời sống khách quan: Có cốt truyện gồm một chuỗi các tình tiết, nhân vật được miêu tả gắn với hoàn cảnh, không gian và thời gian đa dạng.

- Truyện sử dụng nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau: ngôn ngữ người kể chuyện, ngôn ngữ nhân vật, ngôn ngữ đối thoại, độc thoại.

- Ngôn ngữ truyện gần với ngôn ngữ đời sống.

   + Các kiểu loại truyện:

- Văn học dân gian: thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn.

- Văn học trung đại: truyện viết bằng chữ Hán, truyện thơ Nôm.

- Văn học hiện đại: truyện ngắn, truyện vừa, truyện dài.

   + Yêu cầu về đọc truyện:

- Tìm hiểu bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm.

- Phân tích diễn biến cốt truyện.

- Phân tích các nhân vật trong truyện và mối quan hệ giữa các nhân vật đó với nhau.

- Nhận ra được vấn đề được nói đến, ý nghĩa tư tưởng của truyện về cả phương diện tái hiện đời sống lẫn khám phá bản ngã của con người.

Luyện tập

Câu 1 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Câu cá mùa thu – Nguyễn Khuyến:

   + Nghệ thuật tả cảnh: khắc họa thiên nhiên mùa thu ở làng quê đẹp, thanh bình nhưng buồn và có xu hướng co hẹp lại, thiên nhiên hiện lên qua những hình ảnh thân thuộc, bình dị, khác với mùa thu ước lệ quen thuộc trong thơ trung đại.

   + Nghệ thuật tả tình: Tả cảnh ngụ tình, tả việc cũng để ngụ tình, câu cá thực chất là để suy nghĩ về thế sự.

   + Ngôn ngữ: gieo vần lạ, độc đáo, ngôn ngữ lạ hóa, giàu tính gợi hình, gợi cảm.

Câu 2 (trang 136 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Hai đứa trẻ - Thạch Lam:

   + Cốt truyện: cốt truyện đơn giản, nhẹ nhàng, không có kịch tính, cốt truyện là cốt truyện tâm lý.

   + Nhân vật: là những số phận bé nhỏ nơi phố huyện nghèo, những con người hết sức bình thường.

   + Lời kể: nhẹ nhàng, là tác phẩm thuộc loại tự sự nhưng đậm chất trữ tình (giàu tính nhạc, tính họa).

Ý nghĩa

Thơ tiêu biểu cho loại trữ tình. Thơ thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng con người bằng ngôn ngữ cô đọng, gợi cảm, giàu hình ảnh và nhạc điệu.

Trong khi, truyện tiêu biểu cho loại tự sự, thường có cốt truyện, nhân vật, lời kể. Truyện có khả năng phản ánh hiện thực cuộc sống rộng lớn, đi sâu vào những mảnh đời cụ thể và cả những diễn biến sâu xa trong tâm hồn con người.

Soạn bài: Một số thể loại văn học: thơ, truyện - Bản 3

Câu 1 (trang 136 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

+ Thể là sự hiện thực hóa của loại lớn hơn thể, một loại bao gồm nhiều thể.

VD: Loại tự sự gồm các thể: truyện, kí…

Câu 2 (trang 136 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Đặc trưng thơ:

+ Thơ là tiếng nói bên trong tâm hồn người, cốt lõi của thơ là trữ tình

+ Ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh, nhạc điệu.

- Các kiểu loại thơ:

+ Theo nội dung biểu hiện: thơ trữ tình, thơ tự sự, thơ trào phúng.

+ Theo cách tổ chức bài thơ: thơ cách luật, thơ tự do, thơ văn xuôi.

- Yêu cầu về đọc thơ:

+ Tìm hiểu về về nguồn gốc xuất xứ của bài thơ.

+ Đọc kĩ bài thơ, cảm nhận chi tiết, hình ảnh

=> Lí giải, đánh giá toàn bài

Câu 3 (trang 136 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Đặc trưng của truyện:

+ Phản ánh đời sống trong tính khách quan: cốt truyện, sự việc, nhân vật

+Sử dụng nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau: ngôn ngữ kể, ngôn ngữ nhân vật, đối thoại, độc thoại.

- Các kiểu loại truyện:

+ VHDG: thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn.

+ VHTĐ: truyện viết bằng chữ Hán, truyện thơ Nôm.

+ VHHĐ: truyện ngắn, truyện vừa, truyện dài.

- Yêu cầu về đọc truyện:

+ Tìm hiểu bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác

+ Phân tích diễn biến cốt truyện.

+ Phân tích các nhân vật

+Tìm hiểu ý nghĩa tư tưởng

Luyện tập 

Câu 1 (trang 136 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Nghệ thuật tả cảnh: khắc họa chân thực và sinh động và tinh tế cảnh thu của miền đồng bằng Bắc Bộ

- Nghệ thuật tả tình: Tả cảnh ngụ tình

+ Ngôn ngữ: giàu tính gọi hình gợi cảm, từ láy,…

Câu 2 (trang 136 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Hai đứa trẻ - Thạch Lam:

+ Cốt truyện: cốt truyện tâm lí nhẹ nhàng

+ Nhân vật: những con người bình thường bé nhỏ

+ Lời kể: tự sự nhưng giàu chất trữ tình đượm buồn