Quan hệ sản xuất là gì?

Đáp án chi tiết, dễ hiểu nhất cho câu hỏi: “Quan hệ sản xuất là gì?” cùng với kiến thức tham khảo do Top lời giải biên soạn là tài liệu cực hay và bổ ích giúp các bạn học sinh ôn tập và tích lũy thêm kiến thức bộ môn Triết học.

Trả lời câu hỏi: Quan hệ sản xuất là gì?

Quan hệ sản xuất là khái niệm chỉ mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất xã hội), là một trong những biểu hiện của quan hệ xã hội, giữ vai trò xuyên suốt trong quan hệ xã hội vì quan hệ sản xuất là quan hệ đầu tiên, quyết định những quan hệ khác.

Kiến thức tham khảo về quan hệ sản xuất 

1. Các mặt của quan hệ sản xuất

Quan hệ sản xuất gồm ba mặt cơ bản sau đây:

​- Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất: Nói lên rằng trong quá trình sản xuất, người lao động đang sử dụng những tư liệu sản xuất đó của ai, và ai là người có quyền định đoạt tư liệu sản xuất đó. Trong quan hệ sản xuất, quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất đóng vai trò quyết định vì nó quyết định bản chất của quan hệ sản xuất.

​- Quan hệ trong tổ chức quản lý và phân công lao động: Nói lên địa vị và vai trò của các tập đoàn khác nhau, nói lên sự trao đổi giữa các tập đoàn xã hội với nhau. Tuy phụ thuộc vào quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất, nhưng trong thực tế quan hệ trong tổ chức, quản lý và phân công lao động cũng có vai trò rất quan trọng. Ngay cả khi chế độ sở hữu chưa có gì thay đổi, nhưng nếu có một phương thức quản lý hợp lý thì sản xuất vẫn có bước phát triển.

​- Quan hệ phân phối sản phẩm lao động: Là cách thức phân phối kết quả sản xuất cho những quan hệ với quá trình đó, điều đó phụ thuộc vào quan hệ của họ đối với tư liệu sản xuất, nhưng nếu phân phối công bằng sẽ thúc đấy quá trình sản xuất phát triển.

Trong ba mặt quan hệ của quan hệ sản xuất đều có sự tác động qua lại lẫn nhau và quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất là quan hệ giữ vai trò quyết định trong quan hệ sản xuất. Đồng thời quan hệ sở hữu tư nhân và sở hữu xã hội là sự khác nhau về bản chất và có tính chất đối lập. 

​Quan hệ sản xuất có vai trò to lớn trong sự phát triển xã hội. Khi quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất tạo thành quy luật thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Cùng với quá trình phát triển của lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất phù hợp đã thúc đẩy xã hội loài người lần lượt phát triển qua năm hình thái kinh tế - xã hội: Công xã nguyên thủy (Cộng sản nguyên thủy), Chiếm hữu nô lệ, Phong kiến, Tư bản chủ nghĩa và Xã hội chủ nghĩa.

2. Quan hệ sản xuất có vai trò như thế nào trong sự phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay?

 ​Do điểm xuất phát đi lên chủ nghĩa xã hội (CNXH) của nước ta còn thấp cả về lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, nên việc xây dựng từng bước quan hệ sản xuất mới để thúc đẩy sản xuất phát triển và xã hội phát triển là một yêu cầu tất yếu. Trong thời kỳ quá độ lên CNXH tính đan xen tác động lẫn nhau trong quan hệ sản xuất thể hiện ở chỗ sự tồn tại của nhiều quan hệ sản xuất: Kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài đã phát huy tác dụng và đã thúc đẩy nền kinh tế nước ta phát triển.

​Trong các thành phần kinh tế trên, Đảng ta đã xác định kinh tế nhà nước phải đóng vai trò chủ đạo. Kinh tế nhà nước phải thực sự nắm giữ những ngành, những lĩnh vực kinh tế trọng yếu, mũi nhọn phải đi đầu trong việc nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả. Kinh tế nhà nước phải không ngừng tăng cường, cũng cố và phát triển làm chỗ dựa để nhà nước thực hiện có hiệu lực chức năng điều tiết, quản lý vĩ mô nền kinh tế theo định hướng XHCN. Cùng với kinh tế hợp tác (nòng cốt là hợp tác xã) dần dần trở thành nền tảng của nền kinh quốc dân và chế độ xã hội mới. Đối với kinh tế tập thể, đây là thành phần kinh tế dựa trên hình thức sở hữu tập thể về tư liệu sản xuất. Kinh tế tập thể phát huy được sức mạnh tập thể mà từng cá nhân không thể có được. Kinh tế tập thể sẽ không ngừng củng cố và phát triển, cùng với kinh tế nhà nước sẽ trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Phải đổi mới kinh tế tập thể làm cho nó trở nên đa dạng phong phú hơn, có như thế mới huy động vốn dưới nhiều hình thức và làm ăn có hiệu quả hơn.

​ ​Chính sách phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần của Đảng ta thật sự khơi dậy tiềm năng của các thành phần kinh tế. Tính tích cực chủ động sáng tạo của của nhân dân được phát huy, sản xuất, kinh doanh phát triển và đã thật sự thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, đời sống nhân ổn định và phát triển. Đại hội lần thứ VIII của Đảng đã chỉ rõ: “Nếu Công nghiệp hóa, hiện đại hóa tạo nên lực lượng sản xuất cần thiết cho chế độ mới thì việc phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần chính là để xây dựng hệ thống quan hệ sản xuất phù hợp”.

​Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng và phát triển quan hệ sản xuất chúng ta cũng có những thiếu sót, đúng như Đại hội VIII của Đảng ta đã đánh giá: “Trong thời gian qua việc lãnh đạo quan hệ sản xuất, vừa có phần lúng túng, vừa có phần buông lỏng, chậm tháo gở các vướng mắc về cơ chế, chính sách, để tạo động lực và điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhà nước, nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy vai trò trong nền kinh tế quốc dân. Việc thí điểm cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là chậm, chưa quan tâm tổng kết thực tiễn, chưa kịp thời chỉ ra phương hướng, biện pháp đổi mới kinh tế hợp tác xã để hợp tác xã ở nhiều nơi tan rã hoặc chỉ còn hình thức, cản trở sản xuất phát triển. Chưa giải quyết tốt một số chính sách để khuyến khích kinh tế tư nhân phát huy tiềm năng, đồng thời chưa quản lý tốt thành phần kinh tế này, quản lý liên doanh với nước ngoài còn nhiều sơ hở”. Vì thế, để phát triển quan hệ sản xuất khai thác tốt vai trò của quan hệ sản xuất đối với sự phát triển kinh tế ở nước ta, cần phải có những giải pháp thích hợp.

Trong cơ cấu kinh tế xã hội chủ nghĩa hiện nay ở Việt Nam, thì hình thức sở hữu công cộng ngày càng được hoàn thiện và phát triển. Trong đó kinh tế quốc doanh bao giờ cũng giữ vai trò chủ đạo, quyết định đối với nền kinh tế hiện nay. Cho nên, xét về loại hình quan hệ sản xuất cơ bản hiện nay ở nước ta bao gồm quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa dựa trên cơ sở sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất và quan hệ sản xuất cũ dựa trên hình thức sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, nhưng nó thống nhất và mang tính mâu thuẫn trong một cơ cấu kinh tế thống nhất - kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa và dưới sự quản lý của nhà nước.