Phân tích nhân vật Huấn Cao

Phân tích nhân vật Huấn Cao

       Nhân vật là trụ cột của truyện ngắn, lời nhận định đó đã khái quát toàn bộ vai trò của nhân vật trong một tác phẩm truyện. Trong “Chữ người tử tù”, Nguyễn Tuân đã thành công khi xây dựng một nhân vật đầy tính biểu tượng mang thông điệp của nhà văn về sức mạnh của cái đẹp, của nghệ thuật.

       Trước hết, Nguyễn Tuân là người nghệ sĩ có tài viết chữ “rất nhanh và đẹp”. Cái tài này của Huấn Cao được gián tiếp giới thiệu qua lời của nhân vật quản ngục, tạo nên sự khách quan, công nhận, cũng phần nào khẳng định danh tiếng đồn xa của Huấn Cao. Có câu “văn kỳ thanh, bất kiến kỳ hình”, sự giới thiệu gián tiếp này chính là biểu hiện cho câu nói đó, khiến cho nhân vật như đang xuất hiện trong màn khói sương của những giai nhân huyền thoại, làm cho không khí càng thiêng liêng, trang trọng, cổ kính. Tiếp trong mạch truyện, tài viết chữ của Huấn Cao được cô đọng súc tích “ chữ ông Huấn đẹp lắm, vuông lắm”. Nhưng cái chữ ấy cũng thể hiện khí phách ngang tàn của bậc anh hùng dẫu sa cơ lỡ vận.

        Nhưng bên cạnh tài viết chữ Huấn Cao còn là một vị anh hùng hảo hán, đầu đội trời chân đạp đất, khí phách ngang tàn. Ông chính là người đứng đầu đội quân phiến loạn đứng lên chống lại triều đình. Dẫu bị bắt giam, nhưng khí phách hiên ngang vẫn không hề nhược đi chút nào. Huấn Cao lạnh lùng, “chúc mũi gông nặng, thúc mạnh, đánh thuỳnh”, những câu chữ của Nguyễn Tuân như khắc thêm nét vẽ cho người anh hùng ấy, một vẻ lạnh lùng, khinh bạc, kiêu bạc. Hình tượng ấy mang vẻ đẹp lí tưởng, lẫm liệt của những trang nam nhi, những bậc quân tử hảo hán, thị tài, ý thức được vẻ đẹp và giá trị của mình. 

       Tiếp đến, Huấn Cao cũng là một người khảng khái, thiện lương, không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối bao giờ. Nhưng đặc biệt nhất, Huấn Cao còn là người có tấm lòng thiện lương, khi ông nhận ra thanh âm trong trẻo nơi quản ngục, khi biết được tấm lòng thiện lương của quản ngục, lòng yêu say cái đẹp và quý trọng người tài ấy đã thuyết phục được Huấn Cao. Và cảnh cho chữ chính là một thước phim đầy tính nghệ thuật được Nguyễn Tuân dàn dựng. Không gian tối, trầm “không khí khói tỏa như đám cháy nhà”, thậm chí còn đầy lấm lem, bẩn thỉu “tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột”, đúng như vậy, chính trong không gian tăm tối ấy, cái đẹp ra đời, nghệ thuật được khai sinh, chắp bút. Đó không phải là cái đẹp, là nghệ thuật trong tháp ngà, mà là nghệ thuật, là cái đẹp gắn với sự lầm than, tăm tối. Để từ đó, soi sáng cho con người. Trong bức tranh ấy, một cuộc hoán vị đổi ngôi khủng khiếp đã diễn ra. Huấn Cao là tử tù “cổ đeo gông, chân vướng xiềng, đang dậm tô nét chữ trên tấm lụa trắng tinh”, đang hoài thai nên nghệ thuật, đang mài nghiên nên cái đẹp. Còn quản ngục, rõ ràng là người cai quản, nhưng lại trong vị thế tư thế, tâm thế đối lập hoàn toàn: “viên quản ngục khúm núm”, còn thầy thơ lại gầy gò “run run bưng chậu mực”.  Sau khi đề chữ xong, Huấn Cao khuyên quản ngục “nên thay chốn ở, chỗ này không phải nơi treo một tấm lụa vuông tươi tắn, nó nói lên cái hoài bão tung hoành của một đời người”. Phải chăng qua câu nói đấy, gián tiếp Nguyễn Tuân muốn phân rõ ranh rới giữa cái đẹp và cái xấu, thiện ác, trắng đen, rằng cái đẹp không bao giờ được phép để bị vấy bẩn bởi những tạp nham khác. Song, cảm động hơn là hình ảnh người quản ngục cúi đầu “giọt nước mắt rỉ vào kẽ miệng”. Cái cúi đầu không làm khúm núm, hèn thấp con người ta mà nâng con người ta lên, bởi đó là cái cúi đầu trước cái đẹp, cái thiện lương, cái tài. Cái cúi đầu ấy, là để lĩnh hội giá trị chân chính, để sống người hơn và người nhất. Thông qua đó cũng thấy được vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao, dẫu thân xác ông nát tan cùng cây cỏ, thì bức thư pháp ấy, cái đẹp vẫn còn đó như một sự bất tử.

       Huấn Cao được lấy nguyên mẫu từ Cao Bá Quát, Nguyễn Tuân đã thành công trong việc khắc họa hình ảnh nhân vật mang đầy lí tưởng của mình, thậm chí biến nó thành một hình tượng bất hủ trong suốt sự nghiệp vĩ đại của mình.