Nhà Trần ra đời vào hoàn cảnh nào?

Trả lời chi tiết, chính xác câu hỏi “Nhà Trần ra đời vào hoàn cảnh nào?” và phần kiến thức tham khảo là tài liệu cực hữu dụng bộ môn Lịch sử 4 cho các bạn học sinh và các thầy cô giáo tham khảo.

Trả lời câu hỏi: Nhà Trần ra đời vào hoàn cảnh nào?

Đến cuối thế kỷ thứ XII, nhà Lý đã bị suy yếu. Triều đình không chăm lo cho đời sống của nhân dân, quan lại xa vào ăn chơi xa đọa, bỏ mặc dân đen trong cảnh lụt lội, hạn hán, đói kém triền miên xảy ra, bên trong nội bộ triều đình mâu thuẫn. Đời sống của nhân dân lúc này rất đói khổ và cơ cực.  

Chính vì vậy, đã xuất hiện nhiều cuộc nổi dậy của nhân dân trên cả nước. Giặc ngoại xâm phía Bắc nước ta luôn rình rập để xâm lược, nhân cơ hội nhà Lý suy yếu càng thể hiện rõ dã tâm ý hơn. Lúc bấy giờ nhà Trần rất mạnh, đặc biệt là Thái sư Trần Thủ Độ. Vua Lý Huệ Tông phải dựa vào nhà Trần để giữ ngai vàng, nên quyền lực trong triều đình thực chất rơi vào tay nhà Trần, mọi việc trong triều đều do Trần Thủ Độ quyết định. 

Lý Huệ Tông không có con trai, nên đã truyền ngôi cho con gái là Lý Chiêu Hoàng, khi lên ngôi Lý Chiêu Hoàng mới 7 tuổi. Trần Thủ Độ đã nhân cơ hội này, tìm cách ép buộc Lý Chiêu Hoàng lấy cháu mình là Trần Cảnh. Đầu năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng. Nhà Trần được thành lập. 

Hãy cùng Top lời giải tìm hiểu thêm một số kiến thức thú vị về nhà Trần nhé! 

Kiến thức tham khảo về nhà Trần

I. Tình hình chính trị, xã hội nhà Trần 

1. Tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần

Ở thời Trần, Vua là người nắm giữ mọi quyền hành nhưng trên vua còn có Thái Thượng hoàng – chế độ lưỡng đầu, hoàn toàn thừa nhận sự tồn tại của hai Vua, phân chia quyền lực để điều hành đất nước. Trong thời Trần, tất cả các chức vụ quan trọng trong triều cũng đều giao cho vương hầu quý tộc nhà Trần nắm giữ. Bởi vậy nhà Trần nắm khá chắc toàn bộ công việc chủ chốt trong triều, quyền lực tập trung trong tay nhà nước trung ương; chế độ quân chủ trung ương tập quyền được củng cố thêm một bước.

Bộ máy địa phương: Sau khi trải qua hai lần cải cách, bộ máy chính quyền nhà Trần được chia làm 5 cấp: lộ – phủ – châu – huyện – xã. Thời Trần người tôn thất được phong tước vương hoặc tước quận vương còn phong cho các quan văn võ thì có các thứ bậc như quốc công, thượng hầu,..

Chế độ tuyển chọn binh lính cũng được các vua nhà Trần đặc biệt quan tâm chú ý. Các cuộc tuyển chọn dành cho trai tráng trên 18 tuổi được tổ chức thường niên.

2. Xã hội thời nhà Trần

Xã hội ngày càng phân hóa sâu sắc

- tầng hớp thống trị: Vua, Vương hầu, quý tộc ngày càng có nhiều ruộng đất (điền trang, thái ấp). Đây là tầng lớp có nhiều đặc quyền, đặc lợi, nắm giữ các chức vụ chủ yếu trong bộ máy chính quyền ở triều đình và các địa phương.

- Tầng lớp địa chủ: là những người giàu có trong xã hội, có nhiều ruộng đất tư cho nông dân cày thuê để thu tô, nhưng không thuộc tầng lớp quý tộc.

- Tầng lớp bị trị: Thợ thủ công, thương nhân, nông dân tá điền, nông nô, nô tì ngày càng đông hơn

+ Nông dân: cày ruộng công của nhà nước ở các làng xã, một số cày ruộng thuê của địa chủ nộp rồi tô cho chủ, là tầng lớp bị trị, bị bóc lột, chiếm số lượng đông nhất trong xã hội.

+ thợ thủ công, thương nhân: chiếm một tỉ lệ nhỏ trong cư dân, nhưng ngày càng đông hơn do thủ công nghiệp và thương nghiệp ngày càng phát triển hơn. 

+ Nông nô, nô tì: là tầng lớp thấp kém nhất xã hội. Họ bị lệ thuộc vào chủ và bị quý tộc bóc lột nặng nề hơn nông dân tá điền.

II. Tình hình kinh tế và văn hóa thời nhà Trần

1. Tình hình kinh tế

Nhà Trần đã thực hiện nhiều chủ trương, biện pháp nhằm phục hồi và phát triển kinh tế:

* Nông nghiệp:

- Đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất, đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh.

- Đặt chức quan coi việc đê điều (Hà đê sứ).

=> Nông dân được nhà nước quan tâm, cố gắng tích cực cày cấy, nông nghiệp nhanh chóng được phục hồi và phát triển.

* Thủ công nghiệp:

- Thủ công nghiệp nhà nước: chuyên sản xuất đồ gốm, dệt, và chế tạo vũ khí.

- Thủ công nghiệp nhân dân: có nhiều ngành, nghề như đúc đồng, làm giấy, khắc ván in,...

* Thương nghiệp: 

- Nội thương: ở các làng, xã chợ mọc lên ngày càng nhiều. Kinh thành Thăng Long đã có 61 phố phường.

- Ngoại thương được mở mang: các cửa biển như Vân Đồn (Quảng Ninh); Hôi Thống (Hà Tĩnh);... là nơi buôn bán tấp nập với thương nhân nước ngoài.

2. Sự phát triển văn hóa

a. Đời sống văn hóa

- Các tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân như thờ cúng tổ tiên, anh hùng dân tộc, người có công với làng nước.

- Đạo phật phát triển, mặc dù không bằng thời Lý, nhưng chùa chiền mọc lên khắp nơi, và trong nước có nhiều người đi tu.

- Nho giáo cũng phát triển mạnh do nhu cầu xây dựng bộ máy nhà nước của giai cấp thống trị.

- Các hình thức sinh hoạt văn hóa, ca hát, nhảy múa, chèo tuồng, múa rối, đua thuyền,...rất phổ biến và phát triển

b. Văn học

- Văn học chữ Hán chứa đựng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc sâu sắc phát triển mạnh

- Văn học chữ Nôm bước đầu phát triển, với những nhà thơ Nôm nổi tiếng như: Nguyễn Thuyên, Nguyễn Sĩ Cố, Hồ Quý Ly,..

=> Văn học thời kì này phát triển mạnh, chứa đựng nhiều nội dung phong phú và làm rạng rỡ văn hóa Đại Việt.

c. Giáo dục và khoa học kỹ thuật

- Giáo dục: Quốc tử Giám ngày càng được mở rộng; trường học mở ra ngày càng nhiều, các kỳ thi chọn người giỏi được tổ chức thường xuyên.

- Cơ quan chuyên viết sử ra đời (Quốc sử viện) - do Lê Văn hưu đứng đầu, ông đã biên soạn xong bộ Đại Việt sử ký (1272) - bộ chính sử đầu tiên có giá trị của nước ta.

- Quân sự, có tác phẩm nổi tiếng Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo - đã tạo nên làn sóng mới về lí luận quân sự của Đại Việt.

- Y học đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt là người thầy thuốc Tuệ Tĩnh đã nghiên cứu cây thuốc nam, tổng kết việc chữa bệnh bằng thuốc nam trong nhân dân.

- Thiên văn học cũng đạt được nhiều thành tựu với nhà thiên văn nổi tiếng như: Đặng Lộ, Trần Nguyên Đán.

- Cuối thế kỉ XIV, Hồ Nguyên Trừng và các thợ thủ công đã chế tạp được súng thần cơ và đóng thuyền lớn.

d. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc:

- Nhiều công trình kiến trúc có giá trị ra đời. Tháp Phổ Minh, Thành Tây Đô, lăng mộ các vua và quý tộc được trang trí với những hình rộng khắc trau chuốt, uy nghiêm.

=> Nhìn chung, nghệ thuật chạm, khắc thời Trần vô cùng tinh tế, thể hiện sức sống mạnh mẽ.