Giải Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 2: Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản

Giải Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 2: Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 8 câu hỏi được trả lời chính xác, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học

1. Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ

Câu hỏi trang 14 Lịch Sử 11: Trình bày sự xác lập chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ

Lời giải:

Quá trình xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ:

-Từ thế kỉ XVI – XVIII:

+ Nhiều cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu nổ ra dành được thắng lợi

+ Thiết lập được nhà nước tư sản và mở đường cho tư bản chủ nghĩa phát triển.

- Nửa sau thế kỉ XIX: Các cuộc cách mạng tư sản tiếp tục bùng nổ dưới nhiều hình thức khác nhau, tạo điều kiện để chủ nghĩa tư bản phát triển rộng khắp châu Âu và Bắc Mỹ.

2. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản

Câu hỏi trang 15 Lịch Sử 11: Trình bày quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.

Lời giải:

- Dưới sự phát triển mạnh mẽ của các nền kinh tế tư bản chủ nghĩa ở châu Âu và Bắc Mỹ, nhu cầu của chính quốc và việc tìm ra các vùng đất mới đã thúc đẩy các nước tư bản chủ nghĩa tiến hành quá trình thực dân hóa.

- Trong gần bốn thế kỉ, từ thế kỉ XVI đến cuối thế kỉ XIX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân đã trải rộng khắp châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Các nước tư bản đã hoàn thành việc phân chia thị trường thuộc địa.

+ Nước nhiều thuộc địa nhất là Anh, với hệ thống thuộc địa rộng khắp, được mệnh danh là "công xưởng của thế giới","đế quốc mà Mặt Trời không bao giờ lặn".

+ Tư bản Pháp cũng ráo riết trong việc xâm lược các thuộc địa và tham gia xâu xé Trung Quốc. Đến đầu thế kỉ XX, nước Pháp có số lượng thuộc địa chỉ xếp sau Anh.

+ Các nước tư bản như Mỹ, I-ta-li-a cũng chạy đua cạnh tranh xâm lược thuộc địa, ráo riết thành lập các liên minh quân sự, chuẩn bị cho chiến tranh đế quốc.

Câu hỏi trang 16 Lịch Sử 11: Cơ sở thúc đẩy sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX là gì?

Lời giải:

- Cơ sở thúc đẩy sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX là:

+ Những tiến bộ về khoa học - kĩ thuật đã thúc đẩy nền kinh tế của các nước tư bản chủ nghĩa phát triển nhanh.

+ Sự ra đời của tầng lớp tư bản tài chính (trên cơ sở dung hợp giữa tư bản ngân hàng và tư bản công nghiệp).

+ Lực lượng tư bản tài chính ở các nước đã đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu tư bản.

3. Chủ nghĩa tư bản hiện đại

Câu hỏi trang 17 Lịch Sử 11: Nêu khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Lời giải:

- Chủ nghĩa tư bản phát triển đến giai đoạn kết hợp giữa sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền với sức mạnh chính trị của nhà nước tư bản (sau Chiến tranh thế giới thứ hai) được gọi là chủ nghĩa tư bản hiện đại.

- Chủ nghĩa tư bản hiện đại có những đặc trưng cơ bản sau:

+ Là chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước và cao hơn là độc quyền xuyên quốc gia;

+ Có sức sản xuất phát triển cao dựa trên thành tựu của khoa học và công nghệ;

+ Lực lượng lao động có nhiều chuyển biến;

+ Chủ nghĩa tư bản không ngừng điều chỉnh và thích ứng;

+ Là một hệ thống thế giới và mang tính toàn cầu.

Câu hỏi trang 19 Lịch Sử 11: Nêu một tiềm năng hoặc một thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại và lấy dẫn chứng cụ thể.

Lời giải:

Tiềm năng của chủ nghĩa tư bản hiện đại:

Toàn cầu hóa kinh tế là một trong những tiềm năng nổi bật nhất của chủ nghĩa tư bản.

- Dẫn chứng: hiện nay, 1/3 GDP trên thế giới thuộc về các công ty xuyên quốc gia; thâu tóm hơn 70% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Luyện tập (trang 19)

Luyện tập 1 trang 19 Lịch Sử 11: Chủ nghĩa tư bản đã trải qua những thời kì phát triển nào? Nêu nội dung chính của những thời kì đó.

Lời giải:

Chủ nghĩa tư bản trải qua 3 thời kì:

- Từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX: chủ nghĩa tư bản được gọi là chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh: tự do kinh doanh, chịu sự chi phối của quy luật thị trường, không có sự can thiệp của nhà nước.

- Từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX: chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh chuyển sang giai đoạn độc quyền với sự ra đời của các tổ chức độc quyền.

- Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay: chủ nghĩa tư bản được gọi là chủ nghĩa tư bản hiện đại, phát triển đến giai đoạn kết hợp giữa các tổ chức độc quyền với sức mạnh chính trị của nhà nước tư bản.

Luyện tập 2 trang 19 Lịch Sử 11: Tại sao nói Anh là đế quốc thực dân “Mặt Trời không bao giờ lặn”?

Lời giải:

- Anh được mệnh danh là đế quốc thực dân “Mặt Trời không bao giờ lặn”, vì: cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, nước Anh đã thiết lập được hệ thống thuộc địa rộng khắp, đặc biệt là ở châu Á và châu Phi; hệ thống thuộc địa của Anh rộng khoảng 33 triệu km2, chiếm khoảng 1/4 diện tích lục địa.

Vận dụng (trang 19)

Vận dụng trang 19 Lịch Sử 11: Đóng vai một nhà phản biện xã hội, em hãy nêu suy nghĩ về những thăng trầm của chủ nghĩa tư bản từ khi xác lập cho đến nay.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Trải qua hơn 400 năm, chủ nghĩa tư bản đã bước lên những nấc thang phát triển khác nhau mà mỗi nấc thang ấy đều được đánh dấu bằng sự bùng nổ của các cuộc cách mạng công nghiệp. Động lực cho sự phát triển được tạo ra từ khả năng sáng tạo vô hạn của con người. Bằng trí tuệ và khát vọng chinh phục, giai cấp tư sản đã ghi dấu ấn vào lịch sử và tạo dựng nên những giá trị văn minh vô cùng rực rỡ. Tuy nhiên, sự tiến bộ quá nhanh của khoa học - công nghệ cũng tạo ra những mặt trái, thách thức chủ nghĩa tư bản trong thời kì mới.