Giải Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1: Một số vấn đề chung về cách mạng tư sản

Giải Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1: Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 13 câu hỏi được trả lời chính xác, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học

Khởi động trang 4 Lịch Sử 11: Vậy tiền đề, động lực của các cuộc cách mạng tư sản là gì? Mục tiêu, nhiệm vụ cũng như kết quả, ý nghĩa ra sao?

Lời giải:

Cuộc cách mạng tư sản có:

- Tiền đề là giành thắng lợi dựa trên tiền đề về kinh tế, chính trị, xã hội và tư tưởng.

- Động lực từ việc các giai cấp và tầng lớp đối lập với chế độ phong kiến.

- Mục tiêu:

+ Mục tiêu chung là lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, gạt bỏ những trở ngại trên con đường xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản.

+ Mục tiêu cụ thể là thúc đẩy nền kinh tế hàng hóa phát triển; hướng đến nền sản xuất tập trung, cải tiến kĩ thuật; xây dựng nhà nước pháp quyền dân chủ tư sản.

- Nhiệm vụ dân tộc: giành độc lập dân tộc, lật đổ phong kiến, thống nhất thị trường dân tộc, hình thành quốc gia dân tộc.

- Kết quả của cuộc cách mạng tư sản:

+ Lật đổ được chế độ phong kiến chuyên chế

+ Thiết lập quan hệ sản xuất mới

+ Xây dựng nhà nước pháp quyền

- Ý nghĩa:

+ Đặt dấu mốc cho sự ra đời của chế độ tư bản chủ nghĩa, thúc đẩy kinh tế tư bản phát triển.

+ Góp phần thúc đẩy mạnh mẽ các phong trào cách mạng chống phong kiến và đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới.

1. Tiền đề của các cuộc cách mạng tư sản

Câu hỏi trang 5 Lịch Sử 11: Trình bày tiền đề kinh tế của các cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu và Bắc Mỹ.

Lời giải:

- Giai đoạn hậu kì trung đại, các ngành kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển mạnh ở khu vực Tây Âu và Bắc Mỹ.

+ Các công trường thủ công ra đời với các nghề phổ biến như len, dạ, vải, đóng tàu, khai thác mỏ, luyện kim,…

+ Nhiều trung tâm công - thương nghiệp, tài chính xuất hiện như An-véc-pen, Am-xtéc-đam (Nê-đéc-lan); Luân Đôn (Anh); Mác-xây (Pháp); Bô-xtơn (Bắc Mỹ),

+ Kinh tế nông nghiệp đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá, hỗ trợ cho công, thương nghiệp. Nhiều lãnh chúa phong kiến chuyển sang kinh doanh ruộng đất, sản xuất hoặc cho thuê.

- Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành kinh tế, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa đã dần được hình thành ở Tây Âu và Bắc Mỹ từ cuối thời trung đại, dẫn tới sự thay đổi về chính trị và xã hội. Tuy nhiên, sự phát triển này gặp phải nhiều rào cản từ phía nhà nước phong kiến hoặc chính sách cai trị hà khắc của chính quốc.

Câu hỏi trang 6 Lịch Sử 11: Trình bày những chuyển biến về chính trị, xã hội ở Tây Âu và Bắc Mỹ trước khi cách mạng tư sản bùng nổ.

Lời giải:

* Về chính trị:

- Vào hậu kì trung đại, chế độ phong kiến ở các nước Tây Âu đã bộc lộ nhiều khủng hoảng sâu sắc. Các vương triều phong kiến vẫn duy trì chế độ quân chủ độc đoán, nắm giữ cả vương quyền và thần quyền, với công cụ thống trị gồm quân đội, cảnh sát và nhà thờ.

- Tình hình chính trị rối ren với các vấn đề như:

+ Khủng hoảng về tài chính, xung đột trong nghị viện (ở Anh);

+ Mâu thuẫn của chế độ ba đẳng cấp (ở Pháp).

+ Ở các vùng đất bị xâm lược và cai trị bởi các thế lực bên ngoài (như: Nê-đéc-lan, Bắc Mỹ,…) người dân bị mất tự do về chính trị, bị đàn áp về tôn giáo, chịu sự bất bình đẳng về kinh tế.

* Về xã hội:

- Sự phát triển của nền kinh tế đã làm biến đổi xã hội Tây Âu và Bắc Mỹ, xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới, đại diện cho phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

+ Một bộ phận giai cấp quý tộc phong kiến phân hoá thành quý tộc mới, tiêu biểu như Anh.

+ Sự lớn mạnh của các ngành công - thương nghiệp đã tạo điều kiện ra đời giai cấp tư sản có thực lực, đầy tiềm năng (ở Anh, Pháp, Bắc Mỹ).

+ Phương thức kinh doanh trong các đồn điền đã hình thành nên giai cấp chủ nô giàu có ở các bang miền Nam (ở Bắc Mỹ).

=> Các giai cấp này có mâu thuẫn với chế độ phong kiến bảo thủ hoặc chủ nghĩa thực dân, họ muốn làm cách mạng để xác lập chế độ mới tiến bộ hơn.

- Giai cấp công nhân, nông dân, tầng lớp bình dân thành thị, tầng lớp tiểu tư sản bị bóc lột, chèn ép bởi các chính sách cai trị hà khắc của lãnh chúa, quý tộc sẵn sàng đi theo giai cấp tư sản để làm cách mạng.

Câu hỏi trang 7 Lịch Sử 11: Trình bày tiền đề về tư tưởng của các cuộc cách mạng tư sản

Lời giải:

- Cùng với sự phát triển của mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa, tư tưởng tư sản dần được hình thành và được biểu hiện trên các mặt khác nhau.

+ Phong trào Cải cách tôn giáo đã cho ra đời những giáo phái mới phù hợp hơn với giai cấp tư sản như Tân giáo (Nê-đéc-lan), Thanh giáo (Anh),...

+ Ở Pháp, xuất hiện trào lưu tư tưởng “Triết học Ánh sáng” với những cuộc đấu tranh trên các lĩnh vực như Triết học, Sử học, Văn học,... Thời đại Khai sáng bùng nổ ở châu Âu với tư tưởng mới hướng về giải phóng con người, thực hiện quyền dân chủ, bình đẳng hoặc nêu cao tinh thần dân tộc đối với những nước bị lệ thuộc.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực của các cuộc cách mạng tư sản

Câu hỏi 1 trang 8 Lịch Sử 11: Phân tích mục tiêu của các cuộc cách mạng tư sản. Cho ví dụ minh hoạ

Lời giải:

♦ Mục tiêu: các cuộc cách mạng tư sản đều hướng tới những mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể như sau:

- Mục tiêu chung: lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, gạt bỏ những trở ngại trên con đường xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản.

- Mục tiêu cụ thể:

+ Về kinh tế: thúc đẩy sự phát triển của kinh tế hàng hóa; hướng đến một nền sản xuất tập trung, cải tiến kĩ thuật.

+ Về chính trị: xây dựng nhà nước pháp quyền, là nhà nước dân chủ tư sản, dựa trên việc quản lí đất nước bằng pháp luật.

♦ Ví dụ minh họa: Cuộc đấu tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ (cuối thế kỉ XVIII) hướng tới các mục tiêu sau:

+ Mục tiêu chung là: lật đổ ách thống trị của thực dân Anh, giải phóng dân tộc; mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Bắc Mỹ.

+ Mục tiêu cụ thể: thúc đẩy sự phát triển của kinh tế hàng hóa; hướng đến một nền sản xuất tập trung, cải tiến kĩ thuật; xác lập nền dân chủ tư sản.

Câu hỏi 2 trang 8 Lịch Sử 11: Tại sao các cuộc cách mạng tư sản lại đặt ra nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ dân chủ?

Lời giải:

- Các cuộc cách mạng tư sản bùng nổ, hướng tới giải quyết các nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ dân chủ, vì: chế độ phong kiến chuyên chế hoặc chủ nghĩa thực dân không chỉ kìm hãm sự phát triển của quốc gia, dân tộc mà còn tước đoạt đi nhiều quyền lợi cơ bản của con người, ví dụ như: quyền tự do, quyền bình đẳng,…

Câu hỏi trang 9 Lịch Sử 11: Phân tích vai trò của tầng lớp quý tộc mới trong Cách mạng tư sản Anh.

Lời giải:

Vai trò: Đây là bộ phận có thế lực trong xã hội, đóng vai trò quan trọng trong việc lãnh đạo cách mạng đi đến thành công.

3. Kết quả, ý nghĩa của các cuộc cách mạng tư sản

Câu hỏi trang 9 Lịch Sử 11: Tại sao nói quần chúng nhân dân là động lực của cách mạng tư sản?

Lời giải:

Vì:

- Trong các cuộc cách mạng, quần chúng nhân dân là lực lượng đông đảo, nhiệt tình nhất trong tham gia cách mạng lật đổ chế độ áp bức, giành quyền lợi về chính trị, kinh tế, xã hội. Là lực lượng thúc đẩy cách mạng tiến lên đi đến thành công.

Câu hỏi trang 10 Lịch Sử 11: Trình bày kết quả của các cuộc cách mạng tư sản.

Lời giải:

Kết quả:

- Cách mạng tư sản Anh: lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.

- Cách mạng tư sản Pháp: lật đổ chế độ phong kiến, xây dựng nền cộng hòa dân chủ và giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.

- Chiến tranh giành độc lập của 13 nước thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ: lật đổ sự thống trị của thực dân Anh, thành lập quốc gia tư sản mới (Hợp chủng quốc Mỹ).

Câu hỏi trang 11 Lịch Sử 11: Chọn một cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu và trình bày ý nghĩa của cuộc cách mạng đó.

Lời giải:

Cách mạng tư sản Pháp:

- Ý nghĩa: Khẳng định các quyền tự do dân chủ của công dân. Mở đường cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển ở Pháp. Ảnh hưởng đến tiến trình lịch sử châu Âu suốt thế kỷ XIX và tác động đến phong trào cách mạng trên thế giới.

Luyện tập (trang 12)

Luyện tập 1 trang 12 Lịch Sử 11: Trong các tiền đề bùng nổ cách mạng tư sản, theo em, tiền đề về kinh tế có ý nghĩa như thế nào?

Lời giải:

Ý nghĩa:

- Là tiền đề quan trọng nhất. Tạo cơ sở dẫn đến những thay đổi về các lĩnh vực khác.

- Làm xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới đại diện cho phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

- Làm hình thành và thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tư bản chủ nghĩa.

Luyện tập 2 trang 12 Lịch Sử 11: Hoàn thành bảng so sánh các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu ở Tây Âu và Bắc Mỹ thời cận đại theo gợi ý dưới đây:

Lời giải:

Vận dụng (trang 12)

Vận dụng trang 12 Lịch Sử 11: Tìm hiểu và trình bày về bản Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ và bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp (gợi ý: tác giả, nội dung, giá trị lịch sử, trong đó có sự ảnh hưởng tới bản Tuyên ngôn Độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh,...).

Lời giải:

* Tuyên ngôn độc lập của Mỹ:

- Tác giả: Thomas Jefferson.

- Nội dung: tuyên bố các quyền tự do và dân chủ tư sản; tố cáo tội ác của nhà vua và chính quyền thực dân; tuyên bố ly khai khỏi Anh và khẳng định nền độc lập của Bắc Mỹ.

- Giá trị lịch sử:

+ Là văn kiện mang tính chất dân chủ tự do, thấm nhuần những tư tưởng tiến bộ về các quyền dân tộc, quyền con người,... góp phần thúc đẩy mạnh mẽ phong trào đấu tranh chống phong kiến và giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa trên thế giới.

+ Khẳng định nền độc lập của các bang ở Bắc Mỹ và tuyên bố sự ra đời của quốc gia mới - Hợp chúng quốc Mỹ.

* Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp:

- Tác giả: La Fayette.

- Nội dung: thừa nhận quyền tự do, bình đẳng của con người; khẳng định chủ quyền của nhân dân; ban hành và khẳng định các quyền thuộc về nhân dân.

- Giá trị lịch sử:

+ Là văn kiện mang tính chất tiến bộ và cách mạng, thấm nhuần tư tưởng của trào lưu "Triết học Ánh sáng", khẳng định quyền độc lập và quyền công dân.

+ Cổ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh của các nước thuộc địa trên thế giới.

* Ảnh hưởng đến "Tuyên ngôn độc lập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Người đã tiếp thu, kế thừa và phát triển các nội dung tiến bộ của hai bản tuyên ngôn nổi tiếng của nhân loại, đồng thời trích dẫn làm mở đầu cho bản "Tuyên ngôn độc lập" năm 1945 của nước ta.