Giải Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 1: Lịch sử hiện thực và nhận thức lịch sử

Giải Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 1: Lịch sử hiện thực và nhận thức lịch sử ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa Lịch sử 10 theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 15 câu hỏi được trả lời chính xác, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học

1. Lịch sử là gì?

Câu hỏi 1 trang 9 Lịch sử 10: Em hiểu câu nói của Ét- uốt Ha-lét Ca trong Tư liệu (tr.7) như thế nào

Lời giải:

Câu nói Lịch sử là quá trình tương tác không ngừng giữa nhà sử học và sự thật lịch sử, là cuộc đối thoại không bao giờ dứt hiện tại và quá khứ nghĩa. Theo em hiểu là nhà sử học đang đứng trên bến bờ của hiện tại để nghiên cứu, tìm về quá khứ đã qua, và quá khứ đó là một dòng thời gian trôi không bao giờ lặp lại. Do đó, giữa kết quả nghiên cứu sử học, tôi gọi là “lịch sử được nhận thức” và đối tượng của sử học - tức “lịch sử khách quan” bao giờ cũng có một khoảng cách. Các nhà sử học từ đời này sang đời khác chỉ có thể rút ngắn được khoảng cách đó chứ không bao giờ có thể xóa bỏ.

Câu hỏi 2 trang 9 Lịch sử 10: Dựa vào Tư liệu (tr.7), hãy cho biết hình ảnh nào thể hiện thực lịch sử, hình ảnh nào thể hiện nhận thức lịch sử?

Lời giải:

Hình ảnh thể hiện hiện thực lịch sử là hình 2,3

Hình ảnh thể hiện nhận thức lịch sử là hình 4

Câu hỏi 3 trang 9 Lịch sử 10: Khai thác Tư liệu (tr.8), em hãy chỉ ra điểm giống và khác nhau trong nội dung hai tấm bia. Theo em, vì sao có sự khác nhau đó?

Lời giải:

* Điểm giống trong nội dung 2 tấm bia:

- Cùng phản ánh về một sự kiện: cuộc hành trình đi vòng quanh thế giới bằng đường biển,...

- Cùng đề cập đến những nhân vật lịch sử: Ph. Ma-gien-lăng (chỉ huy đoàn thủy thủ), La-pu-la-pu (thủ lĩnh địa phương),...

* Sự khác nhau giữa nội dung 2 tấm bia:

Theo em, sự khác nhau đó là vì: nhận thức lịch sử của người viết nội dung bia.

2. Sử học

Câu hỏi 1 trang 10 Lịch sử 10: Nêu khái niệm Sử học

Lời giải:

Là ngành khoa học xã hội nghiên cứu về quá khứ của loài người, đặc biệt là những sự kiện liên quan đến tiến trình phát triển của xã hội loài người

Câu hỏi 2 trang 10 Lịch sử 10: Trình bày về đối tượng nghiên cứu, chức năng, nhiệm vụ của Sử học. Nêu ví dụ cụ thể.

Lời giải:

Đối tượng nghiên cứu của Sử học: toàn bộ quá khứ của loài người.

Ví dụ: Đối tượng nghiên cứu của sử học là về khoa cử thời nhà Nguyễn

- Chức năng nghiên cứu của Sử học:

+ Khôi phục sự kiện lịch sử diễn ra trong quá khứ

+ Rút ra bản chất của các quá trình lịch sử để phát hiện quy luật vận động và phát triển lịch sử

+ Giáo dục tư tưởng, đạo đức

+ Rút ra Giải Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài học kinh nghiệm cho cuộc sống hiện tại

Ví dụ:

Dựa vào sử học để khôi phục, dựng lại những di tích đã mất như cột đá chùa Dạm, Hoàng thành Thăng Long,v.v…

- Nhiệm vụ của Sử học:

+ Cung cấp tri thức khoa học, giúp con người tìm hiểu lịch sử một cách khách quan, khoa học, chân thực.

+ Góp phần truyền bá, giáo dục những truyền thống tốt đẹp cho thế hệ mai sau.

+ Đúc rút Giải Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài học kinh nghiệm, góp phần dự báo tương lai đất nước, nhân loại

Ví dụ: Hiểu lịch sử 1 cách khách quan hơn ví dụ như khi đánh giá về triều Nguyễn (1802-1945) cần nhìn nhận ở 2 khía cạnh những đóng góp của triều Nguyễn cho đất nước, và trách nhiệm, hạn chế của triều Nguyễn trong việc để đất nước ta rơi vào tay thực dân Pháp (cuối thế kỉ XIX)

Câu hỏi 1 trang 11 Lịch sử 10: Câu chuyện Thôi Trữ giết vua được lưu truyền để tôn vinh đức tính nào của nhà sử học

Lời giải:

Câu chuyện Thôi Trữ giết vua được lưu truyền để tôn vinh đức tính trung thực, ngay thẳng , tôn trọng sự thật lịch sử.

Câu hỏi 2 trang 11 Lịch sử 10: Khai thác Tư liệu (4.1, 4.2) giúp em biết được điều gì trong khi nghiên cứu lịch sử?

Lời giải:

Qua tư liệu 4.1, 4.2 em biết được điều trong khi nghiên cứu lịch sử:

+ Khi nghiên cứu lịch sử phải khách quan trung thực, tôn trọng lịch sử, chép đúng sự thực lịch sử.

+ Khi nghiên cứu lịch sử, nhà sử học không bị chi phối bởi góc nhìn cá nhân nên những ý “chủ quan” trong Giải Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài nghiên cứu là khó tránh khỏi. Mỗi nhà sử học đều có nhận thức khác nhau nên cùng một sự kiện có thể có nhiều cách nhìn nhận về một sự kiện khác nhau.

Câu hỏi 3 trang 11 Lịch sử 10: Phân tích ý nghĩa của một số nguyên tắc cơ bản của Sử học

Lời giải:

Nguyên tắc cơ bản của Sử học

- Tái hiện hiện thực lịch sử, đưa lại nhận thức đầy đủ nhất về quá khứ của con người dựa trên những thông tin đáng tin cậu => Nguyên tắc quan trọng nhất của Sử học

- Nhà sử học có nhiệm vụ tôn trọng sự thật lịch sử và tái hiện nó một cách chân thực dựa trên những sử liệu đáng tin cậy, không xuyên tạc sự thật lịch sử.

- Mục đích của Sử học là giúp con người hiểu rõ về quá khứ, rút ra những quy luật, Giải Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài học hữu ích cho cuộc sống

- Sử học vừa phải phản ánh sự thật trong quá khứ, nhưng không kích động hận thù, xung đột hoặc kì thị, phân biệt đối xử,… Sử học phải góp phần bảo vệ hòa bình, xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ, nhân ái

Câu hỏi trang 12 Lịch sử 10: Hãy nêu một số phương pháp cơ bản của Sử học.

Lời giải:

Các phương pháp cơ bản của Sử học là:

- Phương pháp lịch sử

- Phương pháp lô- gích

- Phương pháp lịch đại và đồng đại

- Phương pháp liên ngành

Câu hỏi 1 trang 14 Lịch sử 10: Kể tên một số loại hình sử liệu. Lấy một ví dụ cho mỗi loại hình sử liệu đó.

Lời giải:

Một số loại hình sử liệu:

+ Dựa vào hình thức: sử liệu hiện vật, sử liệu truyền miệng, sử liệu chữ viết, sử liệu hình ảnh, sử liệu đa phương tiện

+ Căn cứ vào tính chất: sử liệu trực tiếp, sử liệu gián tiếp

Ví dụ:

Sử liệu hiện vật: Cột đá chùa Dạm (Bắc Ninh), chùa Một Cột (Hà Nội), v.v….

Câu hỏi 2 trang 14 Lịch sử 10: Đóng vai một nhà sử học, em hãy khai thác và phân tích những thông tin sử liệu trong các hình 10-12 (tr.13) thông qua việc vận dụng một số phương pháp cơ bản của Sử học

Lời giải:

Hình 10. Lá đề gắn trên gói úp nóc trang trí hình rồng ở Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội): Lá đề chim phượng Hoàng thành Thăng Long là hiện vật nguyên gốc, được tìm thấy tại Hố A20 Khu di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu ( Ba Đình – Hà Nội) trong địa tầng ổn định, phát lộ cùng với nhiều hiện vật và dấu tích nền móng kiến trúc có niên đại thời Lý, thời Trần thế kỷ XI-XIII.

Hình 11. Trang đầu bản Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo và công bố ngày 2-9-1945: Ngày 02/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập lịch sử do chính Người chuẩn bị, trịnh trọng tuyên bố trước toàn thể thế giới về sự ra đời của một Nhà nước mới: Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).

Hình 12. Hình ảnh một tờ tiền của Việt Nam: Tiền 10 nghìn giấy đỏ 1993 Việt Nam được in ấn phát hành lần đầu tiên vào năm 1993. Sau 19 năm lưu hành, ngày 28/09/2012 ngân hàng nhà nước Việt Nam đã có quyết định số 293/TB-NHNN về việc đình chỉ lưu hành tiền cotton mệnh giá 10 nghìn giấy 1993.

Luyện tập - Vận dụng

Luyện tập 1 trang 14 Lịch sử 10: Lịch sử là gì? Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử thông qua ví dụ cụ thể.

Lời giải:

Lịch sử là những gì diễn ra trong quá khứ.

Hiện thực lịch sử là tất cả những gì diễn ra trong quá khứ, tồn tại hoàn toàn khách quan, không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của con người. Hiện thực lịch sử không thể thay đổi.

Ví dụ: Trận chiến giữa quân Tây Sơn và nhà Thanh.

Nhận thức lịch sử là những hiểu biết của con người về hiện thực lịch sử, được trình bày, tái hiện theo những cách khác nhau.

Ví dụ: Trận chiến giữa Tây Sơn và Nhà Thanh được Ngô gia văn phái ghi chép lại thành tiểu thuyết “Hoàng Lê nhất thống chí”, hay nghiên cứu về nhà Tây Sơn của George Dutton,….

Luyện tập 2 trang 14 Lịch sử 10: Làm thế nào để tái hiện được một sự kiện lịch sử?

Lời giải:

1. Xác định vấn đề cần tìm hiểu sự kiện lịch sử nào cần tái hiện.

2. Chuẩn bị sử liệu nghiên cứu qua sách vở, tài liệu lưu trữ,...Đánh giá tính xác thực và độ tin cậy

3. Xử lí thông tin sử liệu

4. Tái hiện sự kiện lịch sử bằng cách: viết Giải Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài báo, sách, luận văn, thuyết trình, triển lãm. phim tài liệu, v.v.Đảm bảo tính khách quan, trung thực và khoa học

5. Kiểm nghiệm và đánh giá:

Vận dụng 1 trang 14 Lịch sử 10: Sưu tầm một số tư liệu liên quan đến quá khứ của gia đình/quê hương em và viết một đoạn văn ngắn giới thiệu với những tư liệu đó. Thông qua những tư liệu đó, em biết được điều gì về gia đình/quê hương em trong quá khứ? Cho biết cảm nhận/ cảm xúc của em khi biết được những điều này.

Lời giải:

Trong quá khứ của gia đình em có những tư liệu quý giá là những tấm ảnh đen trắng chụp ông bà thời trẻ..Những tấm huy chương danh dự, những tấm bằng khen của nhà nước trao tặng ông bà vì đã có công với Cách mạng, đóng góp một phần sức lực vào công cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta.

Nhìn những tư liệu này em có thể biết được những đóng góp của ông bà trong quá khứ đối với đất nước, được mọi người ghi nhận.

Khi xem những tư liệu này em cảm thấy tự hào về truyền thống yêu nước của ông bà em. Bản thân em cần phải nỗ lực học tập nhiều hơn nữa để mai sau này cũng có thể góp một phần sức lực xây dựng quê hương

Vận dụng 2 trang 14 Lịch sử 10: Em hoặc một nhóm bạn hãy tìm đọc một cuốn truyện/ một cuốn sách lịch sử, sau đó giới thiệu với các bạn cùng lớp (tên sách, tác giả, năm ra đời, nội dung chủ yếu,…). Điều gì ở cuốn sách/cuốn truyện đó khiến em thích nhất.

Lời giải:

Cuốn sách mà em muốn giới thiệu đến các bạn đó là cuốn Lịch sử thế giới qua truyện tranh của tác giả Pascale Bouchié, Catherine Loizeau, Béatrice Veillon. Sách gồm 60 câu chuyện kể về 15.000 năm lịch sử được chia thành từng thời kỳ lớn: Tiền sử, Cổ đại, Trung đại, Phục hưng, Hiện đại, thế kỷ 19, và từ thế kỷ 20 đến nay; gắn với mỗi câu chuyện là những biểu đồ niên đại, các bản đồ, các hình ảnh minh họa cùng nhiều thông tin súc tích và hữu ích giúp bạn đọc dễ dàng khám phá Lịch sử vĩ đại của nhân loại, với các nền văn minh cổ đặc sắc, các sự kiện nổi bật cùng những nhân vật ghi dấu ấn lớn trong thời đại của họ.

Điều khiến em thích nhất ở cuốn sách là lối kể chuyện hấp dẫn, tranh sinh động, bao quát hết lịch sử thế giới qua mọi thời kì nhưng lại không hề bị sơ sài. Rất phù hợp với lứa tuổi học sinh.