Giải Địa lí 9 Cánh diều Bài 1: Dân tộc, gia tăng dân số và cơ cấu dân số

Giải Địa lí 9 Cánh diều Bài 1: Dân tộc, gia tăng dân số và cơ cấu dân số ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa Địa lí 9 theo chương trình Sách mới

Mở đầu trang 106 Giải Địa lí 9 Cánh diều Bài 1 Địa Lí 9: Lịch sử phát triển đã tạo nên những đặc điểm về dân cư, dân tộc ở mỗi quốc gia. Việt Nam là một quốc gia có bề dày lịch sử lâu đời, có dân số đông, thành phần dân tộc đa dạng. Vậy các dân tộc Việt Nam có đặc điểm phân bố như thế nào? Gia tăng dân số, cơ cấu dân số nước ta có những thay đổi ra sao?

Lời giải:

- Đặc điểm phân bố các dân tộc trên đất nước ta là: Được phân bố rộng khắp trên đẩt nước ta, sự bân bố có thể sẽ có sự thay đổi tuy thuộc vào thời gian, hoàn cảng,...

- Gia tăng dân số và cơ cấu dân số:

+ Gia tăng dân số: Dân số trung bình của Việt Nam năm 2023 đạt 100,3 triệu người, trong đó tỷ lệ dân số nam và nữ khá cân bằng (nam giới chiếm 49,9%, nữ giới 50,1%). Dân số trung bình khu vực thành thị là 38,2 triệu người, chiếm 38,1%; khu vực nông thôn là 62,1 triệu người, chiếm 61,9%. Việt Nam là quốc gia đông dân thứ ba trong khu vực Đông Nam Á (sau In-đô-nê-xi-a và Phi-lip-pin) và đứng thứ 15 trên thế giới. Do mức sinh có xu hướng giảm nhẹ nên tốc độ tăng dân số giảm dần trong những năm gần đây và dự báo tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo (tốc độ tăng dân số trung bình năm 2022 là 0,98%, năm 2023 là 0,84%).

+ Cơ câu dân số: Cơ cấu dân số của Việt Nam đang dịch chuyển theo hướng tăng tỷ lệ người cao tuổi và giảm tỷ lệ dân số trẻ. Việt Nam hiện đang trong thời kỳ cơ cấu dân số vàng và cũng đồng thời trong quá trình già hóa dân số. Tỷ trọng nhóm dân số trẻ từ 0-14 tuổi giảm từ 24,3% năm 2019 xuống khoảng 23,9% năm 2023; trong khi nhóm dân số từ 60 tuổi trở lên tăng nhanh, từ 11,9% năm 2019 lên 13,9% vào năm 2023. Nhóm dân số trong độ tuổi từ 15- 59 tuổi chiếm 63,8% năm 2019 giảm xuống còn 62,2% năm 2023.

Câu hỏi trang 107 Địa Lí 9: Đọc thông tin, hãy trình bày đặc điểm phân bố các dân tộc Việt Nam.

Lời giải:

* Đặc điểm phân bố các dân tộc Việt Nam:

- Việt Nam là quốc gia đa dân tộc, phân bố trên khắp lãnh thổ Việt Nam. Trong đó dân tộc Kinh chiếm đa số, tập trung chủ yếu ở đồng bằng, ven biển và trung du, các dân tộc thiểu số phân bố rải rác, chủ yếu ở trung du và miền núi.

- Sự phân bố các dân tộc thay đổi theo thời gian và không gian:

+ Từ năm 1960 - 1990, chính sách phát triển các vùng kinh tế đã làm thay đổi sự phân bố dân cư, các dân tộc di cư và phân bố đan xen nhau.

+ Từ sau năm 1990, nhu cầu việc làm và phát triển kinh tế, phân bố dân cư vẫn tiếp tục thay đổi, tạo nên bức tranh phân bố dân cư, dân tộc ở nước ta hiện nay.

- Dân tộc Việt Nam còn bao gồm một bộ phận người Việt Nam sinh sống và làm việc tại nước ngoài, phân bố rải rác trên hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Câu hỏi trang 107 Địa Lí 9: Dựa vào thông tin, hãy nhận xét quy mô dân số và tỉ lệ gia tăng dân số của Việt Nam.

Lời giải:

- Năm 2021, dân số Việt Nam là 98,5 triệu người, đứng thứ 15 thế giới.

- Tỉ lệ gia tăng dân số nước ta có sự khác nhau theo thời gian: Từ thập kỉ 60 đến thập kỉ 80 của thế kỉ XX dân số nước ta tăng nhanh, sau đó tỉ lệ gia tăng dân số có xu hướng giảm. Năm 1980 tỉ lệ gia tăng dân số là 2,10% thì đến năm 2021 đã giảm chỉ còn 0,94%.

Câu hỏi trang 108 Địa Lí 9: Dựa vào thông tin, hãy phân tích sự thay đổi cơ cấu dân số theo tuổi của nước ta.

Lời giải:

- Cơ cấu dân số theo tuổi của nước ta đang thay đổi theo hướng: giảm tỉ trọng dân số từ 0-14 tuổi, tăng tỉ trọng dân số từ 15-64 tuổi và từ 65 tuổi trở lên.

- Những năm gần đây, do kinh tế phát triển, mức sống người dân tăng lên, nhận thức thay đổi, điều kiện chăm sóc sức khỏe, y tế được cải thiện, chính sách, pháp luật về dân số được chấp hành tốt,…tác động trực tiếp đến mức sinh, mức chết, tuổi thọ trung bình của người dân; góp phần làm thay đổi cơ cấu dân số theo tuổi.

Câu hỏi trang 108 Địa Lí 9: Dựa vào thông tin, hãy phân tích sự thay đổi cơ cấu dân số theo giới tính của nước ta.

Lời giải:

- Tỉ số giới tính của dân số nước ta có sự khác nhau giữa các thời kì.

- Tỉ số giới tính cũng có sự khác biệt giữa các nhóm tuổi, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đang ở mức cao, 112 bé trai/100 bé gái (2021). Nguyên nhân do tác động của phong tục tập quán, tâm lí, yếu tố khoa học - công nghệ.

Luyện tập 1 trang 108 Địa Lí 9: Dựa vào bảng 1.1, hãy vẽ biểu đồ thể hiện tỉ lệ gia tăng dân số của Việt Nam giai đoạn 1989 - 2021.

Lời giải:

Vận dụng 2 trang 108 Địa Lí 9: Lựa chọn một dân tộc ở Việt Nam, sưu tầm và giới thiệu những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc đó.

Lời giải:

Cộng đồng dân tộc Tày cư trú ở vùng núi phía Bắc Việt Nam. Họ sống chủ yếu bằng nghề nông nghiệp lúa nước và trồng các loại cây công nghiệp như thuốc lá, hồi, chè. Cũng như nhiều dân tộc khác, người ta có tín ngưỡng Đa Thần. Thờ cúng và tin vào các thế lực siêu nhiên có tác động đến đời sống của con người.

người Tày còn có một nền văn nghệ cổ truyền phong phú. Bên cạnh các thể loại thơ, truyện cổ tích, còn có các làn điệu dân ca. Như hát ru con, hát đám cưới, hát then, hát lượn. Trong đời sống hiện đại, những nét văn hóa dân gian này vẫn được cộng đồng người Tày giữ và bảo lưu từ đời này sang đời khác.

Từ bao đời nay, người Tày ở Lạng Sơn vẫn lưu giữ được những phong tục và bản sắc văn hóa riêng của dân tộc mình. Trong đó không thể không về đến tục thờ chó Ma-hin. Trước cửa chính có gia đình đều đặt một con chó đá với tư thế khác nhau. Đó là nét đặc trưng rất dễ nhận thấy khi đặt chân vào bất kỳ vật lạ nào của người Tày Lạng Sơn. Với cộng đồng dân tộc này, chó đá tiếng Tày là Ma-hin có một ý nghĩa vô cùng quan trọng, và có ảnh hưởng sâu đậm đối với đời sống. Theo phong tục Cổ truyền của người Tày, mỗi khi xây nhà mới thì người chủ gia đình sẽ đến nhà thầy cúng xem tuổi, chọn ngày tốt để đục đẽo và rước chó đá về nhà. Những việc này được làm rất cẩn thận .Bởi người ta quan niệm rằng do đó trước cửa nhà để cai quản cõi âm, mỗi khi có tiếng chó sủa ma quỷ không dám lại gần để làm phải con người. Đặc biệt, với những nhà có phong thủy xấu thì sự xuất hiện của chó đá lại càng cần thiết. Sau khi đã chọn được ngày tốt, chính người thầy ấy sẽ ra bờ suối tìm đá để đục đẽo chó đá. Tùy vào năm sinh, hướng nhà gia chủ bà thầy sẽ chọn trọng lượng bao nhiêu kilôgam, tư thế nằm hay ngồi của con chó đá. Chính bởi niềm Tin tuyệt đối vào vai trò giữ yên cửa nhà và Con Chó Đá, mà người ta rất coi trọng chó đá Ma-hin. Vào các ngày rằm và mùng 1 hàng tháng, ngày trọng đại của gia đình cho ta cũng được chủ quan tâm đặc biệt. Chỉ một nén hương thôi nhưng trong đó đã chứa đựng biết bao tình cảm của người dân tộc Tày với chó đá.Đặc biệt, vào dịp tết cho nó cũng được thực hiện những người rất trang trọng. trong ngày Tất niên người chúng ta sẽ đi lấy lá bưởi để tắm cho chó đá nhà mình. Với ý nghĩa, sau một năm lao động vất vả sẽ được tắm rửa thơm tho để chào đón năm mới. Lá bưởi hái về, sẽ được đun sôi để nguội rồi mới tắm cho chó đá Ma-hin . Theo quan niệm của người Tày, lá bưởi có tác dụng trừ tà ,loại bỏ vận đen. Vì thế, dùng lá bưởi tắm cho chó đá người Tày hi vọng rằng sẽ giúp được nhiều may mắn, tài lộc về nhà.Sau khi đã tắm rửa sạch sẽ, chó đá sẽ được gia chủ quan cho một chiếc khăn đỏ quanh cổ. Có lẽ quàng một chiếc khăn cũng như mặc một chiếc áo mới cho chó đá, trong một sự tôn vinh của người Tày. Tỏ lòng biết ơn, nó đã đem lại sự may mắn cho gia đình trong năm qua. Đối với dân tộc quanh năm sống giữa núi rừng, thì niềm tin của họ vào các lĩnh vực là rất lớn. Và người dân tộc Tày ở Lạng Sơn đã lấy niềm tin chân thành về điểm này mặt chó đá mang lại để làm đòn bẩy tinh thần cho dân tộc mình. Tín ngưỡng thờ chó đá chỉ thấy xác ở một số vùng miền, chứ không quá phổ biết trong đời sống của người Việt Nam. Dạo Qua phố Nghi Tàm, có thể dậy khá nhiều cho đã được bày bán trước cửa những cửa hàng bán đồ cổ, và giả của. Loại chó đá này được đục đẽo tự nhiên nên mang lại cảm giác gần gũi thân thuộc của làng quê năm xưa. Những gia đình giàu có, chôn cho nó dễ canh giữ nhà và thể hiện sự quyền uy, phú quý của gia chủ. Nhà phong thủy, chôn chó đá để thay đổi dương cơ, âm phần tránh được những điều hòa do thời tiết xấu gây ra. Còn dân gian ,chân chó đá để xua đuổi tà ma. Có thể thấy rằng, tín ngưỡng thờ chó đá đã có từ rất lâu và cho đến nay vẫn còn được gìn giữ trong văn hóa của người Việt nói chung và người Tày nói riêng. rất khó để chứng minh sự mầu nhiệm của tín ngưỡng ngày. nhưng chắc chắn rằng khi có niềm tin, con người sẽ cảm thấy yên tâm và cuộc sống tốt đẹp hơn. Và đây chính là giá trị đích thực của tục thờ chó đá trong tâm thức của dân tộc Tày.