Giá trị văn học là gì?

Câu hỏi: Giá trị văn học là gì?

Trả lời:

Giá trị văn học là sản phẩm kết tinh từ quá trình văn học, đáp ứng những nhu cầu khác nhau của cuộc sống con người, tác động sâu sắc tới con người và cuộc sống.

Cùng Top lời giải tìm hiểu về Giá trị văn học và tiếp nhận văn học các em nhé!

I. Các giá trị của văn học 

* Giá trị nhận thức

- Cơ sở của giá trị nhận thức:

+ Tác phẩm văn học là kết quả của quá trình nhà văn khám phá, lý giải hiện thực đời sống, rồi chuyển hoá những hiểu biết đó vào nội dung tác phẩm. Bạn đọc đến với tác phẩm được đáp ứng nhu cầu nhận thức.

+ Mỗi người chỉ sống trong khoảng thời gian nhất định, ở những không gian nhất định với những quan hệ nhất định. Văn học có khả năng phá vỡ giới hạn tồn tại trong thời gian, không gian thực tế của mỗi cá nhân, đem lại khả năng sống cuộc sống của nhiều người, nhiều thời, nhiều nơi.

-  Nội dung:

+ Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học: nhận thức nhiều mặt của cuộc sống với những thời gian, không gian khác nhau (quá khứ, hiện tại, tương lai, của vùng đất, các dân tộc, phong tục, tập quán...).

+ Quá trình tự nhận thức của văn học: người đọc hiểu được bản chất của con người nói chung (mục đích tồn tại, tư tưởng, khát vọng, sức mạnh... của con người), từ đó mà hiểu chính bản thân mình hơn.

*Giá trị giáo dục

    + Văn học mang giá trị giáo dục, thông qua việc nhận thức cuộc sống đẹp, người viết nêu ca ngợi giá trị sống tốt đẹp, lên án thói hư tật xấu nhằm tạo ra những bài học giáo dục sâu sắc.

Ngay cả khi văn học miêu tả cái xấu, cái ác thì vẫn có tác dụng giáo dục tốt đến độc giả, nếu nhà văn có cái tâm trong sáng, thái độ phê phán đúng mực, hợp lý thông qua những hình tượng nghệ thuật độc đáo, sáng tạo

* Giá trị thẩm mĩ

Giá trị nhận thức, giá trị giáo dục của văn học có thể phát huy tích cực khi gắn với giá trị tạo nên đặc trưng của văn học, giá trị thẩm mĩ. Giá trị thẩm mĩ có khả năng của văn học có thể phát hiện, miêu tả những vẻ đẹp của cuộc sống một cách sinh động,giúp con người cảm nhận được, rung cảm với những vẻ đẹp phong phú, rộng lớn từ tình cảm, thế giới bên ngoài.

- Vẻ đẹp văn học hài hòa giữa hình thức với nội dung, mang lại những tình cảm thẩm mỹ cho người đọc

II, Mối quan hệ giữa các giá trị của văn học:

- Ba giá trị có mổì quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc (xuất phát từ khái niệm chân - thiện - mỹ của cha ông):

+ Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục.

+ Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

+ Giá trị thẩm mỹ khiến cho "giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy. 

=> Không có nhận thức đúng đắn thì văn học không thể giáo dục được con người vì nhận thức không chỉ để nhận thức mà nhận thức là để hành động. Tuy nhiên, giá trị nhận thức và giá trị giáo dục chỉ có thể phát huy một cách tích cực nhất, có hiệu quả cao nhất khi gắn với giá trị thẩm mỹ - giá trị tạo nên đặc trưng của văn học.

III. Tiếp nhận văn học

1. Tiếp nhận trong đời sống văn học

– Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc hoà mình vào tác phẩm, rung động với nó, đắm chìm trong thế giới nghệ thuật được dựng lên bằng ngôn từ, lắng tai nghe tiếng nói của tác giả, thưởng thức cái hay, cái đẹp, tài nghệ của người nghệ sĩ sáng tạo. Bằng trí tưởng tượng, kinh nghiệm sống, vốn văn hoá và bằng cả tâm hồn mình, người độc khám phá ý nghĩa của từng câu chữ, cảm nhận sức sống của từng hình ảnh, hình tượng, nhân vật,… làm cho tác phẩm từ một văn bản khô khan biến thành một thế giới sống động, đầy sức cuốn hút.

– Tiếp nhận văn học là hoạt động tích cực của cảm giác, tâm trí người đọc nhằm biến văn bản thành thế giới nghệ thuật trong tâm trí mình.

– Phân biệt tiếp nhận và đọc: tiếp nhận rộng hơn đọc vì tiếp nhận có thể bằng truyền miệng hoặc bằng kênh thính giác (nghe).

2. Tính chất tiếp nhận văn học

– Tiếp nhận văn học thực chất là một quá trình giao tiếp (tác giả và người tiếp nhận, người nói và ngưòi nghe, người bày tỏ và ngưòi chia sẻ, cảm thông). Vì vậy, gặp gỡ, đồng điệu hoàn toàn là điều khó. Điều này thể hiện ở hai tính chất cơ bản sau:

+ Tính chất cá thể hoá, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận. Các yếu tố thuộc về cá nhân có vái trò quan trọng: năng lực, thị hiếu, sở thích, lứa tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm sống,… Tính khuynh hướng trong tư tưởng, tình cảm, trong thị hiếu thẩm mĩ làm cho sự tiếp nhận mang đậm nét cá nhân. Chính sự chủ động, tích cực của người tiếp nhận đã làm tăng thêm sức sống cho tác phẩm.

+ Tính đa dạng, không thống nhất: cảm thụ, đánh giá của công chúng về một tác phẩm rất khác nhau, thậm chí cùng một người ở nhiều thời điểm có nhiều khác nhau trong cảm thụ đánh giá. Nguyên nhân ở cả tác phẩm (nội dung phong phú, hình tượng phức tạp, ngôn ngữ đa nghĩa,…) và người tiếp nhận (tuổi tác, kinh nghiêm, học vấn, tâm trạng,…).

IV. Các cấp độ tiếp nhận văn học

1. Có ba cấp độ tiếp nhận văn học:

– Cấp độ thứ nhất: cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm. Đây là cách tiếp nhận đon giản nhung khá phổ biến.

– Cấp độ thứ hai: cảm thụ qua nội dung ừực tiếp để thấy được nội dung tư tưởng của tác phẩm.

– Cấp độ thứ ba: cảm thụ chú ý đến cả nội dung và hình thúc để thấy được giá trị tư tưỏng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

2. Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự, người tiếp nhận cần:

– Nâng cao trình độ.

– Tích luỹ kinh nghiệm.

– Trân trọng tác phấm, tìm cách hiếu tác phấm một cách khách quan, toàn vẹn.

– Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.

– Không nên suy diễn tuỳ tiện.