Đề thi, gợi ý đáp án môn Ngữ văn 2023 tốt nghiệp THPT

Đề thi, gợi ý đáp án môn Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023 sẽ được Toploigiai cập nhật đầy đủ, chính xác. Mời bạn đọc đón xem.

- Từ ngày 27-29.6, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023 sẽ diễn ra trên 63 tỉnh, thành phố, với tổng số 1.024.063 thí sinh đăng ký dự thi.

- Sáng 28.6, thí sinh làm bài thi môn Ngữ văn trong thời gian 120 phút. Đây là môn thi theo hình thức tự luận duy nhất trong kỳ thi.

- Cấu trúc đề thi môn Ngữ văn trong kỳ thi thi tốt nghiệp THPT nhiều năm nay cơ bản có 2 phần.

+ Phần đọc hiểu (3 điểm) và phần làm văn (7 điểm). Trong đó, ngữ liệu của phần đọc hiểu thường được lấy ở ngoài sách giáo khoa, phần làm văn thường là cảm nhận, suy nghĩ, phân tích những tác phẩm, đoạn trích văn học trong chương trình chính khóa của sách giáo khoa Ngữ văn.

+ Đề thi luôn có phần điểm sáng tạo nhưng không nhiều, chỉ dao động từ 0,5 đến 1,0 điểm trong thang điểm 10 của bài văn. Về cơ bản, nhiều năm nay, đề thi giữ ổn định theo cấu trúc này.

- Mọi năm đề thi môn Ngữ văn luôn là tâm điểm chú ý của dư luận. 

+ Năm 2021, đề thi yêu cầu nhận xét về vẻ đẹp nữ tính trong thơ Xuân Quỳnh thông qua đoạn trích trong bài thơ "Sóng". 

+ Năm 2022, phần làm văn của đề thi ra vào tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của nhà văn Nguyễn Minh Châu.

Đề thi chính thức kì thi tốt nghiệp THPT quốc gia năm 2023 môn Ngữ văn

I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Đọc đoạn trích:

Khúc nhạc đầu tiên của mùa hè

Tiếng sấm gõ trên bầu trời thật thấp

Gió từ đất thổi lên rát mặt

Cát bay, lá bay, đá bay

 

Mưa ròng ròng như triệu ngón tay

Lùa vào trong cổ

Ngỡ như hành quân trở về tuổi nhỏ

 

Những giọt mưa nhảy múa trước hiên nhà

(…)

Không phải của riêng ai

Cái êm ả lọc từ dữ dội

Mưa ơi mưa cho mặt người trẻ lại

Ai cũng đi qua cơn giông của riêng mình

Những lạch nước hiên nhà bỗng sống lại mông mênh

 

(Trích Đã qua cơn giông, Anh Ngọc, 30 năm – Thơ Tuyển tập tác phẩm văn học in trên Nhân Dân cuối tuần 1999-2019, NXB Văn học 2019, tr.74-75)

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Xác định thể thơ của đoạn trích

Câu 2. Chỉ ra những từ ngữ, hình ảnh miêu tả cơn giông mùa hè trong những dòng thơ sau:

Tiếng sấm gõ trên bầu trời thật thấp

Gió từ đất thổi lên rát mặt

Cát bay, lá bay, đá bay

Câu 3. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong những dòng thơ sau:

Mưa ròng ròng như triệu ngón tay

Lùa vào trong cổ

Ngỡ như hành quân trở về tuổi nhỏ

Những giọt mưa nhảy múa trước hiên nhà

Câu 4. Từ suy ngẫm của tác giả trong dòng thơ Ai cũng đi qua cơn giông của riêng mình, anh/ chị hãy rút ra bài học về lẽ sống cho bản thân

II. Làm văn (7,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm)

Từ nội dung trích đoạn ở phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/ chị về sự cần thiết phải cân bằng cảm xúc trong cuộc sống.

Câu 2 (5,0 điểm)

Trong truyện ngắn Vợ nhặt, nhà văn Kim Lân viết:

Ngoài đình bỗng dội lên một hồi trống, dồn dập, vội vã. Đàn quạ trên những cây gạo cao chót vót ngoài bãi chợ hốt hoảng bay vù lên, lượn thành từng đám bay lượn thành từng đám bay vần trên nền trời như những đám mây đen.

Người con dâu khẽ thở dài, thị nói lí nhí trong miệng:

- Trống gì đấy, u nhỉ?

- Trống thúc thuế đấy. Đằng thì nó bắt gồng đay, đằng thì nó bắt đóng thuế. Giời đất này không chắc đã sống qua được đâu các con ạ...- Bà lão ngoảnh vội ra ngoài. Bà lão không dám để con dâu nhìn thấy bà khóc.

Người con dâu có vẻ lạ lắm, thị lầm bầm:

- Ở đây vẫn phải đóng thuế cơ à?

Im lặng một lúc thị lại tiếp:

- Trên mạn Thái Nguyên, Bắc Giang người ta không chịu đóng thuế nữa đâu. Người ta còn phá cả kho thóc của Nhật, chia cho người đói nữa đấy.

Tràng thần mặt ra nghĩ ngợi. Cái mặt to lớn bặm lại, khó đăm đăm. Miếng cám ngậm trong miệng hắn đã bã ra chát xít... Hắn đang nghĩ đến những người phá kho thóc Nhật.

Tràng hỏi vội trong miếng ăn:

- Việt Minh phải không?

- Ừ, sao nhà biết?

Tràng không trả lời. Trong ý nghĩ của hắn vụt hiện ra cảnh những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau đi trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ to lắm.

Hôm ấy hắn láng máng nghe người ta nói họ là Việt Minh đấy. Họ đi cướp thóc đấy. Tràng không hiểu gì sợ quá, kéo vội xe thóc của Liên đoàn tắt cánh động đi lối khác.

À ra họ đi phá kho thóc chia cho người đói. Tự dưng hắn thấy ân hận, tiếc rẻ vẩn vơ, khó hiểu.

Ngoài đình tiếng trống thúc thuế vẫn dồn dập. Mẹ và vợ Tràng đã buông đũa đứng dậy.

Trong óc Tràng vẫn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới…

(Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2020, tr.32)

Anh/chị hãy phân tích đoạn trích trên; từ đó nhận xét cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân được thể hiện trong đoạn trích.

Gợi ý Đáp án môn Ngữ Văn thi THPT Quốc gia 2023

I. Đọc hiểu

Câu 1. 

Thể thơ của đoạn trích: Tự do.

Câu 2.

Từ ngữ, hình ảnh miêu tả cơn giông mùa hè trong những dòng thơ trên: sấm, gõ, bầu trời thật thấp, gió, thổi, cát bay, lá bay, đá bay.

Câu 3.

- Biện pháp tu từ so sánh được thể hiện qua chi tiết: “Mưa ròng ròng" được so sánh “triệu ngón tay” và được so sánh "như hành quân trở về tuổi nhỏ”

- Tác dụng: Làm nổi bật hình ảnh cơn mưa, hiện tượng mưa đầu hạ vốn rất bình thường qua phép so sánh cơn mưa được miểu tả sinh động, giúp người đọc dễ dàng hình dung cụ thể được cơn mưa đầu hạ.

Câu 4.

- Trong cuộc đời mỗi người luôn có những khó khăn, thử thách để khi vượt qua những khó khăn ấy con người trở nên mạnh mẽ, trưởng thành hơn.

- Trước mỗi khó khăn, con người cần bình tĩnh để đưa ra phương án giải quyết tốt nhất.

- Mỗi người cần phải có một tình yêu với thiên nhiên, quê hương, đất nước.

II. Làm văn 

Câu 1. 

* Mở đoạn: 

Giới thiệu vấn đề nghị luận: Sự cần thiết phải biết cân bằng cảm xúc trong cuộc sống

* Thân đoạn

a. Giải thích:

- Cảm xúc: một trạng thái sinh học liên quan đến hệ thần kinh, là tình cảm nảy sinh do có sự rung động trong tâm hồn.

- Cân bằng cảm xúc: khả năng điều chỉnh, quản lý cảm xúc một cách hợp lý trong mọi hoàn cảnh.

→ Cân bằng cảm xúc trong cuộc sống là điều cần thiết với cá nhân mỗi người.

b. Bàn luận:

- Lý do chúng ta cần biết cân bằng cảm xúc trong cuộc sống?

+ Nếu cảm xúc chi phối cuộc sống, chúng ta sẽ khó tự chủ, mất lý trí, làm những việc không suy nghĩ kỹ, gây hậu quả xấu cho bản thân và mọi người xung quanh.

+ Nếu biết cân bằng cảm xúc, chúng ta sẽ dễ dàng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống, duy trì được tâm trạng tốt, tạo mối quan hệ tốt với người khác.

+ Cân bằng cảm xúc là một kỹ năng sống quan trọng, giúp chúng ta có được sự an toàn, hạnh phúc và thành công trong cuộc sống.

- Tầm quan trọng của cân bằng cảm xúc

+ Cân bằng cảm xúc giúp chúng ta chủ động đối mặt với khó khăn, thử thách và khủng hoảng trong cuộc sống một cách hợp lí, hiệu quả.

+ Việc biết cân bằng cảm xúc giúp chúng ta đưa ra quyết định chính xác, có khả năng giải quyết tốt các vấn đề xảy đến.

+ Cân bằng cảm xúc giúp chúng ta tận hưởng những khoảnh khắc đáng nhớ trong cuộc sống và phát triển sự tự tin.

→ Ý nghĩa: Cân bằng cảm xúc giúp chúng ta sống có chủ động và tự tin, có sự kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc của mình theo hoàn cảnh và mục tiêu.

(Lấy dẫn chứng minh họa)

c. Phản đề

- Bên cạnh những người biết cân bằng cảm xúc thì vẫn còn một số người sống theo cảm tính, không kiểm soát được cảm xúc của bản thân.

- Một số bộ phận người trẻ còn có lối sống thiếu ý thức, chỉ biết theo đuổi những thứ thoáng qua, không biết tôn trọng giá trị của cuộc sống. 

* Kết đoạn: 

Tổng kết vấn đề và liên hệ bản thân.

Câu 2.

I. Mở bài:

- Giới thiệu tác giả: Nhà văn Kim Lân (1920 - 2007). Ông là cây bút văn xuôi tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Các sáng tác của ông thiên về chủ đề nông thôn và người nông dân nghèo. Kim Lân cũng là một trong số những cái tên nổi tiếng của nền văn học hiện thực Việt Nam khi viết về đề tài người nông dân trước cách mạng tháng Tám

- Giới thiệu tác phẩm: Vợ nhặt là một trong những tác phẩm xuất sắc của Kim Lân viết trong bối cảnh nạn đói năm 1945. Tác phẩm đã ngợi ca giá trị tinh thần của con người ngay trên bờ vực cái chết.

- Giới thiệu vấn đề nghị luận của bài viết: Vẻ đẹp tâm hồn người nông dân; cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân.

II. Thân bài:

1. Phân tích đoạn trích

a. Vị trí và bối cảnh đoạn trích.

- Vị trí: Đoạn trích nằm ở phần cuối của tác phẩm, trong bữa cơm đón nàng dâu mới.

- Khái quát bối cảnh đoạn trích: Tràng vốn là một người đàn ông xấu xí, thô kệch, là dân xóm ngụ cư sống trong nạn đói 1945. Trong một lần nói đùa, Tràng đã “nhặt” được vợ. Đoạn trích tái hiện lại phản ứng của các nhân vật sau khi Tràng nhặt được vợ.

b. Đoạn trích thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, niềm tin vào tương lai và khát vọng đổi đời đáng trân trọng của những con người đang trên bờ vực của cái chết

* Đoạn trích thể hiện niềm tin vào tương lai

- Trong bữa cơm đón nàng dâu mới, sau khi truyền cho các con niềm tin, niềm vui thông qua một loạt những hình dung tích cực về tương lai thì tiếng trống thúc thuế vang lên dồn dập, kéo bà cụ Tứ trở về với hiện thực, niềm vui của bà không thể cất cánh, niềm tin của bà không thể tiếp tục; nỗi lo lắng phục sinh vẹn nguyên.

- Ngay sau đó, câu nói của người con dâu mới đã đưa đến thông tin mang tính chất như định hướng để mở ra lối thoát. Người vợ nhặt đã đem đến một niềm tin, niềm hi vọng cho một tương lai mới mẻ, tươi sáng.

- Nỗi niềm của bà vơi dần đi qua lời nói của người con dâu về những điều bà chưa từng được nghe, được thấy bao giờ, nó như ánh sáng le lói cuối đường hầm. Bà đã nhìn thấy lối thoát cho mình, cho gia đình mình và tất cả những người dân khốn cùng như bà.

* Đoạn trích thể hiện khát khao đổi đời của nhân các nhân vật.

- Khao khát đổi đời được thể hiện rõ nhất qua suy nghĩ của nhân vật Tràng sau khi nghe người vợ nhặt nói về việc phá kho thóc của Nhật.

- Tràng từ một anh chàng thô kệch, ngờ nghệch đã bắt đầu biết quan tâm đến những chuyện ngoài xã hội: mạn Thái Nguyên, Bắc Giang không đóng thuế mà còn phá kho thóc Nhật chia cho người đói. Tràng nghĩ ngợi, anh nhớ lại sự kiện những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau đi trên đê Sộp, đằng trước là lá cờ đỏ to lắm. Hôm ấy Tràng không hiểu gì nên đã kéo xe thóc đi lối khác. Bây giờ thông qua câu chuyện của người vợ, anh biết được họ phá kho thóc để chia cho người đói. Nghĩ đến đây anh bỗng thấy hối hận.

→ Đây là tín hiệu cho một tương lai tươi sáng. Người đọc tin tưởng Tràng sẽ đi theo Việt Minh, theo cách mạng.

- Hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng hiện lên trong tâm chí Tràng báo hiệu cho một sự giải phóng. Tràng sẽ hòa vào dòng người kia để giải phóng những người dân nghèo cũng như giải phóng chính mình.

c. Đánh giá:

- Nghệ thuật thể hiện vẻ đẹp tâm hồn người nông dân:

+ Thủ pháp đối lập tương phản giữa tính cách và hoàn cảnh sống.

+ Với ngôn ngữ mộc mạc mà tinh tế, nhà văn đã bộc lộ tài năng xây dựng nhân vật khi họ cùng hoàn cảnh, cùng chung tâm trạng vui sướng hạnh phúc nhưng mỗi người lại có cách biểu lộ cảm xúc riêng.

+ Sự am hiểu tâm lí con người đã giúp Kim Lân có được những trang văn cảm động, chân thực.

+ Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, giọng điệu tự nhiên, không cầu kì, đậm phong thái của những con người nơi vùng quê chất phác.

→ Nhà văn Kim Lân không chỉ nói lên sự sống mỏng manh của con người trước nạn đói khủng khiếp mà quan trọng hơn là đứng trên bờ vực của sự sống và cái chết vẻ đẹp của con người vẫn luôn tỏa sáng. Trong cái khốn cùng, thiếu thốn, đói nghèo con người vẫn dành cho nhau những tình cảm chân thành và đáng trân trọng nhất.

2. Nhận xét về cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân

- Cái nhìn của tác giả là cái nhìn sắc sảo để phơi bày hiện thực xã hội những năm trước cách mạng 

- Cái nhìn tiến bộ của thế giới quan cách mạng: hiện thực cuộc sống luôn có sự vận động từ tăm tối, khốc liệt tới ánh sáng, tương lai.

- Cái nhìn giàu tình thương và nhân ái: trân trọng, nâng niu khát khao sống và khát vọng hạnh phúc của người nông dân. Thể hiện niềm tin về khả năng kì diệu của con người khi bị đẩy đến bờ vực, con người không còn là nạn nhân của hoàn cảnh mà con người còn có khả năng tái tạo hoàn cảnh, cách mạng chính là con đường sáng dẫn lối.

III. Kết luận

- Khái quát lại vấn đề.

- Tóm tắt giá trị nội dung, nghệ thuật.