Soạn bài: Dế chọi - Bồ Tùng Linh (Ngữ Văn 9 Kết nối tri thức)

Soạn bài: Dế chọi - Bồ Tùng Linh  (Ngữ Văn 9 Kết nối tri thức) ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa Ngữ văn 9 Kết nối tri thức theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 12 câu hỏi được trả lời theo 1 hoặc nhiều cách giải khác nhau, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học

Câu hỏi 1 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?

Lời giải 1:

Em đã từng quan sát trò dế chọi khi về quê chơi. Theo em quan sát được, trong một trận đấu sẽ có hai con dế mèn đấu với nhau. Khi cửa lồng được mở lên thì hai dế sẽ trông thấy nhau, một trong hai con sẽ xông sang chuồng bên để bắt đầu cuộc chiến nhưng cũng hiếm khi chúng sẽ đánh nhau ngay, nếu có thì cũng là những con dế đã được tham gia nhiều trận đấu. Những con dế đã quen thì hay tạo dáng để ra oai hú dọa, phủ đầu đối thủ, con thì lại lặng lẽ vuốt râu để dò xét, con thì rung cánh lên một tràng ròn rõ, mỗi con đều có cách thể hiện mình riêng. Trong khi chọi, chúng tung chiêu thức của mình, sở trường của dế lúc đánh nhau là tận dụng cặp răng sắc, đôi càng khỏe khoắn bám đầy gai nhọn hoắt, có con khi đầu còn lầm lì, chỉ né tránh rồi quay càng đá mạnh vào phần giữa đầu và vai, làm gẫy cổ đối thủ song cũng có con kinh nghiệm dày dặn, quen đánh nhau nên vừa vào trận đã tấn công dữ dỗi nhanh chóng cắn thủng bụng kể thù và kết thúc trận đấu. 

Lời giải 2:

Hồi nhỏ em đã từng được quan sát trò chọi dế. Trò chơi với hai con dế sẽ đấu với nhau, khi cửa lồng được mở lên, hai con dế nhìn thấy nhau và sẽ xông vào đánh nhau nhưng hiếm khi chúng lao vào đánh nhau ngay, nếu có thì sẽ là những con dế đã tham gia nhiều trận đấu chọi với những con khác. Trong khi chọi mỗi con sẽ có chiêu thức, cách đách của riêng mình, tạo sự hấp dẫn, li kì khó quán trước kết quả cho người xem.

Câu hỏi 2 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Em suy nghĩ thế nào về hậu quả của việc một ông vua lại mê chơi trò chọi dế?

Lời giải 1:

Trò chơi chọi dế phù hợp với lứa tuổi thiếu nhi Là một nhà vua cần lo lắng rất nhiều việc liên quan đến cả vận mệnh đất nước Nếu quá mê chơi trò chọi dế khiến cho việc triều chính sẽ bị bỏ bê, kinh tế đi xuống, nền độc lập yên bình dân tộc không được đảm bảo Đồng thời, khi vua chuộng, đam mê trò chơi, các quan lại sẽ học tập đua đòi theo và tìm mọi cách cống nạp con quý để lấy lòng, người dân sẽ phải chịu khổ, bo bê ruộng vườn để đi tìm thú vui này cho quan cống cho vua

Lời giải 2:

Trò chơi chọi dế là một trò chơi dành cho lứa tuổi thiếu nhi, tuy nhiên nhà vua có thể xem vài trận nhằm giải trí, thư giãn nhưng không thể mê chơi được. Bởi vì vua của một nước luôn cần phải chú ý làm việc, những quyết định của vua đều liên quan đến vận mệnh của đất nước. Nếu quá mê chơi thì việc triều chính bị bỏ bê dẫn đến các lĩnh vực kinh tế, xã hội đi xuống, bề độc lập bị đe dọa, các quan lại cũng sẽ học đòi theo vua và tìm cách lấy lòng vua, gây dối trật tự.

Câu hỏi 1 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Thời gian, không gian và sự việc liên quan đến nhan đề của truyện

Lời giải

- Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh

- Không gian: Trong cung, dân gian

- Sự việc liên quan:

+ Trong cung rất chuộng trò chơi chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp

+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng…(cứ theo cấp bậc để truyền lệnh cống nạp) và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế

Câu hỏi 2 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Hoàn cảnh của nhân vật chính trong truyện

Lời giải

- Nhân vật chính: Thành

- Hoàn cảnh: Dự khoa Đồng tử nhưng lâu không thi đỗ, tính chất phác cho nên bị chèn ép bắt làm lí trưởng nhưng thực chất để đi sách nhiễu dân làng hộ bọn quan bên trên để nộp dế Do anh không dám sách nhiều dân mà cũng không có gì để bù, anh đã bị đánh trăm trượng, máu me be bét và luôn muốn tự tử

Câu hỏi 3 trang 19 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Cô đồng bói toán có liên quan đến những sự việc nào trong truyện

Lời giải

Cô đồng bói toán liên quan đến việc vợ Thành đến xem và được cô đồng chỉ dẫn bằng một bức vẽ có liên quan đến việc bắt dế

Câu hỏi 4 trang 20 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Điều gì xảy ra sau khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”?

Lời giải 

- Sau khi con trai Thành sống dậy thì Thành nghĩ về con dế đã mất thì đứt hơi nghẹn cổ, không nghĩ gì đến con nữa, trời đã sáng rõ vẫn nằm đờ buồn bã

- Theo em dự đoán, sau đó Thành sẽ tìm được con dế mới và con dế này luôn chiến thắng trước các con khác

Câu hỏi 5 trang 20 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Con dế mới bắt được có gì kì lạ?

Lời giải

- Khi Thành chụp tay vào thì thấy trống không còn khi mở tay ra lại thấy nó nhảy vọt lên

- Hình dáng như con chó, đầu vuông chân dài

Câu hỏi 6 trang 21 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Điều em dự đoán ở trên có chính xác không?

Lời giải 

- Điều em dự đoán là đúng

- Con dế của Thành chiến thắng tất cả các con không chỉ vậy mỗi khi thấy tiếng đàn sáo còn nhảy nhót theo điệu nhạc Từ đó mà Thành được ban chức lớn có ruộng vườn bao la, lầu gác nguy nga, giàu sang hơn cả các nhà thế gia

Câu hỏi 1 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Nêu các sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính trong truyện

Lời giải

- Sự kiện tạo nên cốt truyện là việc nhà vua thích chơi chọi dế

- Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh

- Không gian: Trong cung, dân gian

- Nhân vật chính: Thành – thi lâu nhưng không đỗ, bị bắt ép làm chức lí trưởng phải đi tìm dế cho các quan cống nộp lên trên

Câu hỏi 2 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ như thế nào? Cũng nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những gì? Phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống

Lời giải

- Vì dế chọi mà gia đình Thành đã hao hụt hết tiền bạc, Thành bị đánh nhừ tử, con trai vì lo lắng khi làm chết dế đã tự sát

- Sau đó khi bắt được một con dế chọi khác Vì con dế này đấu rất giỏi cho nên được các quan rất thích hơn nữa nó còn biết nhảy theo điệu nhạc khiến cho vua rất vui mừng, từ đó mà gia đình Thành đã một bước lên mây, còn hơn cả những gia đình gia thế khác

- Nhận xét về ý nghĩa của sự đối lập: Phê phán sở thích chọi dế của nhà vua, chỉ vì con dế nhỏ bé nhưng vì được vua thích mà đẩy nhân dân vào bước khổ cực, có thể thay đổi cả vận mệnh nhiều cuộc đời Không có dế thì bị đánh nửa sống nửa chết, tiền bạc hết sạch, con thì tự sát, bố thì mất niềm tin vào cuộc đời Nhưng cũng con dế đó, khi có được con dế khỏe mạnh được nhà vua yêu thích thì lại một bước lên mây giàu sang, phú quý tột cùng Đó cũng là tính chất châm biếm của câu chuyện Tính chất này còn được thể hiện ở lời bình luận ở cuối tác phẩm : “Còn ơn trời đền đáp sao mà dài lâu hậu hĩ vậy, khiến cho quan tỉnh, quan huyện đều được hưởng ân huệ và phúc ấm của dế Ta từng nghe : “Một người thăng thiên, gà chó cũng thành tiên” Đáng tin vậy thay”

Câu hỏi 3 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Truyện có những yếu tố kì ảo nào? Các yếu tố kì ảo đó có ý nghĩa, vai trò gì trong truyện?

Lời giải

- Chi tiết kì ảo: Từ việc Thành tìm được con dế, con trai Thành sống dậy, linh hồn biến thành con dế để giúp gia đình được vinh hoa phú quý

- Ý nghĩa, vai trò trong truyện: Truyện chỉ viết về một gia đình cụ thể là gia đình Thành nhưng với những tình huống may rủi xen kẽ cùng với chi tiết kì ảo đã để lại những ấn tượng khó quên vì những diễn biến bất ngờ và thú vị Tạo nên tính chất li kì đầy chất quái dị nhưng không kém phần hấp dẫn Từ đó làm nổi bật lên giá trị hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế

Câu hỏi 4 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết sự việc nào? Em có suy nghĩ gì về thái độ của tác giả khi miêu tả hiện thực đó

Lời giải

- Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết:

+ Trong cung rất chuộng trò chơi chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp

+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng…(cứ theo cấp bậc để truyền lệnh cống nạp) và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế

+ Thành vốn người chất phác, ít nói, cho nên bị bọn hương chức quyền thế ép phải giữ chân chức dịch trong làng Tuy muôn phương nghìn kế chối từ mà vẫn không thoát Mới chưa đầy một năm mà cái gia sản nhỏ mọn của anh ta cơ hồ đã kiệt

+ Không cống nạp được bị lôi ra đánh nhừ tử

+ Vì có con dế hay dâng vua mà Thành Danh được học tiếp và thi đỗ tú tài Con dế đã giúp anh chức dịch hiền lành “thành danh”, vượt cả bậc quyền quý

-> Phơi bày bộ mặt xã hội đen tối, đạp xuống đưa lên là chuyện bình thường Chỉ một câu chuyện dâng dế chọi lên vua mà phản ánh được cả bộ mặt của giai cấp thống trị tàn bạo, ăn chơi sa đoạ và những thảm cảnh mà nhân dân lao động phải chịu đựng Một con dế chọi có thể mang đến thảm kịch cho một gia đình, một tỉnh nhưng cũng có thể mang vinh hoa phú quý đến cho cả một tỉnh, một dòng họ

Câu hỏi 5 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Phân tích lời người kể trong đoạn văn từ “Thành giở đi giở lại” đến “kì hạn nộp quan”

Lời giải 1:

- Đoạn văn này nói về việc sau khi được bà đồng chỉ lối, Thành đã đi tìm con dế và tìm được con dế trông rất to khỏe Trong đoạn này, người kể chuyện như nhập vai vào nhân vật Thành để miêu tả kĩ từng suy nghĩ hành động của nhân vật Thành khi đi bắt dế đến lúc bắt được con dế đúng ý thì nâng niu chăm sóc chu đáo

-> Làm cho đoạn văn thêm chi tiết cụ thể, sống động người đọc như đang được chứng kiến trực tiếp khung cảnh Thành bắt được dế này vậy

Lời giải 2:

Đoạn văn từ "Thành giở đi giở lại" đến "kì hạn nộp quan" nói về việc Thành đã tìm được con dế trông to khỏe sau khi được bà đồng chỉ lối. Lời người kể trong đoạn này tựa như nhập vào vai nhân Thành để miêu tả những suy nghĩ, hành động khi Thành đi bắt dế, nâng niu, chăm sóc sau khi bắt được con đúng ý, làm cho đoạn văn được khắc họa một cách chi tiết, sinh động, chân thực và giúp người đọc như thể được chứng kiệt trực tiếp hình ảnh đi bắt dế của Thành. 
 

Câu hỏi 6 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Những đặc điểm nào của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi?

Lời giải

- Từ đầu đến cuối truyện mọi tình tiết đều xoay quanh câu chuyện dế chọi

- Câu chuyện có chi tiết li kì, biến ảo

- Sử dụng những yếu tố, chi tiết li kì, kì ảo để phản ánh hiện thực

Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện Dế chọi

Lời giải 1:

Dế chọi là câu chuyện mang nhiều yếu tố hoang đường, một đặc trưng nổi bật trong bút pháp nghệ thuật của “Liêu Trai chí dị”. Từ đó mà câu chuyện đã tái hiện một mảng hiện thực đen tối của xã hội, vì thế truyện có giá trị hiện thực sâu sắc. Yếu tố kì ảo đầu tiên chính là việc cô đồng đưa bức tranh cho Thành để đi tìm con dế cứu mạng gia đình, nhờ đó mà Thành như được sống lại, gia đình Thành có hi vọng được sống yên ổn. Sau đó là sự việc đau lòng đứa con của Thành nhảy xuống giếng và bị chết đuối. Tuy nhiên tác giả không chỉ để dừng lại đó mà lại sử dụng tiếp yếu tố kì ảo cho việc đứa con trai sống dậy, sau đó thằng bé hóa thân vào con dế. Nhờ đó đưa gia đình Thành một bước lên mây, có cuộc sống giàu sang quyền quý. Từ những yếu tố kì ảo xuất hiện trong văn bản, chúng ta thấy được tính chất kì ảo được tác giả sử dụng đã tạo nên tính chất li kì đầy chất quái dị nhưng không kém phần hấp dẫn. Từ đó làm nổi bật lên giá trị hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế

Lời giải 2:

Truyện dế chọi là một câu chuyện mang đến cho người đọc những yếu tố hoang đường, kì ảo nhưng không kém phần li kì, hấp dẫn. Những hình ảnh thể hiện tính chất kì ảo trong truyện: cô đồng đưa bức tranh để Thành đi tìm con dế cứu mạng gia đình, con của Thành nhảy xuống giếng bị chết được và sống dậy, hóa thân thành con dế giúp gia đình có cuộc sống giàu sang, phú quý. Từ những yếu tố kì ảo, hoang đường đó đã làm nổi bật lên giá trị hiện thực, phản ánh một xã hội tàn bạo gây ra những mất mát, đau thương cho người dân chỉ vì thú vui của vua, quan phong kiến. Đồng thời, yếu tố kì ảo cũng làm sáng lên giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận của người dân hiền lành, chất phác.