Cộng hòa lưỡng tính là gì?

Cùng Top lời giải trả lời chính xác, chi tiết cho câu hỏi: “Cộng hòa lưỡng tính là gì?” kèm theo những kiến thức vận dụng hay nhất là tài liệu hay dành cho thầy cô giáo và các bạn học sinh tham khảo.

Câu hỏi: Cộng hòa lưỡng tính là gì?

Trả lời:

Cộng hòa lưỡng tính là hình thức chính thể cộng hòa pha trộn giữa cộng hòa tổng thống và cộng hòa nghị viện. Tổng thống do nhân dân bầu ra; tổng thống chỉ đứng đầu nhà nước chứ không đứng đầu Chính phủ; Tổng thống có quyền bổ nhiệm thủ tướng Chính phủ nhưng phải được nghị việnphê chuẩn. Chính phủ vừa chịu trách nhiệm trước tổng thống vừa chịu trách nhiệm trước nghị viện, nghị viện có thể bỏ phiếu không tín nhiệm Chính phủ, buộc Chính phủ giải tán. Tổng thống có thể giải tán hạ nghị viện.

Kiến thức vận dụng để trả lời câu hỏi

1. Chính thế cộng hòa lưỡng tính

Chính thể cộng hoà lưỡng tính hiện nay đang tồn tại ở một số nhà nước tư sản trên thế giới như Pháp, Nga, Hàn Quốc, Singapor, Phần Lan, Bồ Đào Nha, Ai len, Ai- xơ- Len.., điển hình nhất của mô hình này là Pháp và Nga. Đặc điểm cửa chính thể cộng hòa lưỡng tính chính là sự kết hợp các yếu tố của chính thể cộng hoà Nghị viện và cộng hoà Tổng thống. Theo Hiến pháp 1958 của Pháp Tổng thống do nhân dân trực tiếp bầu ra với nhiệm kỳ 5 năm (trước năm 2002 nhiệm kỳ của Tổng thống là 7 năm). Đây là yếu tố của chính thể cộng hoà Tổng thống. Tuy nhiên, Tổng thống chỉ đứng đầu nhà nước chứ không đứng đầu Chính phủ, đứng đầu Chính phủ là Thủ tướng (đây là yếu tố của chính thể cộng hoà Nghị viện). Tổng thống Pháp theo quy định của Hiến pháp là người có vai trò làm trọng tài điều hoà hoạt động của các nhánh quyền lực lập pháp, hành pháp và tư pháp. Tổng thống bổ nhiệm Thủ tướng và theo đề nghị của Thủ tướng bổ nhiệm các thành viên của Chính phủ trên cơ sở Đảng chiếm ưu thế trong Nghị viện. Tổng thống có thể chủ toạ các phiên họp của Hội đổng bộ trưởng, bổ nhiệm các thẩm phán, có quyền yêu cầu Nghị viện thảo luận lại các dự luật đã được hai viện thông qua, có quyền giải tán Hạ nghị viện. Tổng thống cùng với Thủ tướng chia sẻ quyền hành pháp. Chính phủ vừa chịu trách nhiệm trước Tổng thống vừa chịu trách nhiệm trước Nghị viện. Tổng thống Pháp theo Hiến pháp 1958 là trung tâm của nền chính trị Pháp. Mặc dù quyền lực của Tổng thống Pháp không lớn như Tổng thống Hoa Kỳ, tụy nhiên Tổng thống Pháp cũng có những ưu thế mà Tổng thống Hoa Kỳ không thể có được như có thể giải tán Hạ nghị viện.

Nguyên tắc phân chia quyền lực được áp dụng một cách mềm dẻo, có sự điều hoà, phối hợp giữa các nhánh quyền lực lập pháp, hành pháp và tư pháp. Trên thực tế quyền lực của Tổng thống có lớn hay không phụ thuộc vào việc Tổng thống và Thủ tướng có cùng đảng phái hay không? Nếu cùng một đảng phái thông thường quyền lực của Tổng thống rất lớn vì Tổng thống có chỗ dựa của mình là đa số trong Quốc hội. Ngược lại nếu không cùng đảng phái thì Tổng thống và Thủ tướng phải “chung sống hòa bình” và Tổng thống trong nhiều vấn đề chính trị phải nhượng bộ với Thủ tướng vì Thủ tướng có đa số trong Quốc hội làm hậu thuẫn. Cũng đều là mô hình cộng hoà lưỡng tính nhưng nếu Pháp đứng trên thế cân bằng giữa cộng hoà Nghị viện và cộng hoà Tổng thôhg thì Nga nghiêng nhiều hơn về phía Cộng hoà Tổng thống. Trong khi Hiến pháp 1958 của Pháp quy định (tại Điều 20) Chính phủ quyết định và lãnh đạo đường lối chính trị của dân tộc (Le Gouvemement determine et conduit la politique de la nation) thì Hiến pháp Nga lại trao quyền đó cho Tổng thống. Khoản 3 Điều 80 Hiến pháp cộng hoà liên bang Nga năm 1993 quy định: Tổng thống liên bang Nga theo Hiến pháp và các luật của liên bang quyết định các định hướng chính trị cơ bản cơ bản về đối nội cũng như đối ngoại.

Tổng thống liên bang Nga có. quyền hạn rất lớn: Có thể bổ nhiệm, miễn nhiệm Thủ tướng chính phủ, theo đề nghị của Thủ tướng chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm các Phó thủ tướng và các thành viên của Chính phủ, đề nghị Hạ nghị viện bổ nhiệm hoặc miễn nhiệm Thống đốc ngân hàng nhà nước, đề nghị Thượng nghị viện (Viện liên bang) bổ nhiệm các thẩm phán Toà án Hiến pháp liên bang, các thẩm phán Pháp viện tối cao liên bang, các thẩm phán Toà án trọng tài tối cao liên bang, đề nghị Thượng nghị viện bổ nhiệm và miễn nhiệm Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao liên bang; có thể chủ toạ các phiên họp của Chính phủ, có thể giải tán Chính phủ, giải tán Hạ nghị viện, có thể tổ chức trưng cầu dân ý, có thể gứi các dự luật đến Hạ nghị viện, ký và công bố các đạo luật liên bang; gửi các thông điệp cho Nghị viện thông báo về tình hình của đất nước, về đường lối chính trị đối nội cũng như đối ngoại của nhà nước. Điều kiện để ứng cử chức vụ Tổng thống là công dân'Nga, đủ 35 tuổi, có thời hạn cư trú hên tục tại liên bang Nga không dưới 10 năm. Tổng thống do nhân dân bầu ra theo nguyên tắc bầu cử phổ thông, bình đẳng, trực tiếp, bỏ phiếu kín. Nhiệm kỳ của Tổng thống là 4 năm và không được giữ chức vụ Tổng thống quá hai nhiệm kỳ.

Có thể nói rằng, đặc điểm chung của thể chế cộng hòa lưỡng tính là xây dựng một chính quyền hành pháp mạnh nhưng có các cơ chế kiềm chế và giám sát thích hợp để hạn chế đến mức tối đa sự lạm dụng quyền lực. Có 54 quốc gia trên thế giới theo hình thức chính thể này. Đây là chính thể phổ biến nhấtrtrên thế giới hiện nay.

2. Ưu diểm và nhược điểm mô hình cộng hòa lưỡng tính

Về ưu điểm, mô hình này đã khắc phục được tình trạng quyền lực tập trung về một phía, hoặc là Nghị viện như trong cộng hòa đại nghị, hoặc là Tổng thống trong mô hình cộng hòa tổng thống. Nhân dân là những người trực tiếp lựa chọn ra Tổng thống và trao cho Tổng thống một quyền lực rất lớn để lãnh đạo đất nước.

Tuy nhiên, mô hình cộng hòa lưỡng tính cũng tồn tại những nhược điểm. Mục đích chính của việc xây dựng thể chế cộng hòa lưỡng tính là san bằng, cân đối quyền lực giữa cơ quan lập pháp và hành pháp; tạo ra một cơ quan hành pháp mạnh, thực chất và đủ điều kiện để nhanh chóng quyết định các vấn đề cấp bách. Đồng thời, quyền hành pháp cũng được phân chia cho Thủ tướng và Tổng thống để tránh tình trạng chuyên quyền trong lĩnh vực hành pháp. Tuy nhiên, khi thi hành trên thực tế thì nó gặp phải nhiều bất cập.

Hiện nay, hầu như Tổng thống là người nắm giữ toàn bộ quyền hành pháp. Vai trò của Thủ tướng chỉ như một người giúp việc. Mặt khác, Tổng thống và Thủ tướng là hai người thuộc hai đảng khác nhau nên giữa hai người này vẫn tồn tại những mâu thuẫn, bất đồng với nhau trong khi thực thi quyền lực.

Nhìn chung, mô hình cộng hòa lưỡng tính về mặt lý thuyết, trong môi trường lý tưởng sẽ khắc phục được hạn chế của mô hình cộng hòa đại nghị và cộng hòa tổng thống, tạo ra một cơ chế phân chia, giám sát quyền lực tối ưu. Tuy nhiên, khi tiến hành trên thực tế lại phát sinh nhiều yếu tố không mong muốn. Tổng thống có quyền lực quá lớn, thậm chí còn có phần “nhỉnh” hơn Nghị viện rất dễ xảy ra tình trạng chuyên quyền. Mặt khác, mối quan hệ giữa Nghị viện và Tổng thống rất dễ trở thành quan hệ đối lập nhau. Do đó, vấn đề mấu chốt không phải là đi theo mô hình nào hiệu quả nhất. Cái chúng ta cần quan tâm là làm sao để tăng cường hơn nữa sức mạnh của toàn thể nhân dân, củng cố và phát huy dân chủ, tạo điều kiện cho nhân dân được tham gia vào các vấn đề lớn của đất nước. Chỉ khi nào đất nước thực sự là của nhân dân thì đó mới là mô hình nhà nước tối ưu.