Chất khử và chất oxi hóa là gì

Phản ứng oxi hóa - khử là phản ứng hoá học trong đó có sự chuyển e giữa các chất phản ứng. Vậy chất khử là gì? Hãy cùng Toploigiai tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

Phản ứng oxi hóa khử là gì?

* Phản ứng oxi hóa - khử là phản ứng hoá học trong đó có sự chuyển e giữa các chất phản ứng.

     - Điều kiện của phản ứng oxi hóa - khử là phải có sự tham gia đồng thời của chất khử và chất oxi hóa. Chất khử và chất oxi hóa phải đủ mạnh.

     - Dấu hiệu nhận biết: Phản ứng có sự thay đổi số oxi hóa của một số nguyên tố.

* Phản ứng oxi hoá - khử được chia thành nhiều loại khác nhau:

     - Phản ứng oxi hóa - khử thông thường: chất khử và chất oxi hóa ở 2 phân tử chất khác nhau.

C + 4HNO₃ đặc → CO₂ + 4NO₂ + 2H₂O

Cu + 2H₂SO₄ đặc → CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O

     - Phản ứng oxi hóa - khử nội phân tử: chất khử và chất oxi hóa thuộc cùng 1 phân tử nhưng ở 2 nguyên tử khác nhau (thường gặp là phản ứng nhiệt phân).

AgNO₃ → Ag + NO₂ + O₂

Cu(NO₃)₂ → CuO + NO₂ + O₂

     - Phản ứng tự oxi hóa - khử, chất khử đồng thời cũng là chất oxi hóa (chất khử và chất oxi hoá thuộc về cùng một nguyên tố trong một phân tử chất).

Cl₂ + 2NaOH → NaCl + NaClO + H₂O

2NO₂ + 2NaOH → NaNO₂ + NaNO₃ + H₂O

4KClO₃ → 3KClO₄ + KCl

Chất khử là gì?

     - Chất khử hay tác nhân khử là một nguyên tố hóa học hay một hợp chất trong các phản ứng oxy hóa khử thể hiện đặc tính có khả năng khử một chất khác. Để thực hiện điều đó nó trở thành chất bị oxy hóa, và vì thế nó là chất cho điện tử trong phản ứng oxy hóa khử. Chất khử đồng thời cũng là chẩt bị oxy hóa. 

     - Hay nói cách khác là: Chất chiếm oxi của chất khác là chất khử.

- Dấu hiệu nhận biêt: 

     + Sau phản ứng, số oxi hoá của chất khử tăng.

     + Chất khử có chứa nguyên tố chưa đạt đến mức oxi hoá cao nhất.

Chú ý: Nguyên tố ở nhóm XA có số oxi hoá cao nhất là +X.

Chất oxy hóa là gì?

     - Một chất oxy hóa (hay tác nhân oxy hóa) là: Một hợp chất hóa học có khả năng chuyển giao các nguyên tử ôxy hoặc một chất thu các điện tử trong một phản ứng oxy hóa khử.

     Hay nói cách khác là:  Chất nhường oxi cho chất khác là chất oxi hóa.

     - Định nghĩa trên là để áp dụng cho những gì mà phần lớn mọi người hay được đọc về nó. Nó cũng là nghĩa mà phần lớn các nhà hóa học hay sử dụng. Trong cả hai trường hợp, chất ô xi hóa bị khử trong phản ứng hóa học.

- Dấu hiệu:

     + Sau phản ứng, số oxi hoá của chất oxi hoá giảm.

     + Chất oxi hoá có chứa nguyên tố có mức oxi hoá chưa phải thấp nhất.

Chú ý: Kim loại có số oxi hoá thấp nhất là 0, phi kim thuộc nhóm xA thì số oxi hoá thấp nhất là (x - 8).

     Trong phản ứng của oxi với chất khác, bản thân oxi cũng là chất oxi hóa.

Ví dụ:

     - H₂ là chất khử vì là chất chiếm oxi.

     - O₂ là chất oxi hóa vì là chất nhường oxi, bản thân oxi cũng là chất oxi hóa.

Ý nghĩa của phản ứng Oxi hóa - khử trong thực tiễn

     - Trong đời sống:  Sự cháy của xăng dầu trong các động cơ đốt trong, sự cháy của than, củi, các quá trình điện phân, các phản ứng xảy ra trong pin, ắc quy
trong sản xuất: Các quá trình sản xuất hóa học như: luyện gang, thép, luyện nhôm, sản xuất các hóa chất cơ bản như xút, axit clohidri, axit nitric, sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, dược phẩm, ...

Một số phản ứng oxy hóa khử thường gặp trong đời sống:

– Đốt cháy nhiên liệu :

     + Đốt than :  C+O₂→CO₂

     + Đốt khí tự nhiên :  CH₄ + 2O₂→CO₂ + 2H₂O

     + Đốt gaz (bếp gaz, bật lửa gaz) :  2C₄H₁₀+13O₂→8CO₂+10H₂O

Sự hô hấp, sự quang hợp, sự han gỉ, sự thối rữa, sự nổ,…