Biện pháp tu từ Rừng xà nu

Tác phẩm Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành là truyện ngắn được tác giả dùng hình ảnh của cây xà nu và người dân Xô Man với sức sống mãnh liệt để khắc hoạ hình ảnh Tây Nguyên anh hùng, bất khuất một lòng đi theo Đảng, thể hiện thành công chủ nghĩa anh hùng Cách mạng Việt Nam. Khi miêu tả rừng xà nu, cây xà nu, biện pháp tu từ ẩn dụ tượng trưng được nhà văn sử dụng một cách thường xuyên nhất quán.

Biện pháp tu từ trong bài Rừng xà nu:

Khi miêu tả rừng xà nu, cây xà nu, biện pháp tu từ ẩn dụ tượng trưng được nhà văn sử dụng một cách thường xuyên nhất quán:

- Với bút pháp tượng trưng, hình ảnh cây xà nu lại là biểu tượng cho số phận của người dân Tây Nguyên.

- Mở đầu tác phẩm Nguyễn Trung Thành viết “Cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương” ấy là một cảnh tượng ám ảnh về một rừng cây tan hoang bởi đại bác của quân thù.

- Cũng giống như cả cánh rừng mang đầy thương tích và mất mát ấy, người dân làng Xô Man cũng phải chịu biết bao hy sinh, bao nỗi đau thương cùng cực, bao người dân đã ngã xuống: Cây xà nu còn là hình ảnh ẩn dụ biểu tượng cho những phẩm chất tốt đẹp của người dân nơi đây.

- Xà nu là một loài cây khao khát ánh sáng đến lạ kỳ “nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh sáng”, đó cũng chính là biểu tượng cho tình yêu tự do, sức sống tiềm tàng mãnh liệt của con người Tây Nguyên.

- Thêm nữa, xà nu còn có khả năng sinh sôi mãnh liệt “cạnh một cây mới ngã gục đã có bốn năm cây con mọc lên , ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên trời”. Đó là biểu tượng cho sự tiếp nối liên tục và mạnh mẽ của người dân làng Xô Man.

- Cây xà nu còn mang trong mình một sức sống bất diệt, mạnh mẽ vô cùng. Hình ảnh ấy khiến ta lập tức nghĩa đến Tnú tiêu biểu cho lớp anh hùng của làng Xô Man, đại diện cho tinh thần bất khuất, kiên cường của người dân Tây Nguyên trong những năm tháng chiến tranh ác liệt.

Đọc hiểu Rừng xà nu - Đề số 1

Đọc đoạn văn và trả lời cho câu hỏi ở dưới:

Trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe như vậy. Cạnh một cây xà  nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi  tên lao thẳng lên bầu trời. Cũng ít có loại cây ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó  phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng trong rừng rọi từ trên cao xuống từng luồng lớn thẳng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây  bay ra. Có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người lại bị đại bác chặt đứt  làm đôi. Ở những cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không  lành được, cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết. Nhưng cũng có những  cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum sê như những con chim đã đủ  lông mao lông vũ. Đạn đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của  chúng chóng lành như những vết thương trên một thân thể cường tráng. Chúng vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã... Cứ thế, hai ba năm nay rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng...

(Trích Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành)

Câu 1: Đoạn văn trên được viết theo phương thức nào là chính?

Câu 2: Nội dung chủ yếu của đoạn văn bản là gì?

Câu 3: Trong đoạn văn trên, Nguyễn Trung Thành sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hoá, đối lập. Xác định biểu hiện các phép tu từ đó và nêu tác dụng của hình thức nghệ thuật này là gì?

Câu 4: Xác định từ loại của các từ được gạch chân : mọc, lao, phóng, ham, tiếp, vượt, ưỡn trong văn bản ? Hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng  các từ đó là gì ?

Câu 5: Từ văn bản trên, viết một đoạn văn ngắn bày tỏ suy nghĩ bản thân về những cánh rừng bị tàn phá hiện nay.

Đáp án:

Câu 1: 

Đoạn văn trên được viết theo phương thức tự sự là chính.

Câu 2: 

Nội dung chủ yếu của đoạn văn bản là nói về đặc tính của cây xà nu. Đó là cây ham ánh sáng mặt trời, sinh sôi nảy nở nhanh và khoẻ. Khi bị đạn đại bác bắn, cây xà nu bị chặt đứt ngang thân, cây chết. Nhưng  một số cây còn sống, vết thương chóng lành, vượt lên trên cao để đón ánh nắng mặt trời. Cây xà nu bảo vệ dân làng Xô Man.

Câu 3: 

Trong đoạn văn trên, Nguyễn Trung Thành sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hoá, đối lập.

a. Biểu hiện các phép tu từ đó là:

- So sánh: Trong rừng ít loại cây sinh sôi nảy nở khoẻ như vậy; Nhưng cũng có những  cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum sê như những con chim đã đủ  lông mao lông vũ. Đạn đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của  chúng chóng lành như những vết thương trên một thân thể cường tráng.

- Nhân hoá: những vết thương của  chúng chóng lành; Chúng vượt lên rất nhanh; rừng xà  nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng...

- Đối lập: Cạnh một cây xà  nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên; Ở những cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không  lành được, cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết. Nhưng cũng có những  cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum sê.

b. Tác dụng của hình thức nghệ thuật này là:

- Biện pháp so sánh nhằm ca ngợi sức cống hiếm có của cây xà nu.

- Biện pháp nhân hoá khiến xà nu không chỉ hiện lên ở phương diện sinh vật học với đặc tính dẻo dai, sức chịu đựng tốt mà còn trở thành sinh thể sống, đang chịu những đau đớn về thể xác nhưng bất khuất, kiên cường, gan dạ, bản lĩnh, ẩn tàng một sức sống bất diệt, một tâm hồn giàu chất thơ.

- Biện pháp đối lập giữa cây xà nu ngà gục với mọc lên, giữa cái chết với sự sống nhằm khẳng định sự sống sinh ra từ trong cái chết, mạnh hơn cái chết của cây xà nu cũng chính là tượng trưng cho con người Tây Nguyên đau thương mà anh dũng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Câu 4: 

Từ loại của các từ được gạch chân: mọc, lao, phóng, ham, tiếp, vượt, ưỡn trong văn bản là động từ, hàng loạt động từ mạnh. Hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng các động từ đó là: thể hiện tư thế chủ động của cây xà nu, ca ngợi sự khao khát sống, khả năng sống tiềm tàng, mãnh liệt.

Câu 5: 

Gợi ý làm bài: Các em được đưa ra những ý kiến cá nhân, dùng lập luận để bảo vệ cho ý kiến của mình. Có thể dựa vào những gợi ý dưới đây để viết bài:

- Tóm tắt vẻ đẹp của rừng xà nu trong chiến tranh khốc liệt

- Nhưng hiện nay, bên cạnh những cánh rừng bạt ngàn, xanh rờn thì không ít những cánh rừng bị tàn phá, biến thành những đồi trọc.
Hậu quả những cánh rừng bị tàn phá ?

- Nguyên nhân (chủ quan và khách quan)

- Đề xuất biện pháp khắc phục.

- Bài học cho bản thân ?

Đọc hiểu Rừng xà nu - Đề số 2

Đọc đoạn văn và trả lời cho câu hỏi ở dưới:

“Tnú không cứu sống được vợ, được con. Tối đó, Mai chết. Còn đứa con thì đã chết rồi. Thằng lính to béo đánh một cây sắt vào ngang bụng nó, lúc mẹ nó ngã xuống, không kịp che cho nó. Nhớ không, Tnú, mày cũng không cứu sống được vợ mày. Còn mày thì bị chúng nó bắt, mày chỉ có hai bàn tay trắng, chúng nó trói mày lại. Còn tau thì lúc đó tau đứng sau gốc cây vả. Tau thấy chúng nó trói mày bằng dây rừng. Tau không nhảy ra cứu mày. Tau cũng chỉ có hai bàn tay không. Tau không ra, tau quay đi vào rừng, tau đi tìm bọn thanh niên. Bọn thanh niên thì cũng đã đi vào rừng, chúng nó đi tìm giáo mác. Nghe rõ chưa, các con, rõ chưa? Nhớ lấy, ghi lấy. Sau này tau chết rồi, bay còn sống phải nói lại cho con cháu: Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo!…”.

Câu 1. Đoạn văn trích trong tác phẩm nào? Của ai?

Câu 2. Xác định phong cách ngôn ngữ của đoạn văn?

Câu 3. Câu nói “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo!” có ý nghĩa gì?

Câu 4. Xác định phương thức biểu đạt của đoạn trích.

Đáp án:

Câu 1: 

Đoạn văn trích trong tác phẩm “Rừng xà nu” – Nguyễn Trung Thành.

Câu 2: 

Phong cách ngôn ngữ của đoạn văn là phong cách ngôn ngữ sinh hoạt (khẩu ngữ)

Câu 3: 

Câu nói “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo!” là câu nói của cụ Mết – già làng – là câu nói được đúc rút từ cuộc đời bi tráng của Tnú và từ thực tế đấu tranh của đồng bào Xô Man nói riêng và dân tộc Tây Nguyên nói chung: giặc đã dùng vũ khí để đàn áp nhân dân ta thì ta phải dùng vũ khí để đáp trả lại chúng.

Câu 4: 

Phương thức biểu đạt của đoạn trích là: tự sự, biểu cảm