Ý nghĩa bài Bắc kim thang

Chắc hẳn tuổi thơ ai cũng đã từng ngâm nga câu hát: “Bắc kim thang cà lang bí rợ,…”.Nhưng đã bao giờ bạn suy ngẫm và thắc mắc không biết ý nghĩa ẩn chứa đằng sau từng ca từ trong lời bài hát bắc kim thang là gì chưa? Cùng Top lời giải khám phá qua thông tin về sự tích bắc kim thang chia sẻ trong bài viết dưới đây nhé!

Bắc kim thang là gì? 

Như chúng ta biết, đây là một bài hát dân gian quen thuộc với tuổi thơ của nhiều bạn trẻ Việt Nam, được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Với giai điệu vui tai, từ ngữ đơn giản, không quá phức tạp nên rất nhiều bạn nhỏ thuộc lòng bài hát này và “líu lo” hát suốt ngày, nhất là vào những lúc vui chơi, nô đùa. 

Đặc biệt, bài hát bắc kim thang được ca sĩ Xuân Mai phát hành đĩa nhạc vào năm 2005 và trở thành bài hát thiếu nhi “làm mưa, làm gió” thời điểm lúc bấy giờ.

Ngoài ra, bắc kim thang full còn được biết đến là bộ phim ki.nh d.ị Việt Nam được phát hành vào dịp Halloween năm 2019. Có thể nói, bộ phim đã “thổi một làn gió mới” vào thể loại phim ki.nh d.ị Việt Nam với nhiều chi tiết bất ngờ, rù.ng rợ.n và ẩn chứa đằng sau đó là ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. 

Bộ phim bắc kim thang lấy bối cảnh là một gia đình sống ở vùng quê nhỏ thuộc miền Tây Việt Nam với đầy đủ các hủ tục phong kiến, đặc biệt là tư tưởng “trọng nam khinh nữ” và mối quan hệ phức tạp trong gia đình. Ngay từ thời điểm trailer bắc kim thang được công chiếu, bộ phim đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của đông đảo khán giả và hứa hẹn sẽ mang lại nhiều cảm xúc bất ngờ cho người xem!

Ý nghĩa bài hát bắc kim thang

“Bắc kim thang, cà lang bí rợ

Cột qua kèo, kèo qua cột

Chú bán dầu qua cầu mà té

Chú bán ếch ở lại làm chi?

Con le le đánh trống thổi kèn

Con bìm bịp thổi tò tí te tò te..”

Với lời ca mộc mạc, giản dị, bài hát được xem như một phần tuổi thơ không thể thiếu của các bạn thiếu nhi. Tuy nhiên không phải ai cũng có thể hiểu hết được ý nghĩa sâu xa đằng sau những câu hát đơn giản và vui nhộn này! 

Dù chưa biết ý kiến nào là chính xác, tuy nhiên, ở bài viết này, người viết xin được phép trình bày về câu chuyện đằng sau bài hát, mà cư dân mạng đang lan truyền mạnh mẽ. Cụ thể như sau:

“Cách đây rất lâu, từ cái hồi mà người ta còn dựa vào mặt trời để tính lịch, ở một vùng quê nọ, có anh bán ếch và anh bán dầu chơi với nhau rất thân. Trong khi anh bán ếch thường xuyên soi đèn bắt ếch về đêm thì anh bán dầu lại hay đi bán dầu vào lúc rạng sáng. Cả hai đều nghèo và dựng nhà sống tạm trên một cù lao nhỏ ven sông. Nếu họ muốn đi vào chợ làng, bắt buộc phải đi qua một cây cầu khỉ. Người ta kể lại rằng, hai anh thân nhau đến nỗi, khi mẹ của anh bán ếch qua đời, anh bán dầu đã đứng ra giúp đỡ tổ chức ma chay mà không hề tính toán. Và cũng kể từ đó, bên cạnh tình bạn thân thiết, giữa hai người còn nảy sinh một mối quan hệ ơn nghĩa.

Tình cờ trong một đêm, anh bán ếch nghe thấy tiếng kêu thảm thiết phát ra từ một cái bẫy trên đồng. Lại gần để xem, anh phát hiện ra có hai chú chim le le và bìm bịp nằm trong bẫy và có vẻ rất đau đớn. Thương xót chúng, anh mở bẫy. Hai con chim cảm ơn anh và hứa sẽ đền ơn báo đáp.

Anh bán ếch cũng không mấy để ý đến chuyện đó nhưng một ngày, hai còn chim cùng bay đến nhà anh và cho anh biết, chúng nghe được hai con ma da ở sông bàn với nhau rằng sẽ kéo chân anh và anh bán dầu để hai anh qua đời, thế mạng cho chúng để chúng sớm được đầu thai. Vì hai con ma này đã chết từ lâu nên chúng chỉ còn hạn 7 ngày nữa để bắt được người thay thế, nếu không sẽ bị hồn phách tứ tán. Tuy nhiên, may mắn là hai con ma da chỉ có thể bắt hai anh khi trời rạng sáng vì mặt trời lên chúng không còn ma phép nữa. Vì vậy, hai anh chỉ cần tránh đi qua cầu trong 7 ngày tới thôi.

Ngay lập tức, anh bắt ếch đã truyền đạt lại lời của hai con chim cho anh bán dầu nghe nhưng anh bán dầu không tin. Để đảm bảo an toàn cho hai người, anh bán ếch liền nghĩ ra một cách. Cứ tối tối lại qua rủ anh bán dầu uống say với hết lý do này đến lý do khác. Đến ngày thứ 7 thì không may, anh bán ếch say quá ngủ quên còn anh bán dầu lại sực tỉnh vào lúc sáng sớm nên đã nhanh chóng quẩy hàng ra chợ làng. Và quả đúng như lời le le và bìm bịp, anh bán ếch đã bị hai con ma da hóa phép cho cầu trơn trượt mà sẩy chân rơi xuống nước qua đời. Dù rất thương bạn nhưng anh bắt ếch vẫn phải đợi hết một ngày sau mới dám vớt thi thể bạn lên mà làm ma. Thấy ân nhân của mình đau lòng, le le và bìm bịp cũng bay đến, cất tiếng kêu thảm thiết như tiếng kèn trống đám ma để tiễn biệt một người chết oan”.

Câu chuyện trên đã giải thích khá rõ ràng cho 4 câu cuối trong bài hát là “Chú bán dầu, qua cầu mà té/ Chú bán ếch, ở lại làm chi/ Con le le đánh trống thổi kèn/ Con bìm bịp thổi tò tí te tò te”. Như vậy, thực chất, 4 câu này là để diễn tả lại câu chuyện cổ tích đề cao tình bạn và tính chất cứu vật, vật trả ơn của người xưa. Nhưng vẫn còn hai câu khá tối nghĩa là “Bắc kim thang, cà lang bí rợ/ Cột qua kèo, là kèo qua cột”.

Tuy nhiên, hai câu này cũng có thể lý giải như sau: ở câu đầu tiên: “cà, lang, bí rợ” là để chỉ 3 loại củ, quả có cùng một đặc tính là thuộc họ dây leo. Và từ “bí rợ” – một từ thuần chất của miền Nam - đã cho biết xuất xứ của bài đồng dao này là từ miền Tây Nam bộ. Trong khi đó, muốn hiểu cụm từ “bắc kim thang” thì phải tìm hiểu sâu hơn một chút. Có thể lý giải ở đây là từ “kim thang” hiểu cho đúng là cái thang hình chữ KIM -金-, tức là hình tam giác cân. Còn cái “kim thang” của trẻ con ngày xưa là do người lớn dùng hai thanh tre dài, bắt chéo vào nhau tạo thành một hình tam giác cân rồi cắm trên mặt đất, cách vài mét lại đặt một cái như vậy, tạo thành một hàng dài. Bản thân của cái kim thang này trở thành một cái cột (do không có cây cột dựng đứng giữa nên hai thanh tre chéo vào trở thành cột luôn). Những cái kim thang được nối vào nhau bởi cái “vì kèo” là những thanh tre chạy dọc theo giàn, cứ như thế tạo thành một giàn cốt là để cho “cà, lang, bí rợ” leo lên mà sinh sôi, phát triển.

Như thế có thể hiểu “cột qua kèo, kèo qua cột” là chỉ mối quan hệ gắn bó vào nhau của hai vật thể. Cả câu “bắc kim thang, cà lang bí rợ, cột qua kèo, là kèo qua cột” cũng cốt là để miêu tả mối quan hệ gắn bó giữa anh bán dầu và anh bán ếch.

Ý nghĩa tích cực: Đây là một trò chơi dân gian vui nhộn của trẻ nhỏ

Bài hát còn được biết đến với cái tên là “Bắt kim than” (có nghĩa là bắt con ngựa đen). Trò chơi này được bọn trẻ vui đùa với nhau vào những lúc rảnh rỗi, vừa chơi lại vừa nghêu ngao câu hát. 

Một nhóm nhỏ gồm 4 đến 5 đứa cùng nhau nắm tay rồi bung ra thành một vòng tròn, chân trái làm trụ, chân phải khoèo lại với nhau ở giữa vòng tròn. Bọn trẻ sẽ vừa hát và xoay vòng, ai rớt chân xuống trước tiên thì người đó sẽ là kẻ thua cuộc. Tùy thuộc vào độ sáng tạo mà bọn trẻ có thể nâng cấp trò chơi thành nhiều kiểu khác nhau nhưng nguyên bản vẫn là trò khoèo chân nhau. Trò chơi này càng chơi đông sẽ càng vui hơn.