Trình bày vai trò của nhân tố khí hậu, sinh vật trong việc hình thành đất

Câu hỏi: Trình bày vai trò của nhân tố khí hậu, sinh vật trong việc hình thành đất.

Trả lời:

Đất được hình thành khi trải qua quá trình lâu dài và phức tạp, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Trong đó có nhân tố khí hậu và sinh vật.

- Khí hậu ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp tới việc hình thành đất thông qua nhiệt, độ ẩm, lượng mưa,…

- Sinh vật ảnh hưởng thông qua việc phân hủy xác động thực vật.

Vai trò của nhân tố khí hậu trong việc hình thành đất

Khí hậu là yếu tố quan trọng nhất có tác động đến việc hình thành đất, nó tác động thông qua các quá trình vật lý, hình thành các biến đổi hóa học và sinh học để hình thành nên đất. Điều này được biểu hiện ở các điểm sau:

* Tác động trực tiếp: Khí hậu tác động trực tiếp tới quá trình hình thành đất thông qua nhiệt ẩm. Nhiệt ẩm sẽ phá hủy đá gốc (về mặt lí và hóa học) thành sản phẩm phong hóa. Sau đó các sản phẩm này tiếp tục phong hóa để hình thành đất.

- Nhiệt ẩm gồm nhiệt độ và độ ẩm còn chi phối tất cả các quá trình khác trong đất: quá trình rửa trôi xói mòn, tích tụ, mùn hoá, khoáng hoá, rửa trôi các vật chất trong đất, tạo môi trường để vi sinh vật phân giải các hợp chất hữu cơ để tạo thành đất.

- Nơi có nhiệt ẩm càng cao thì việc hình thành đất càng diễn ra mạnh mẽ làm cho lớp vỏ phong hóa và lớp đất càng dày.

- Nơi có nhiệt ẩm càng thấp thì việc hình thành đất càng chậm, đất càng thô và mỏng.

- Độ ẩm trong đất ảnh hưởng tới độ chua, hàm lượng kiềm có trong đất. Đất càng ẩm, càng mưa nhiều thì độ chua giảm.

- Ví dụ: 

+ Khi trời mưa đất ở bề mặt sẽ bị rửa trôi, hòa tan vào nước mưa chảy ra sông suối. Sau đó đất sẽ được bồi tụ ở vùng đồng bằng, vùng trũng.

+ Ở hoang mạc, nơi có khí hậu khô hạn khắc nghiệt chỉ có đất pha cát, cát chiếm phần lớn.

* Tác động gián tiếp: Khí hậu tác động gián tiếp tới việc hình thành đất thông qua chuỗi tác động khí hậu → sinh vật → đất. Khí hậu tạo môi trường thuận lợi để sinh vật phát triển, sau đó sinh vật tác động lên đất thông qua việc phân hủy, tái tạo chất hữu cơ trong đất.

- Thực vật: Ở những nơi khí hậu thuận lợi, thực vật phát triển sẽ hạn chế việc xói mòn, rửa trôi đất. Đồng thời cung cấp chất hữu cơ cho đất thông qua việc sử dụng và phân giải chất hữu cơ.

- Động vật: Khí hậu tạo điền kiện cho các vi sinh vật tổng hợp, phân giải xác động thực vật thành chất hữu cơ cho đất.

Vai trò của nhân tố sinh vật trong việc hình thành đất

- Thực vật: 

+ Rễ của thực vật bám vào đá, len lỏi sâu vào các kẽ đá khiến đá bị nứt. Kèm theo điều kiện khí hậu sẽ làm đá bị phong hóa và biến đổi thành đất.

+ Lá cây rụng xuống đất, cây chết khô rơi xuống bề mặt. Qua thời gian chúng sẽ biến đổi thành chất mùn, cung cấp dinh dưỡng, cải thiện các tính chất lý, hoá và sinh học cho đất.

+ Thực vật phát triển thuận lợi rễ của chúng sẽ bám chắc vào đất giúp giảm xói mòn, rửa trôi đất, tăng độ phì cho đất.

- Vi sinh vật: có vai trò quan trọng trong việc phân giải và tổng hợp chất hữu cơ. Chúng là những sinh vật đầu tiên có mặt trên Trái Đất, khi chúng chết đi sẽ cung cấp lượng chất hữu cơ dù nhỏ nhoi nhưng vô cùng quý giá để biến thành đất. Ngoài ra, vi sinh vật còn phân giải xác động thực vật chết thành mùn và lẫn vào trong đất, tạo hữu cơ cho đất.

- Động vật: ảnh hưởng đến sự cung cấp và phân hủy của các chất hữu cơ trong đất, cũng như sự thoái hoá và tái tạo của các chất khoáng.

+ Đất là nơi sinh sống của nhiều loài động vật như giun, dế, kiến, mối,…chúng có tác dụng làm tơi xốp đất, chuyển chất hữu cơ thành chất dễ tiêu cho thực vật phát triển.

+ Xác động vật chết, các chất thải trong quá trình sinh sống cũng tạo chất hữu cơ và hình thành đất.