Soạn bài: Bắc Sơn

Hướng dẫn soạn bài Bắc Sơn để hiểu hơn về cuộc đấu tranh giữa những người dân yêu nước và những kẻ phản động làm tay sai cho giặc. Ngoài ra còn thấy được tài năng xây dựng tình huống kịch, mẫu thuẫn kịch hết sức tài tình của tác giả Nguyễn Huy Tưởng.

Soạn bài: Bắc Sơn (chi tiết)

Câu 1. Thuật lại diễn biến sự việc và hành động trong các lớp kịch trích ở hồi bốn

Ở hồi bốn, các sự việc chính được diễn ra chủ yếu ở gia đình Thơm - Ngọc. Cái chết của người cha giúp Thơm nhìn thấy bộ mặt lật lọng, bội phản của chồng mình đang cố dấu sắp lớp mặt nạ tử tế. Cô vô cùng đau xót, ân hận. Thái và Cửu bị giặc truy bắt đã chạy nhầm vào nhà Thơm và được Thơm che giấu và cứu thoát.

Câu 2. Tình huống truyện như thế nào? Tình huống ấy có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện xung đột và phát triển hành động kịch?

- Tình huống: Ngọc dẫn bọn lính đi lùng bắt cán bộ và du kích. Thái và Cửu bị Ngọc và đồng bọn đuổi bắt lại chạy trốn vào đúng nhà Ngọc. Tình huống ấy buộc Thơm- vợ Ngọc phải đứng giữa hai lựa chọn: hoặc là giống như một người vợ thông thường sẽ để cho chồng mình bắt cán bộ, hoặc là che giấu cán bộ ngay trong nhà. Lựa chọn che dấu cán bộ, Thơm đã không vì tình riêng mà phản bội kháng chiến, cô đã đứng hẳn về phía cách mạng.

- Tình huống kịch ở đây được tác giả xây dựng rất bất ngờ và mang tính bước ngoặt: sự xuất hiện của hai người cán bộ cách mạng ở Lớp II đã đẩy mâu thuẫn kịch phát triển theo một chiều hướng khác. Trong hoàn cảnh bị địch truy bắt, lòng tin của những người cán bộ cách mạng đối với quần chúng nhân dân có ý nghĩa vô cùng quan trọng, liên quan đến sự sống chết của cán bộ và cũng là sự thành bại của hoạt động cách mạng. Hơn nữa, cũng chỉ trong những tình huống hiểm nguy và éo le ấy, tinh thần và niềm tin vào kháng chiến, vào cách mạng của mỗi người dân mới được đẩy đến cao độ và mãnh liệt nhất.

Câu 3. Phân tích tâm trạng và hành động của nhân vật Thơm. Nhân vật Thơm đã có biến chuyển như thế nào trong các lớp kịch này? Ý nghĩa của sự biến chuyển ấy?

Đối diện với sự xuất hiện đường đột của hai người cán bộ, cô không hề hoảng hốt mà chủ yếu là bất ngờ. Ngay sau đó, Thơm lựa chọn bảo vệ Thái và Cửu

Thơm rất nhanh trí đẩy họ vào buồng trong – nơi mà theo phong tục của nhiều dân tộc thiểu số là cấm kị đối với người lạ. Lúc đầu, Thơm giả bộ ngọt ngào với chồng, lại còn tỏ ra ân hận về những lời nói không phải với chồng trước đó để Ngọc không nghi ngờ gì.

Sau đó lại cố tình nói to lên để hai cán bộ cách mạng không đi ra ngoài theo lối vườn sau – nơi đã bị phục kích

Cuối cùng, để giải vây cho tình huống căng thẳng này, Thơm tìm cách đẩy chồng đi, may mắn là Ngọc không có nghi ngờ gì cả.

⇒ Sự chuyển biến trong hồi bốn của Thơm thể hiện sự nhanh nhạy và có phần gan dạ của cô bởi Thơm có niềm tin với Đảng, với cách mạng và tình yêu đất nước của nhân vât. Cô liều cả tính mạng và tình cảm của mình vì cách mạng.

Câu 4. Phân tích các nhân vật Ngọc, Thái, Cửu.

- Ngọc đã bộc lộ đầy đủ bản chất của một tên Việt gian bán nước. Vốn chỉ là nhà nho hết thời, có địa vị thấp kém nhưng hắn đã nuôi tham vong về địa vị và tiền bạc. Khởi nghĩa nổ ra, thay vì thể hiện tinh thần yêu nước của một nhà nho có chữ nghĩa, biết đạo lý và thấm nhuần tư tưởng của sách thánh hiền thì tiền tài và địa vị lại che mờ mắt hắn. Hắn phản bội tổ quốc, đầu quân làm tay sai cho giặc, cõng rắn cắn gà nhà. Tuy được che dấu nhưng bản chất xấu xa của Ngọc nhưng vẫn dần hiện ra.

- Trong hồi bốn, Thái và Cửu bị giặc truy đuổi, lại chạy nhầm vào chính nhà tên Ngọc. Thái đã hết sức bình tĩnh, sáng suốt, đồng thời anh rất có niềm tin lớn vào sự che chở của quần chúng, ngay cả khi đó là vợ của một tên Việt gian. Anh nhìn thấy được tinh thần yêu nước và kiên cường bất khuất vì cách mạng ngay cả trong những con người không đáng tin nhất. Trong khi đó, Cửu có phần nôn nóng, thiếu chín chắn nên anh nghi ngờ Thơm, thậm chí còn định bắn cô.

Câu 5. Nhận xét nghệ thuật viết kịch của Nguyễn Huy Tưởng trong các lớp kịch này

Có thể nói ngòi bút viết kịch của Nguyễn Huy Tưởng đã rất thành công trong lớp kịch này, thể hiện qua các điểm sau:

- Xây dựng tình huống éo le, nhiều xung đột, đòi hỏi nhân vật phải đứng trước những sự lựa chọn rất khó khăn và mang tính quyết định

- Đối thoại được chú trọng, xen lẫn nhiều câu cảm thán, nghi vấn, trong lời thoại bộc lộ nhiều tầng bậc cảm xúc của nhân vật

- Khắc họa nhân vật một cách tinh tế chủ yếu qua lời nói và hành động

=> Phù hợp với thể loại kịch

• Soạn bài: Bắc Sơn (ngắn nhất)

Soạn bài Bắc Sơn (hay nhất)

Kịch là thể loại nghệ thuật khá phổ biến và được đông đảo nhân dân lao động yêu thích. Thể loại này dễ đi vào lòng người và để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Hồi thứ 4 “Bắc Sơn” là một ví dụ về thể loại kịch mang nét đặc trưng kịch tính, giàu tính triết lý, nhân văn.

Câu 1. Thuật lại diễn biến sự việc và hành động trong các lớp kịch trích ở hồi bốn.

 Hồi 4 chủ yếu nói về nhân vật Thơm là vợ của Ngọc, một nho lại trong bộ máy cai trị của thực dân Pháp. Thơm quen với cuộc sống an nhàn, được chồng chiều chuộng, lại thích sắm sửa, ăn diện. Mặc dù cha và em trai tích cực tham gia khởi nghĩa Thơm vẫn không quan tâm, không tham gia vào cách mạng. Nhưng trong con người cô vẫn là bản chất trung thực, vẫn mang lòng tự trọng và tình thương của người con gái từng lớn lên trong gia đình nông dân lao động. Khi lực lượng cách mạng bị đàn áp cả cha và em trai đều hi sinh, Thơm đau xót căn dứt khi biết được Ngọc là tay sai cho địch, dẫn quân về đánh úp lực lượng khởi nghĩa. 

Câu 2.  Trong các lớp kịch này, tác giả đã xây dựng được một tình huống bất ngờ, gay cấn. Đó là tình huống nào? Tình huống ấy có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện xung đột và phát triển hành động kịch?

Tình huống: Thái và Cửu bị bọn của nhà Ngọc truy lùng, đã chạy nhầm vào nhà Thơm. Trước hoàn cảnh  nguy kịch đó chính Thơm là người đã cứu giúp Thái và Cửu.  Hành động nhanh trí, khôn ngoan, không sợ nguy hiểm để che giấu Thái, Cửu. thơm có bản chất trung thực và lương thiện, lòng quý mến Thái, thoáng mất bình tĩnh sau đó Thơm bình tĩnh che mặt Ngọc. Chính điều này cho nên hồi cuối của vở kịch Thơm đã quyết định chạy vào rừng báo cho cách mạng biết Ngọc đang dẫn quân Pháp vào đánh quân du kích. Thơm đã đứng hẳn về cách mạng.

Câu 3. Phân tích tâm trạng và hành động của nhân vật Thơm. (Chú ý: hoàn cảnh nhân vật, tâm trạng và thái độ của Thơm với chồng, hành động của cô cứu Thái, Cửu.)

Nhân vật Thơm đã có biến chuyển như thế nào trong các lớp kịch này? Ý nghĩa của sự biến chuyển ấy?

 Chính nỗi đau xót xa, sự day dứt đã dày vò Thơm, sâu thẳm trong cô là tinh thần yêu nước từ đó đi đến hành động dứt khoát đứng hẳn về phía cách mạng.  Tác giả đã đặt nhân vật vào hoàn cảnh căng thẳng tình huống gay cấn để làm bộc lộ đời sống nội tâm của nhân vật. Tác giả khẳng định ngay cả trong khi cuộc đấu tranh cách mạng gặp khó khăn, bị kẻ thù đàn áp khốc liệt cách mạng vẫn không thể bị tiêu diệt, nó vẫn thức tỉnh quần chúng cả với những người ở vị trí trung gian.

Câu 4.  Phân tích các nhân vật Ngọc, Thái Cửu. Chú ý những điểm sau:

– Bằng những thủ pháp nào tác giả để cho nhân vật Ngọc bộc lộ bản chất của y, và đó là bản chất gì?

– Những nét nổi rõ tính cách của Thái, của Cửu là gì?

- Nhân vật Ngọc: là một anh nho lại, địa vị thấp kém trong bộ máy cai trị của thực dân. Hắn đam mê vật chất, ham vinh hoa phú quý, nhưng lại không biết thức thời. Hắn căm thù cách mạng, bản thân còn rắp tâm làm tay sai cho giặc, dẫn quân Pháp về đánh làng Vũ Lãng. Trong hồi 4 hắn tích cực lùng soát lực lượng cách mạng đang lẩn trốn. Ngọc muốn che giấu hành động bán nước của mình. Là một nhân vật phản diện, là kẻ Việt gian bán nước, tâm địa xấu xa, đầy tham vọng và thù hận cách mạng.

- Nhân vật Thái và Cửu: họ đều là những chiến sĩ cách mạng dũng cảm, trung thành. Khi rơi vào vòng vây, nhiều lần đối diện với kẻ địch nhưng vẫn sáng suốt, bình tĩnh, tranh thủ sự giúp đỡ của quần chúng nhân dân. Thái thì bình tĩnh trong mọi tình huống, dày dạn kinh nghiệm, Cửu còn nóng nảy, thiếu chín chắn và thiếu kinh nghiệm.

Câu 5. Nhận xét về nghệ thuật viết kịch của Nguyễn Huy Tưởng trong các lớp kịch này, chú ý các phương diện xây dựng tình huống, tổ chức đối thoại, biểu hiện tâm lí và tính cách nhân vật.

 Tác giả thể hiện xung đột kịch gay gắt trong lần đối thoại giữa Ngọc với Thái, Cửu … xung đột kịch diễn ra trong nội tâm của Thơm đi đến bước ngoặt quan trọng chị đã đứng hẳn về phía cách mạng . Tình huống éo le, bất ngờ, bộc lộ xung đột và hành động kịch phát triển. Ngôn ngữ đối thoại với nhịp điệu, giọng điệu khác nhau phù hợp với từng đoạn của hành động kịch, đối thoại bộc lộ được tâm trạng của nhân vật.

*) Tổng kết: Văn bản là sự thể hiện tài tình của tác giả trong việc xây dựng tình huống kịch, phát triển đẩy cốt truyện lên kịch tính. Với tình yêu nhân vật hết mực, và cái tâm của nhà viết kịch tác giả đã trau chuốt từng hành động, lời nói  cho nhân vật của mình từ đó tạo nên thành công cho tác phẩm. 

Tổng kết bài Bắc Sơn

Các bài viết liên quan bài Bắc Sơn:

• Tác giả, tác phẩm Bắc Sơn
• Dàn ý phân tích bài Bắc Sơn