Soạn bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học (chi tiết)

Soạn bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học (chi tiết)

HƯỚNG DẪN HỌC BÀI

Câu 1 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

Cơ sở xuất hiện và nội dung cụ thể của từng giá trị nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ của văn học.

- Giá trị nhận thức:

+ Cơ sở xuất hiện: Xuất phát từ sự hữu hạn của đời người cộng với một nhu cầu vô hạn khám phá thế giới mà văn chương xuất hiện giá trị nhận thức. Văn chương phá vỡ mọi giới hạn về thời gian, không gian, đem lại cho độc giả những cảm nhận, nhận thức phong phú về nhiều chiều không thời khác nhau. Văn chương đáp ứng nhu cầu của con người về nhận thức thế giới, từ đó tác động vào thế giới ấy tốt hơn.

+ Nội dung: Văn chương giúp con người nhận thức về thế giới rộng lớn xung quanh mình. Đồng thời văn chương còn giúp con người nhận thức sâu hơn về giá trị người của mình.

- Giá trị giáo dục:

+ Cơ sở xuất hiện: Con người ngoài nhu cầu hiểu biết còn một nhu cầu khát khao hướng thiện, sống một cuộc sống thiện lành, chan hòa tình yêu thương giữa người với người. Ngoài ra, trong quá trình phản ánh hiện thực, nhà văn bao giờ cũng bộc lộ một tư tưởng, thái độ nhất định, chính những điều này đã tác động đến người đọc. Đó là sự giáo dục một cách gián tiếp.

+ Nội dung: Đem đến cho con người những bài học quí giá về cách sống để họ tự rèn luyện bản thân ngày một tốt đẹp hơn. Văn học tiến bộ bồi dưỡng cho con người những tư tưởng tiến bộ, biết yêu ghét giận hơn đúng đắn từ đó nhân cách, đạo đức của con người cũng phát triển tốt đẹp hơn. Cần hiểu thêm rẳng, đây không phải là giáo dục một cách giáo điều khô cứng, mà là giáo dục thông qua những hình tượng, bằng hình tượng nghệ thuật.

- Giá trị thẩm mĩ:

+ Cơ sở xuất hiện: Con người luôn có nhu cầu cảm thụ, thưởng thức cái đẹp, mong muốn cuộc sống không chỉ tốt hơn mà còn phải đẹp hơn. Văn học giúp người ta khám phá, nhận biết và cảm thụ những vẻ đẹp của cuộc sống.

+ Nội dung: Mang đến cho con người những vẻ đẹp phong phú của cuộc đời, hơn thế nữa là những vẻ đẹp phong phú của chính con người cả vẻ bể ngoài lẫn chiều sâu tâm tưởng bên trong.

Câu 2 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

Mối quan hệ của các giá trị văn học: quan hệ gần gũi, gắn bó với nhau.

Giá trị nhận thức là tiền để của giá trị giáo dục. Không có nhận thức một cách sâu sắc, đúng đắn về cuộc đời thì văn học sẽ chẳng giáo dục được con người điều gì cả. Đồng thời, giá trị giáo dục cũng sẽ làm sâu sắc thêm nhận thức của con người về cuộc sống bởi vì con người nhận thức chính là để hành động.

Giá trị nhận thức và giá trị giáo dục chỉ phát huy một cách hiệu quả nhất khi gắn với giá trị thẩm mĩ, giá trị đặc trưng làm nên tính chất của văn học. Không có giá trị thẩm mĩ, tác phẩm chỉ còn cái xác tư tưởng khô cứng, và rõ ràng chẳng mấy người thích thú với điều ấy cho nên hiệu quả giáo dục, nhận thức sẽ không thể nào đạt được.

Câu 3 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

- Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc đắm chìm trong tác phẩm, rung động với những điều mà nhà văn truyền tải, hòa mình thực sự vào thế giới tưởng tượng mà nhà văn dựng nên. Tiếp nhận văn học chính là một hoạt động tích cực của cảm giác, tâm trí người đọc nhằm biến văn bản thành thế giới nghệ thuật trong tâm trí mình.

- Tính chất của tiếp nhận văn học:

+ Tiếp nhận văn học là một quá trình giao tiếp: giao tiếp giữa tác giả với người đọc thông qua phương tiện là tác phẩm. Sự giao tiếp này có thể không khớp hoàn toàn nhưng xét ở một khía cạnh nào đó, cũng có sự đồng cảm nhất định giữa nhà văn với bạn đọc.

+ Tiếp nhận mang tính chất cá thể, phụ thuộc vào từng đặc điểm cá nhân của người đọc. Năng lực đọc hiểu, sở thích, trình độ cá nhân đóng vai trò rất quan trọng khi tiếp cận một tác phẩm. Cùng một tác phẩm nhưng mỗi người lại có cách đánh giá, cảm nhận riêng, thậm chí cùng một người nhưng tùy thuộc vào thời điểm đọc tác phẩm, những cảm nhận, đánh giá ấy lại khác biệt đi nữa.

+ Tính đa dạng, không thống nhất cũng là một đặc điểm nổi bật trong sự giao tiếp của người đọc với tác phẩm. Điều này vừa xuất phát từ tính đa nghĩa của hình tượng nghệ thuật, vừa phụ thuộc vào từng cá nhân độc giả.

Câu 4 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

- Các cấp độ tiếp nhận văn học:

+ Thứ nhất, cách cảm thụ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm. Đây là cách tiếp cận đơn giản và phổ biến nhất.

+ Thứ hai, là cách cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy được nội dung khái quát của tác phẩm.

+ Thứ ba, cảm nhận cả nghệ thuật và nội dung của tác phẩm, thông qua nghệ thuật để cảm nhận nội dung.

Cách thức để tiếp nhận văn học đạt hiệu quả cao:

+ Người đọc cần nâng cao trình độ hiểu biết, tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm tiếp nhận.

+ Biết trân trọng công sức của nhà văn trong quá trình sáng tạo.

+ Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực.

LUYỆN TẬP

Câu 1 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

Đây là một ý kiến có những hạt nhân hợp lí, bởi vì:

- Ý kiến đánh giá giá trị của một tác phẩm văn chương dựa trên giá trị giáo dục của nó. Như đã phân tích ở trên, giáo dục là một trong những giá trị quan trọng nhất của văn chương.

- Ý kiến khẳng định giá trị của chức năng giáo dục nhưng không hề có ý xem nhẹ hay coi thường các chức năng khác.

Câu 2 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

Các giá trị của văn học thể hiện thông qua tác phẩm Vợ chồng A Phủ.

- Giá trị nhận thức: Nhận thức về sự tàn bạo của chế độ thực dân và phong kiến miền núi. Nhận thức được những nối khổ của những kiếp người nhỏ bé.

- Giá trị thẩm mỹ: người đọc được khám phá thế giới rực rỡ sắc màu và vô cùng tươi đẹp của thiên nhiên Tây Bắc. Cảm nhận được cái đẹp trong tâm hồn Mị, A Phủ; cảm nhận được vẻ đẹp tình người vô cùng đáng quí.

- Giá trị giáo dục: biết đồng cảm với những số phận đáng thương, biết căm ghét những thế lực độc ác, tàn bạo.

Câu 3 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

- Cảm là cảm nhận, đồng cảm với những hoàn cảnh, số phận, với những sự việc được miêu tả trong tác phẩm.

- Hiểu là hiểu được nội dung, hiểu được những giá trị mà tác phẩm gửi gắm.