Soạn + Gợi ý Câu hỏi trên lớp bài Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy

Qua tác phẩm, học sinh rút ra bài học lịch sử phải luôn luôn đề cao cảnh giác, có sự đề phòng và sáng suốt trong mọi tình huống. Trong cuộc sống phải rõ ràng, minh bạch, công tư phân minh. Ngoài ra, qua những hư cấu trong truyện để nói lên mối quan hệ giữa lịch sử và thực tế, lịch sự luôn bắt nguồn từ thực tiễn đời sống chứ không bao giờ tách rời cuộc sống.

Gợi ý Câu hỏi giáo viên đặt ra trên lớp bài Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy

 Ý nghĩa của “Truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thủy” là gì?

Trả lời:

Truyền thuyết "An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ" viết về sự hình thành của đất nước Âu Lạc, cùng những năm tháng bảo vệ và xây dựng đất nước của vua An Dương Vương. Câu chuyện còn nói về bi kịch mất nước, vì chủ quan khinh địch An Dương Vương đã để mất nước rơi vào tay giặc.

Trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”, do đâu mà An Dương Vương được thần linh giúp đỡ?

Trả lời:

An Dương Vương được thần linh giúp đỡ do nhà vua đã có ý thức đề cao cảnh giác, sớm lo việc xây thành đắp lũy và chuẩn bị vũ khí để chống ngoại xâm. ông là một vị vua có trách nhiệm với đất nước, điều đó thể hiện ở việc ông kiên trì xây thành và tìm cách chế tạo vũ khí để giữ gìn non sông. Khi thành xây không được, vua đã lập đàn trai giới cầu đảo bách thần, điều đó càng thể hiện sự chân thành và hết lòng vì đất nước của An Dương Vương.

Sự giúp đỡ của thần linh trong thể hiện cách đánh giá như thế nào về nhà vua của tác giả dân gian trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”?

Trả lời:

Tưởng tượng ra sự giúp đỡ thần kì này, nhân dân ta đã tỏ lòng ca ngợi công lao của nhà vua và tự hào về việc xây thành, chế nỏ cũng như những chiến công trong sự nghiệp đánh giặc giữ nước của dân tộc ta.

Trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”, sự mất cảnh giác của nhà vua được biểu hiện như thế nào?

Trả lời:

Sự thất bại của An Dương Vương là do:

   + Lần mất cảnh giác thứ nhất, vua không nghi ngờ gì đã đồng ý kết tình thông gia với Triệu Đà.

   + Lần mất cảnh giác thứ hai, khi Triệu Đà kéo quân đến, do nhà vua chủ quan ỷ vào có vũ khí lợi hại nên đã không đề phòng khi quân giặc tiến công, trở tay không kịp.

Trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”, sự sáng tạo chi tiết Rùa Vàng, Mị Châu, nhà vua tự tay chém đầu con gái, … nhân dân muốn biểu lộ thái độ, tình cảm gì đối với nhân vật An Dương Vương và việc mất nước Âu Lạc?

Trả lời:

Sáng tạo những chi tiết về Rùa Vàng, Mị Châu, nhà vua tự tay chém đầu con gái… nhân dân đã thể hiện cách nhìn nhận của mình về vấn đề “công – tội’’ của An Dương Vương trong việc trị vì đất nước Âu Lạc.

Nhà vua sẵn sàng hi sinh những tình cảm riêng tư để giữ tròn khí tiết và danh dự với đất nước. Nó cũng phê phán thái độ mất cảnh giác của Mị Châu, đồng thời cũng là lời giải thích "nhẹ nhàng" nhằm xoa dịu nỗi đau mất nước. Chi tiết nhà vua tự tay giết con gái cho thấy An Dương Vương đã đặt lợi ích quốc gia lên trên tình thân. Vì thế, trong lòng nhân dân An Dương Vương vẫn là một vị vua được yêu mến.

Trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”, về việc Mị Châu lén đưa cho Trọng Thủy xem nỏ thần có hai cách đánh giá như sau:
   - Mị Châu làm như vậy là chỉ thuận theo tình cảm vợ chồng mà bỏ quên nghĩa vụ đối với đất nước.
   - Mị Châu làm theo ý chồng là lẽ tự nhiên, hợp đạo lí
   Ý kiến của anh/chị như thế nào?

Trả lời:

Có hai chi tiết trong truyện về Mị Châu:

   + Mị Châu ngây ngô cho Trọng Thủy xem trộm nỏ thần.

   + Trên đường rút chạy, nàng còn rắc lông ngỗng cho Trọng Thủy và quân lính đuổi theo.

Mị Châu ở đây tuy đáng trách nhưng thực sự nàng cũng rất đáng thương, chỉ vì tình yêu ngây thơ với chồng đã cả tin đem trao cho Trọng Thủy bí quyết chống giặc giữ nước của quốc gia. Hơn thế nữa khi hai cha con đã bị thất bại, nàng lại vì bị tình cảm lu mờ mà chỉ đường cho giặc khiến cho hai cha con bị rơi vào đường cùng. Nàng cả tin, ngây thơ và khờ dại. Với quốc gia nàng có tội nhưng cũng vì tin tưởng chồng một cách trọn vẹn mà mắc sai lầm.

Khi xây dựng cốt truyện, tác giả dân gian chỉ muốn nhấn mạnh sự cả tin và ngây thơ của Mị Châu, vì thế mới có bài học giữ nước cay đắng, xót xa nhưng thấm thía truyền đến tận hôm nay.

Người xưa muốn bày tỏ thái độ và tình cảm như thế nào đối với nhân vật Mị Châu và muốn gửi gắm điều gì đến thế hệ trẻ muôn đời sau qua “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”?

Trả lời:

  + Dân gian đã phán xử tội của Mị Châu thông qua chi tiết Mị Châu chết, máu hóa thành ngọc trai, xác nàng hóa thành ngọc thạch. Mị Châu bị trừng trị là một dứt khoát, rõ ràng của lịch sử. Nó xuất phát từ truyền thống yêu nước và lòng thiết tha với độc lập tự do của người Việt ta. Nhưng Mị Châu cũng chỉ là một nạn nhân đáng thương. Phải mang danh “bán nước’’ là nỗi oan của Mị Châu nên dân gian đã thành ngọc thạch như một cách rửa oan cho nàng, thể hiện sự thông cảm, bao dung đối với nàng.

   + Câu chuyện của Mị Châu quả đúng là lời nhắn nhủ của tác giả dân gian đối với thế hệ trẻ muôn đời trong việc giải quyết mối quan hệ giữa tình nhà với nghĩa nước, giữa cái riêng và cái chung.

Trọng Thủy gây nên sự sụp đổ cơ đồ Âu Lạc và cái chết của hai cha con Mị Châu. Vậy chúng ta nên hiểu như thế nào về hình ảnh “ngọc trai – giếng nước’’ trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”?

Trả lời:

+ Trọng Thủy là thủ phạm trực tiếp gây ra bi kịch của nước Âu Lạc và cái chết của hai cha con Mị Châu. Vừa là con, vừa là bề tôi, Trọng Thủy đã tuân thủ tuyệt đối theo mệnh lệnh của Triệu Đà. Nhìn ở khía cạnh này, Trọng Thủy đúng là một kẻ thù của dân tộc.

   + Chi tiết “ngọc trai – giếng nước’’ là kết thúc hợp lý cho số phận của Mị Châu – Trọng Thủy. Ngọc trai là sự ứng nghiệm với lời cầu khấn của Mị Châu. Nó chứng minh cho sự trong trắng của nàng, chi tiết giếng nước có hồn của Trọng Thủy hòa cùng nỗi hối hận vô hạn là sự thể hiện mong muốn được hóa giải tội lỗi của Trọng Thủy. Và việc, khi đem ngọc trai rửa ở giếng ấy, ngọc lại sáng đẹp hơn thể hiện tính nhân đạo trong tâm thức người Việt. Trọng Thủy là một gián điệp chính trị, lợi dụng cả tin của Mị Châu để thực hiện mưu đồ chính trị, nhưng cuối cùng đã chọn cái chết để chuộc lỗi lầm.

   + Chi tiết “ngọc trai – giếng nước’’ là kết thúc hợp lý cho số phận của Mị Châu – Trọng Thủy. Ngọc trai là sự ứng nghiệm với lời cầu khấn của Mị Châu. Nó chứng minh cho sự trong trắng của nàng, chi tiết giếng nước có hồn của Trọng Thủy hòa cùng nỗi hối hận vô hạn là sự thể hiện mong muốn được hóa giải tội lỗi của Trọng Thủy. Và việc, khi đem ngọc trai rửa ở giếng ấy, ngọc lại sáng đẹp hơn thể hiện tính nhân đạo trong tâm thức người Việt. Trọng Thủy là một gián điệp chính trị, lợi dụng cả tin của Mị Châu để thực hiện mưu đồ chính trị, nhưng cuối cùng đã chọn cái chết để chuộc lỗi lầm.

Từ những điều đã phân tích, hãy cho biết đâu là “cốt lõi lịch sử’’ của “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy” và cốt lõi lịch sử đó đã được nhân dân thần kì hóa như thế nào?

Trả lời:

   + Cốt lõi lịch sử đó là nước Âu Lạc vào thời An Dương Vương có thành cao, hào sâu và vũ khí đủ mạnh để chiến thắng cuộc xâm lược của Triệu Đà nhưng về sau đã bị rơi vào tay của Triệu Đà.

   + Những chi tiết khác chỉ là sự hư cấu, nhiều sự việc chi tiết thần kì như chuyện xây thành, chế nỏ; chuyện về cái chết của An Dương Vương và của Mị Châu; chi tiết về " Ngọc trai - giếng nước"…. Chính việc thêm vào truyện các chi tiết thần kì này đã giúp cho câu chuyện thêm hấp dẫn, nhiều chi tiết kì ảo. Qua đó cũng thể hiện một cái nhìn bao dung của nhân dân ta với các nhân vật lịch sử và với tất cả những gì đã xảy ra.

Có hai cách đánh giá như sau:
   - Trọng Thủy chỉ là một kẻ gián điệp, ngay cả việc yêu Mị Châu cũng chỉ là giả dối.
   - Giữa Mị Châu và Trọng Thủy có tình yêu chung thủy và hình ảnh "ngọc trai - giếng nước" đã ca ngợi mối tình đó.
   Anh (chị) hãy trình bày ý kiến riêng của mình.

Trả lời:

Em đồng ý với ý kiến: Giữa Mị Châu và Trọng Thủy có tình yêu chung thủy và hình ảnh "ngọc trai - giếng nước" đã ca ngợi mối tình đó.

   + Trọng Thủy là gián điệp, nhưng thực chất, chàng bị kẹp giữa mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng. Một bên là vận mệnh của quốc gia, dân tộc với một bên là người vợ hết mực yêu thương, đầu ấp tay gối. Bản thân Trọng Thủy là hoàng tử của nước láng giềng nên chàng buộc lòng phải từ bỏ hạnh phúc cá nhân để làm tròn bổn phận với cộng đồng. Trọng Thủy đã hi sinh tình yêu của mình với Mị Nương để đánh cắp chiếc nỏ thần. Nhưng cuối cùng chàng đã phải hối hận cả đời, cái chết của Trọng Thủy chính là minh chứng cho sự dằn vặt của chàng.

   + Mị Châu là người con gái nhẹ dạ, cả tin nhưng tình yêu của nàng với Trọng Thủy là thật. Nàng tin và yêu chồng hết mực, thậm chí tiết lộ cả bí mật quốc gia với một người xa lạ. Thế nhưng nàng đã phải trả giá bằng cái chết của chính mình.

⇒ Hình ảnh "ngọc trai - giếng nước" chính là kết tinh cho tình yêu của họ. Đôi trai tài - gái sắc ấy đã phải thực hiện sứ mệnh với dân tộc, cộng đồng của mình.

Trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”, An Dương Vương đã tự tay chém đầu người con gái duy nhất của mình nhưng dân gian lại dựng đền và am thờ hai cha con ngay cạnh nhau. Cách xử lý như vậy nói lên điều gì trong đạo lý truyền thống của dân tộc ta?

Trả lời:

Em đồng ý với ý kiến: Giữa Mị Châu và Trọng Thủy có tình yêu chung thủy và hình ảnh "ngọc trai - giếng nước" đã ca ngợi mối tình đó.

   + Trọng Thủy là gián điệp, nhưng thực chất, chàng bị kẹp giữa mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng. Một bên là vận mệnh của quốc gia, dân tộc với một bên là người vợ hết mực yêu thương, đầu ấp tay gối. Bản thân Trọng Thủy là hoàng tử của nước láng giềng nên chàng buộc lòng phải từ bỏ hạnh phúc cá nhân để làm tròn bổn phận với cộng đồng. Trọng Thủy đã hi sinh tình yêu của mình với Mị Nương để đánh cắp chiếc nỏ thần. Nhưng cuối cùng chàng đã phải hối hận cả đời, cái chết của Trọng Thủy chính là minh chứng cho sự dằn vặt của chàng.

   + Mị Châu là người con gái nhẹ dạ, cả tin nhưng tình yêu của nàng với Trọng Thủy là thật. Nàng tin và yêu chồng hết mực, thậm chí tiết lộ cả bí mật quốc gia với một người xa lạ. Thế nhưng nàng đã phải trả giá bằng cái chết của chính mình.

⇒ Hình ảnh "ngọc trai - giếng nước" chính là kết tinh cho tình yêu của họ. Đôi trai tài - gái sắc ấy đã phải thực hiện sứ mệnh với dân tộc, cộng đồng của mình.

Tìm một số bài thơ viết về Mị Châu - Trọng Thủy và nêu lên sức sống lâu bền của “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”.

Trả lời:

Giếng Trọng Thủy (Nguyễn Nhược Pháp)

Đêm khuya, gió lốc, mây đen vần,

Cỏ lướt gieo mình vực giếng thâm;

Trọng Thủy nằm trên làn nước sủi.

Tiếng mõ cầm canh xa âm thầm.

Phơn phớt hồn ma đóm lập lòe.

Cú rúc. Đàn dơi bay tứ bề.

Răng rắc kêu như tiếng xương đập,

Gió rền, quỷ khóc, lay cành tre.

Nhấp nhoáng xiên trời chớp lóe xanh,

Gầm ran sấm chuyển, mây bùng phanh.

Mưa đập. Tù và rên văng vẳng

Hiệu lính tuần kêu trên mặt thành.

(1-1933)

Mị Châu - Trọng Thủy (Vân Thê)

Một đôi kẻ Việt người Tần

Nửa phần ân ái, nửa phần oán thương

Vuốt rùa chàng đổi máy

Lông ngỗng thiếp đưa đường

Thề nguyền phu phụ

Lòng nhi nữ

Việc quân vương

Duyên nợ tình kia dở dở dang!

Nệm gấm vó câu

Trăm năm giọt lệ

Ngọc trai nước giếng

Nghìn thu khói nhang

(1916)

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy”

Trả lời:

1. Giá trị nội dung:

Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ là một cách giải thích nguyên nhân việc mất nước Âu Lạc.

Qua đó, nhân dân ta muốn nêu lên bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác với kẻ thù và cách xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa riêng và chung, giữa nhà với nước, giữa cá nhân với cộng đồng.

2. Giá trị nghệ thuật:

Hình tượng nhân vật và những chi tiết hư cấu trong truyện cho thấy mối quan hệ giữa phần cốt lõi lịch sử với phần tưởng tượng của dân gian

Những chi tiết kì ảo, hoang đường đã tạo nên màu sắc thần kì đặc trưng của thể loại truyền thuyết, đồng thời cũng tạo nên sự hấp dẫn, gợi sự tò mò, hứng thú cho người đọc.

“Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy” bao gồm những bi kịch nào?

Trả lời:

Các bi kịch:

   + Bi kịch mất nước

   + Bi kịch tình yêu của Mị Châu- Trọng Thủy