Soạn Công nghệ 10 Bài 4: Sử dụng, cải tạo và bảo vệ đất trồng

Hướng dẫn Soạn Công nghệ 10 Bài 4: Sử dụng, cải tạo và bảo vệ đất trồng ngắn gọn, đầy đủ SGK trang 23, 24, 25, 26 bám sát nội dung bộ sách mới Kết nối tri thức. Hi vọng, các em học sinh hiểu và nắm vững kiến thức bài học.

>>> Xem thêm: Tóm tắt Lý thuyết Công nghệ 10 Bài 4 ngắn nhất Kết nối tri thức

Mở đầu

Thế nào là đất chua, đất mặn và đất bạc màu? Nguyên nhân nào là cho đất bị chua, bị mặn, bị bạc màu? Cần làm gì để cải tạo các loại đất đó? Hãy tìm hiểu và kể tên một số loại cây trồng phù hợp với từng loại đất theo thành phần cơ giới (đất cát, đất thịt, đất sét)

Khám phá

I. Sử dụng và bảo vệ đất trồng

Trả lời câu hỏi trang 23 sách giáo khoa Công nghệ 10

Mở đầu

Thế nào là đất chua, đất mặn và đất bạc màu? Nguyên nhân nào là cho đất bị chua, bị mặn, bị bạc màu? Cần làm gì để cải tạo các loại đất đó?

Lời giải:

- Đất chua: nồng độ H⁺ >nồng độ OH^-, nhiều Al³⁺, Fe³⁺ tự do.

+ Nguyên nhân: nước mưa làm rửa trôi các cation kiềm (Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺) trong đất.

+ Biện pháp: bón phân, thủy lợi, canh tác.

- Đất mặn: nồng độ muối hòa tan (NaCl, Na₂SO₄, CaSO₄, MgSO₄...) > 2,56%

+ Nguyên nhân: khi xuất hiện thủy triều, vỡ đê hoặc do nước biển theo các cửa sông vào bên trong đất liền mang theo một lượng muối hòa tan, do nước ngầm chứa hàm lượng muối hòa tan thấm lên tầng đất mặt nên chúng thường được hình thành ở các vùng ven biển có địa hình thấp 

+ Biện pháp: bón phân, thủy lợi, canh tác, chế độ làm đất thích hợp.

- Đất bạc màu: là loại đất có tầng canh tác mỏng, thành phần cơ giới nhẹ, chất dinh dưỡng ít, nghèo nàn, đất chua, vi sinh vật có ích kém hoạt động.

+ Nguyên nhân: Do tập quán canh tác lạc hậu  hoặc ở những nơi có địa hình dốc thoải như vùng tiếp giáp giữa đồng bằng và trung du miền núi nên quá trình rửa trôi chất dinh dưỡng trong đất diễn ra mạnh mẽ;.

+ Biện pháp: bón phân, thủy lợi, canh tác

Kết nối năng lực

Hãy tìm hiểu và kể tên một số loại cây trồng phù hợp với từng loại đất theo thành phần cơ giới (đất cát, đất thịt, đất sét)

Lời giải:

- Cà rốt, củ cải, khoai tây, xà lách, rau cải xanh, cà chua, bí ngòi, ngô, măng tây, dưa hấu, dưa chuột, hành hoa, nho,... là những loại cây phù hợp trồng trên đất cát 

- Lúa mì, mía, bông, tía tô, cây rau thơm, húng quế, hồ tiêu, điều, cao su, cà phê, ... là những loại cây phù hợp trồng trên đất thịt

- Lúa nước, lúa nếp, rau muống dây, chuối tây, xà lách... là những loại cây phù hợp trồng trên đất sét

Trả lời câu hỏi trang 24 sách giáo khoa Công nghệ 10

Kết nối năng lực

Giải thích cơ sở khoa học của việc luân canh, trồng xen, trồng gối và bố trí thời vụ thích hợp.

Lời giải:

Nguồn dinh dưỡng trong đất ngày càng cạn kiệt dần, thoái hóa cấu trúc đất, cây không thể hấp thu được chất dinh dưỡng qua thời gian khi trồng độc canh một loại cây trồng trên một đơn vị diện tích trong thời gian dài.

Chất dinh dưỡng trong đất được điều hòa và cải thiện cấu trúc đất nhờ vào việc luân phiên cây trồng. Tầng đất cải thiện qua từng ngày, đất trở nên thông thoáng, hệ vi sinh vật phát triển nhờ vào việc tác động cơ học vào đất

Dịch ngày càng thích nghi và phát triển trên diện rộng, làm cho cây trồng bị hư hại, là những tác hại của trồng cây độc canh. Để giải quyết vấn đề này cần thực hiện các biện pháp luân canh, xen canh. 

Ngoài ra, luân canh, xen canh còn giúp ích cho việc quản lí cỏ dại, việc giảm thiểu thuốc trừ cỏ sẽ có hiệu quả, sức khỏe con người và môi trường được duy trì và đảm bảo an toàn. Diện tích đất canh tác, dinh dưỡng và ánh sáng cũng được tận dụng tốt nhất nhờ xen canh.

Trên cùng một diện tích đất, khi cây đã ở giai đoạn phát triển (ra hoa, chín) sắp thu hoạch được thì trồng xem tiếp một cây khác được gọi là trồng gối. Cây trồng sau  có thể tiếp tục được phát triển, khi cây trồng ban đầu được thu hoạch. Điều này giúp làm năng suất tăng lên, tạo nên thảm thực vật phủ kín và chống lại sự xói mòn..

Bố trí mùa vụ thích hợp là cách thức tạo nên sự lệch pha và tình trạng mất cân bằng đối với sự phát triển của sâu bệnh, tình trạng ô nhiễm cho môi trường sẽ được hạn chế. Có thể sử dụng tốt tài nguyên khí tượng thuỷ văn, phân bố lao động đều phù hợp theo thời gian, và khai thác tận dụng tối đa tiềm năng đất đai nếu biết cách bố trí hợp lý thời vụ.

II. Một số biện pháp cải tạo đất

Trả lời câu hỏi trang 25 sách giáo khoa Công nghệ 10

Kết nối năng lực

Sử dụng internet, sách, báo để tìm hiểu thêm về các biện pháp cải tạo đất chua.

Lời giải:

- HS tự tìm hiểu về các biện pháp cải tạo đất chua mà em muốn biết thêm.

- Ví dụ: Ngoài các biện pháp bón phân, thủy lợi và canh tác, còn có thể cải tạo đất chua bằng cách:

+Lưu huỳnh cũng tồn tại trong đất chua dưới nhiều dạng khác nhau, lưu huỳnh cũng gây độc cho cây trồng như sunfua, sunfit, sunfat, phân có chứa lưu huỳnh như đạm sunfat hay phân 16 – 16 – 8 – 13S không nên được bón cho cây.

+ Bón phân lân. Có thể sử dụng super lân hoặc kết hợp phun phân bón lá có chứa lân. Chúng cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng và hạ độc phèn rất hiệu quả

+ Bón phân hữu cơ đã hoai mục: tác dụng cải tạo đất tơi xốp nên vô cùng quan trọnhg… Ngoài ra, phân hữu cơ còn có tác dụng như lân là khi bón vào đất sẽ kết hợp với các độc chất làm hạ độc phèn giảm độc đối với cây trồng.

Kết nối năng lực

Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu thêm về các vùng đất nhiễm mặn của nước ta, nguyên nhân đất bị nhiễm mặn và tác hại của đất nhiễm mặn.

Lời giải:

Đồng Bằng Sông Cửu Long, Nam Định, Thái Bình,… là các vùng đất dễ bị nhiễm mặn. Nguyên nhân dẫn đến đất bị mặn chính là:

- Nước biển xâm thực vào đất, theo sông hoặc mạch nước ngầm đến trong đất. Đất bị mặn do các thành phần gây mặn trong đất tích tụ lâu ngày trong đất.

- Quá trình canh tác của con người cũng gây ra nhiều tác động. Nước tưới cho cây trồng được con người dùng trực tiếp từ sông về. Vì trong nước sông có lượng muối khoáng lớn nên tích tụ muối dẫn đến tình trạng đất bị mặn.

Tác hại của đất nhiễm mặn:

- Đất bị hư hại lâu dài.

- Cây khó sinh trưởng, phát triển, năng suất thấp.

Khám phá

Theo em, trong các biện pháp cải tạo đất mặn, biện pháp nào quan trọng nhất? Vì sao?

Lời giải:

Biện pháp cải tạo đất mặn quan trọng nhất là biện pháp thủy lợi. Vì bản chất nó mang tính phòng tránh, đạt hiệu quả cao nhất, các biện pháp sau xử lí sẽ mất công rất nhiều và không hiệu quả do nước biển liên tục xâm nhập nếu không thực hiện biện pháp thủy lợi trước tiên.

Trả lời câu hỏi trang 26 sách giáo khoa Công nghệ 10

Kết nối năng lực

Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu về các vùng đất xám bạc màu của nước ta và nguyên nhân làm đất bị bạc màu ở những vùng đó.

Lời giải:

Ở những nơi có độ dốc lớn, đặc biệt là vùng núi thường xuất hiện xói mòn.

Đất lâm nghiệp chịu tác động của quá trình xói mòn mạnh hơn vì đa số ở vùng có độ dốc lớn thì thường có đất lâm nghiệp. Đất nông nghiệp (thường ở vùng đồng bằng, nếu ở vùng đồi núi thì đa số thiết kế theo dạng bậc thang để giảm xói mòn) nên ít xói mòn hơn đất lâm nghiệp.

Nguyên nhân hình thành đất xám bạc màu:

- Các hạt sét, keo và các chất dinh dưỡng ở những vùng có địa hình dốc được rửa trôi đi.

- Do hình thức canh tác lạc hậu và trồng lúa lâu đời.

Kết nối năng lực

Giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu.

Lời giải:

- Biện pháp bón phân: Bón phân hữu cơ, phân vô cơ, phân xanh, đặc biệt là phân hữu cơ bởi vì phân hữu cơ làm độ phì nhiêu của đất được nâng cao, vừa cung cấp thêm dinh dưỡng cho cây trồng, giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt hơn, năng suất thu được chất lượng cao. Độ pH đất sẽ được nâng cao và cải tạo tính chất vật lí của đất khi thực hiện biện pháp bón vôi

- Biện pháp thủy lợi: nhằm hạn chế việc rửa trôi các dinh dưỡng trong đất cần phải tưới, tiêu hợp lí

- Biện pháp canh tác: Bố trí hệ thống cây trồng, sử dụng giống ngắn ngày thích hợp. Để vừa tăng thu nhập, vừa cải tạo đất cần phải luân canh, tăng vụ, trồng xen cây họ đậu

Luyện tập

1. Thế nào là đất chua, đất mặn và đất xám bạc màu? Các loại đất đó ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng?

Lời giải:

- Đất chua: nồng độ H⁺ >nồng độ OH^-, nhiều Al³⁺, Fe³⁺ tự do.

- Đất mặn: nồng độ muối hòa tan (NaCl, Na₂SO₄, CaSO₄, MgSO₄...) > 2,56%

- Đất bạc màu: là loại đất có tầng canh tác mỏng, thành phần cơ giới nhẹ, chất dinh dưỡng ít, nghèo nàn, đất chua, vi sinh vật có ích kém hoạt động 

Cây trồng trên các loại đất này không đảm bảo, sinh trưởng yếu ớt, phát triển chậm , từ đó cho ra năng suất và chất lượng sản phẩm thấp, không được bảo đảm.

2. Tại sao phải cải tạo đất? Kể tên một số biện pháp cải tạo đất.

Lời giải:

Vì một số loại đất như: đất kiềm mang tính kiềm, còn đất chua có chứa tính axit,nên cây trồng không thể sinh trưởng, cần phải cải tạo đất. Cải tạo đất để khai thác tiềm năng của đất.

Một số biện pháp cải tạo đất:

- Biện pháp bón vôi, bón phân

- Biện pháp thủy lợi

- Biện pháp canh tác

- Chế độ làm đất thích hợp...

Vận dụng

Trả lời câu hỏi trang 26 sách giáo khoa Công nghệ 10

Đề xuất một số loại cây trồng, một số loại phân bón phù hợp với vùng đất chua, đất mặn và đất xám bạc màu

Lời giải:

Đất chua:

-Húng quế, bông cải xanh; bông cải trắng, bắp cải; cần tây; cà tím, củ cải; khoai tây... Là các loại rau, củ ưa trồng trong đất chua

- Phân bón phù hợp: 

+ Bón phân lân nung chảy 

+ Bột Apatit

+ Hạn chế sử dụng các loại phân gây chua (SSP, SA, K₂SO₄…)

Đất mặn:

- Dừa, nho, mãng cầu, mít, xoài, ổi, dứa, vú sữa... là những cây phù hợp trồng trên đất mặn 

- Phân bón phù hợp: 

+ Phân kali (làm tăng hàm lượng K⁺;  hạn chế sự thu hút Na⁺ vào cây, hạn chế độc do Na⁺ )

+ Ưu tiên sử dụng phân đạm gốc amon ( NH₄⁺) để hạn chế độc Na⁺ 

+ Phân lân dễ tiêu (super lân, lân trong DAP, MAP, MKP...)

Đất xám bạc màu:

- Lúa, ngô, sắn, keo lá tràm, keo tai tượng, lạc, đậu, vừng, chè…. Là những cây phù hợp trồng trên đất xám bạc màu 

- Bón phân hợp lí: 

+ Phân hữu cơ và vôi, 

+ Sử dụng phân hóa học hợp lí...

>>> Xem toàn bộ: Soạn Công nghệ 10 - Kết nối tri thức

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Soạn Công nghệ 10 Bài 4: Sử dụng, cải tạo và bảo vệ đất trồng trong bộ SGK Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!