Soạn bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học (siêu ngắn)

Mời các bạn đón đọc bản Soạn bài Giá trị văn học và tiếp nhận văn học siêu ngắn gọn, đây là phiên bản soạn văn 12 siêu ngắn được các thầy cô biên soạn nhằm giúp các bạn học sinh tiếp cận bài học một cách dễ dàng nhất.

Soạn bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học siêu ngắn - Bản 1

Kiến thức cần nhớ

   Văn học có ba giá trị cơ bản: nhận thức, giáo dục, thẩm mỹ. Các giá trị của văn học được thực hiện thông qua quá trình tiếp nhận văn học với các tính chất và cấp độ khác nhau.

Câu 1 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Cơ sở xuất hiện và nội dung cụ thể từng giá trị nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ của văn học.

	Giá trị nhận thức	Giá trị giáo dục	Giá trị thẩm mĩ
Cơ sở xuất hiện	Là khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống, muốn hiểu biết cuộc sống và chính bản thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả.	Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.	Là khả năng văn học có thể đem đến cho con người những rung động trước cái đẹp (chân – thiện – mĩ).
Nội dung	+ Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học + Quá trình tự nhận thức của văn học	+ Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn có nhu cầu hướng thiện, khao khát cuộc sống tốt lành, chan hòa tình yêu thương. + Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng – tình cảm, nhận xét, đánh giá,... của mình trong tác phẩm. + Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. ⇒ Đặc trưng giáo dục của văn học là con đường cảm xúc tới nhận thức, tự giáo dục.	+ Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ của cuộc đời. + Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những vật rất nhỏ bé, bình thường và cả vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ. + Hình thức nghệ thuật của tác phẩm (ngôn ngữ, kết cấu...). + Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người (ngoại hình, nội tâm, tư tưởng – tình cảm, những hành động, lời nói...).

Câu 2 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Mối quan hệ giữa các giá trị của văn học

- Ba giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc.

- Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. Giá trị thẩm mĩ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy.

Câu 3 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

- Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản (tri giác ngôn từ, tái tạo hình ảnh…), phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức các giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc…

- Tính chất tiếp nhận văn học:

   + Đó là một quá trình giao tiếp.

   + Tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận các yếu tố thuộc về cá nhân có vai trò quan trọng.

   + Tính đa dạng, không thống nhất của việc tiếp nhận văn học.

Câu 4 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

- Quá trình tiếp nhận văn học bao gồm ba cấp độ:

   + Cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm.

   + Cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy nội dung tư tưởng của tác phẩm.

   + Cảm thụ chú ý đến cả nội dung hình thức và nội dung biểu hiện (nghệ thuật).

- Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự, người tiếp nhận cần

   + Không ngừng nâng cao trình độ hiểu biết của mình.

   + Tích lũy kinh nghiệm tiếp nhận.

   + Biết trân trọng tác phẩm, tìm cách tìm hiểu tác phẩm một cách khách quan, trọn vẹn.

   + Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.

   + Không nên suy diễn tùy tiện

Luyện tập

Câu 1 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

- Đó là cách nói để khẳng định và đề cao giá trị giáo dục của văn chương.

- Cần đặt gíá trị giáo dục trong mối quan hệ không thể tách rời với các giá trị khác bởi giữa các giá trị của văn học có mối liên hệ hỗ trợ mật thiết, có giá trị này mới có giá trị kia.

Câu 2 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, ta có thể cảm nhận được những giá trị lớn của văn học:

   + Giá trị nhận thức: Người đọc hiểu thêm về thú chơi chữ thanh cao, nho nhã của người xưa; tái hiện được không gian và thời gian lịch sử- xã hội của thời đại đó,…

   + Giá trị giáo dục: Ngợi ca và trân trọng những nét nhân cách và khí phách cao đẹp của Huấn Cao, tác phẩm hướng người đọc đến những giá trị đạo đức, nhân cách tốt đẹp.

   + Giá trị thẩm mĩ: Nguyễn Tuân đem đến cho chúng ta một quan niệm thẩm mĩ thú vị, thấm đẫm tư tưởng nhân văn: cái đẹp có thể nảy sinh ở chốn ngục tù; ngọn lửa chính nghĩa có thể bùng cháy ở nơi sự bẩn thỉu, tối tăm ngự trị; thiên lương cao cả có thể xuất hiện trong môi trường của tội ác.

Câu 3 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Đây là cách nói khác về các cấp độ khác nhau trong tiếp nhận văn học:

   - Cảm là cấp độ tiếp nhận cảm tính về tác phẩm, là khi người đọc có những ấn tượng chung nào đó (vui, buồn, sâu sắc, mới mẻ...) nhưng chưa cắt nghĩa được nguồn gốc

những ấn tượng đó.

   - Hiểu là cấp độ tiếp nhận lí trí, là khi người đọc đã nhận thức được tác phẩm một cách tương đối trọn vẹn cả về nội dung và nghệ thuật, có cơ sở để lí giải những ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm gợi ra cũng như những giá trị sâu xa khác của tác phẩm.

Soạn bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học siêu ngắn - Bản 2

Câu 1 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Cơ sở xuất hiện và nội dung cụ thể từng giá trị nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ của văn học.

	Giá trị nhận thức	Giá trị giáo dục	Giá trị thẩm mĩ
Cơ sở xuất hiện	Là khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống, muốn hiểu biết cuộc sống và chính bản thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả.	Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.	Là khả năng văn học có thể đem đến cho con người những rung động trước cái đẹp (chân – thiện – mĩ).
Nội dung	+ Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học + Quá trình tự nhận thức của văn học	+ Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn có nhu cầu hướng thiện, khao khát cuộc sống tốt lành, chan hòa tình yêu thương. + Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng – tình cảm, nhận xét, đánh giá,... của mình trong tác phẩm. + Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. ⇒ Đặc trưng giáo dục của văn học là con đường cảm xúc tới nhận thức, tự giáo dục.	+ Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ của cuộc đời. + Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những vật rất nhỏ bé, bình thường và cả vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ. + Hình thức nghệ thuật của tác phẩm (ngôn ngữ, kết cấu...). + Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người (ngoại hình, nội tâm, tư tưởng – tình cảm, những hành động, lời nói...).

Câu 2 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Mối quan hệ giữa các giá trị của văn học

- Ba giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc.

- Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. Giá trị thẩm mĩ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy.

Câu 3 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

- Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản (tri giác ngôn từ, tái tạo hình ảnh…), phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức các giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc…

- Tính chất tiếp nhận văn học:

    + Đó là một quá trình giao tiếp.

    + Tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận các yếu tố thuộc về cá nhân có vai trò quan trọng.

    + Tính đa dạng, không thống nhất của việc tiếp nhận văn học.

Câu 4 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

- Quá trình tiếp nhận văn học bao gồm ba cấp độ:

    + Cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm.

    + Cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy nội dung tư tưởng của tác phẩm.

    + Cảm thụ chú ý đến cả nội dung hình thức và nội dung biểu hiện (nghệ thuật).

- Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự, người tiếp nhận cần

    + Không ngừng nâng cao trình độ hiểu biết của mình.

    + Tích lũy kinh nghiệm tiếp nhận.

    + Biết trân trọng tác phẩm, tìm cách tìm hiểu tác phẩm một cách khách quan, trọn vẹn.

    + Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.

    + Không nên suy diễn tùy tiện

Luyện tập

Câu 1 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

- Đó là cách nói để khẳng định và đề cao giá trị giáo dục của văn chương.

- Cần đặt gíá trị giáo dục trong mối quan hệ không thể tách rời với các giá trị khác bởi giữa các giá trị của văn học có mối liên hệ hỗ trợ mật thiết, có giá trị này mới có giá trị kia.

Câu 2 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, ta có thể cảm nhận được những giá trị lớn của văn học:

    + Giá trị nhận thức: Người đọc hiểu thêm về thú chơi chữ thanh cao, nho nhã của người xưa; tái hiện được không gian và thời gian lịch sử- xã hội của thời đại đó,…

    + Giá trị giáo dục: Ngợi ca và trân trọng những nét nhân cách và khí phách cao đẹp của Huấn Cao, tác phẩm hướng người đọc đến những giá trị đạo đức, nhân cách tốt đẹp.

    + Giá trị thẩm mĩ: Nguyễn Tuân đem đến cho chúng ta một quan niệm thẩm mĩ thú vị, thấm đẫm tư tưởng nhân văn: cái đẹp có thể nảy sinh ở chốn ngục tù; ngọn lửa chính nghĩa có thể bùng cháy ở nơi sự bẩn thỉu, tối tăm ngự trị; thiên lương cao cả có thể xuất hiện trong môi trường của tội ác.

Câu 3 (trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):

Đây là cách nói khác về các cấp độ khác nhau trong tiếp nhận văn học:

- Cảm là cấp độ tiếp nhận cảm tính về tác phẩm, là khi người đọc có những ấn tượng chung nào đó (vui, buồn, sâu sắc, mới mẻ...) nhưng chưa cắt nghĩa được nguồn gốc những ấn tượng đó.

- Hiểu là cấp độ tiếp nhận lí trí, là khi người đọc đã nhận thức được tác phẩm một cách tương đối trọn vẹn cả về nội dung và nghệ thuật, có cơ sở để lí giải những ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm gợi ra cũng như những giá trị sâu xa khác của tác phẩm.

Soạn bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học siêu ngắn - Bản 3

Câu 1 (trang 191 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

Giá trị	Cơ sở xuất hiện	Nội dung cụ thể
Giá trị nhận thức (GTNT)	+ Con người luôn có nhu cầu nhận thức. + TPVH là phương tiện phá vỡ giới hạn thời gian và không gian sống thực tế của cá nhân, giúp họ có khả năng sống nhiều cuộc đời, ở nhiều thời, nhiều nơi.	+ GTNT là khả năng đáp ứng yêu cầu hiểu biết rõ và sâu hơn cuộc sống xung quanh và chính mình, từ đó tác động vào cuộc sống hiệu quả hơn. + GTNT gồm quá trình nhận thức (hiểu biết về mọi mặt đời sống trong những khoảng không-thời gian khác nhau) và tự nhận thức (hiểu bản chất con người và hiểu chính mình).
Giá trị giáo dục (GTGD)	+ Con người có nhu cầu hướng thiện, khao khát cuộc sống tốt lành, yêu thương. + Dù trực tiếp hay gián tiếp, nhà văn luôn bộc lộ thái độ, tư tưởng, tình cảm, nhận xét, đánh giá và tác động tới người đọc.	+ GTGD là khả năng thay đổi/nâng cao tư tưởng, tình cảm theo chiều hướng tiến bộ, tốt đẹp, giúp con người ngày càng hoàn thiện. + Biểu hiện: giáo dục lí tưởng và giáo dục đạo đức.
Giá trị thẩm mĩ (GTTM)	+ Con người luôn có nhu cầu cảm thụ, thưởng thức cái đẹp. + Bản thân nhiều đối tượng trong hiện thực có sẵn vẻ đẹp nhưng không phải ai cũng cảm nhận được.	+ GTTM là khả năng phát hiện và miêu tả vẻ đẹp cuộc sống một cách sinh động, giúp con người cảm nhận và rung động tinh tế trước vẻ đẹp đó. + Văn học mang tới vẻ đẹp muôn hình muôn vẻ của thiên nhiên, của cảnh đời, của tâm hồn con người. + Văn học phát hiện vẻ đẹp từ những điều bé nhỏ, bình thường đến những điều lớn lao, cao cả.

Câu 2 (trang 191 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

- Ba giá trị của văn học có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc.

+ Giá trị nhận thức là tiền đề của giá trị giáo dục, ngược lại giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

+ Giá trị nhận thức và giá trị giáo dục của văn học chỉ hiệu quả nhất khi gắn với giá trị thẩm mĩ, tức là thông qua những hình tượng sinh động, hấp dẫn, độc đáo. Ngược lại, nhờ giá trị nhận thức và giáo dục mà giá trị thẩm mĩ trở nên có chiều sâu bền bỉ.

Câu 3 (trang 191 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Tiếp nhận văn học: Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản (tri giác ngôn từ, tái tạo hình ảnh…), phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức các giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc…

- Tiếp nhận văn học thực chất là quá trình giao tiếp. Quá trình này có các tính chất như sau:     

+ Tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận: những yếu tố như năng lực, thị hiếu, sở thích, tuổi tác, tư tưởng, tình cảm, nghề nghiệp, khả năng tri giác, quan sát và mức độ tích cực của người tiếp nhận có vai trò quan trọng trong việc “giao tiếp” với tác phẩm.

+Tính đa dạng, không thống nhất: cùng một tác phẩm nhưng cảm thụ và đánh giá của công chúng có thể rất khác nhau.

Câu 4 (trang 191 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Có ba cấp độ trong tiếp nhận văn học:

+ Thứ nhất: cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm.

+ Thứ hai: cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy nội dung tư tưởng của tác phẩm.

+ Thứ ba: Cảm thụ chú ý đến cả nội dung và hình thức của tác phẩm, thấy giá trị tư tưởng và giá trị nghệ thuật của nó, qua đó thấy được ý nghĩa xã hội của tác phẩm. Xem việc đọc tác phẩm là cách để cảm, để nghĩ, tự đối thoại với mình và với tác giả, từ đó chuyển hóa thành hành động tác động tích cực vào đời sống.

* Giải pháp để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự:

+ Người đọc nâng cao trình độ hiểu biết của mình, tích lũy kinh nghiệm tiếp nhận, trân trọng sản phẩm sáng tạo, tìm cách hiểu tác phẩm một cách khách quan, toàn vẹn để làm phong phú vốn cảm thụ của mình.

+ Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.

+ Không suy diễn tùy tiện.

Luyện tập

Câu 1 (trang 191 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Giá trị cao quý nhất của văn chương là nuôi dưỡng đời sống tâm hồn con người, hay nói như Thạch Lam là “làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn”.

- Ý kiến trên là cách nói đề cao giá trị giáo dục của văn học. Cách nói đó không đồng nghĩa với việc phủ nhận hay xem nhẹ hai giá trị còn lại của văn học.

- Cần có ý thức đặt giá trị giáo dục trong mối quan hệ tổng thể chặt chẽ với giá trị nhận thức và giá trị thẩm mĩ để thấy được giá trị đa chiều của tác phẩm và cũng thấy được sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các giá trị.

Câu 2 (trang 191 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

Ví dụ: Các giá trị của truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”.

- Giá trị nhận thức: giúp người đọc hiểu biết về số phận của người lao động miền núi thời kì trước cách mạng; hiểu biết về cuộc sống và phong tục tập quán của đồng bào dân tộc Mèo ở Tây Bắc.

- Giá trị giáo dục: trên cơ sở ngợi ca sức sống tiềm tàng và phản ánh hành trình gian khổ của đồng bào miền núi, tác phẩm bồi đắp cho người đọc thái độ trân trọng hòa bình, dạy chúng ta về nghị lực sống và khơi dậy tấm lòng biết cảm thông, biết yêu thương, biết vượt lên số phận.

- Giá trị thẩm mĩ: cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật với sức sống tiềm tàng, của phong tục ngày xuân ngày Tết ở miền núi, vẻ đẹp của ngôn ngữ giản dị gợi cảm, vẻ đẹp của nghệ thuật trần thuật, sức hấp dẫn của các chi tiết nghệ thuật đặc sắc…

Câu 3 (trang 191 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

- “Cảm”: tiếp nhận cảm tính, chủ quan, chưa có sự tham gia của tư duy phân tích, sự cắt nghĩa lí giải sâu xa hay sự chuyển hóa thành hành động.

- “Hiểu”: thông hiểu tác phẩm về cả nội dung và nghệ thuật, có sự tham gia của tư duy phân tích, lí giải trước những vấn đề và giá trị phản ánh trong tác phẩm.