Soạn Sinh học 11 Cánh diều Bài 12: Cảm ứng ở thực vật

Hướng dẫn Soạn Sinh học 11 Cánh diều Bài 12: Cảm ứng ở thực vật ngắn gọn, hay nhất theo chương trình Sách mới.

 Bài 12: Cảm ứng ở thực vật

Lý thuyết Sinh học 11 Cánh Diều Bài 12: Cảm ứng ở thực vật

Câu hỏi mở đầu trang 78 Sinh học 11

Câu hỏi: quan sát hình 12.1, cho biết khi tay chạm vào cây trinh nữ, cây có phản ứng như thế nào?

Trả lời:

- Khi tay chạm vào cây trinh nữ, lá cây có phản ứng nhanh chóng cụp lại.

Câu hỏi trang 78 Sinh học 11

Câu hỏi: Phân tích vai trò cảm ứng đối với thực vật. Cho ví dụ.

Trả lời:

- Phân tích vai trò cảm ứng đối với thực vật: Cảm ứng ở thực vật giúp thực vật tiếp nhận và phản ứng thích hợp với các kích thích từ môi trường, đảm bảo cho thực vật tồn tại và phát triển.

Ví dụ: Cây có tính hướng sáng. Nhờ tính hướng sáng, cây tìm được nguồn ánh sáng để thực hiện quá trình quang hợp giúp tổng hợp nên các chất hữu cơ cung cấp cho các hoạt động sống của cây.

Câu hỏi trang 80 Sinh học 11

Câu hỏi 1: Quan sát hình 12.4, nêu hình thức cảm ứng ở thực vật trong mỗi hình. Cho thêm ví dụ về hướng động.

Trả lời:

Hình	Hình thức cảm ứng ở thực vật trong mỗi hình
(a)	Hướng sáng: Thân cây có tính hướng sáng dương (hướng về phía có nguồn ánh sáng).
(b)	Hướng nước: Rễ cây có tính hướng nước dương (hướng về phía có nguồn nước).
(c)	Hướng trọng lực: Đỉnh thân hướng trọng lực âm (thân cây mọc hướng lên trên ngược chiều trọng lực).
(d)	Hướng hóa: Rễ cây mọc hướng về phía có nguồn dinh dưỡng thích hợp và cần thiết cho sự sinh trưởng, phát triển của cây.
(e)	Hướng tiếp xúc: Tua cuốn của cây bám vào giàn để leo lên.

Câu hỏi 2: Đặc điểm của vận động hướng động của thực vật:

Trả lời:

Đặc điểm của vận động hướng động của thực vật:

- Là hình thức phản ứng của cây đối với tác nhân kích thích từ một hướng xác định.

- Là phản ứng vận động sinh trưởng (có sự vận động của các cơ quan, bộ phận tương ứng).

- Tốc độ cảm ứng chậm do liên quan đến sự sinh trưởng của tế bào.

- Xảy ra do tốc độ sinh trưởng không đồng đều của các tế bào tại 2 phía đối diện nhau của cơ quan (thân, cành, rễ).

- Dựa vào phản ứng trả lời kích thích của thực vật, có thể chia hướng động thành hướng động dương (hướng tới nguồn kích thích) và hướng động âm (hướng tránh xa nguồn kích thích).

Câu hỏi trang 82 Sinh học 11

Câu hỏi 1: Quan sát hình 12.5, nêu hình thức cảm ứng ở cây trinh nữ và cây bắt ruồi.

Trả lời:

- Hình thức cảm ứng ở cây trinh nữ: Lá chét của cây trinh nữ cụp lại khi có sự va chạm là hình thức ứng động sức trương. Cụ thể, sự va chạm cơ học tác động lên thụ thể trên màng tế bào, sau đó, kích thích được truyền đến các tế bào gốc lá làm hoạt hóa các bơm ion đưa ion K+ ra khỏi không bào khiến áp suất thẩm thấu của tế bào gốc lá giảm dẫn đến tế bào gốc lá bị mất nước (giảm sức trương). Kết quả lá chét của cây trinh nữ cụp lại.

- Hình thức cảm ứng ở cây bắt ruồi: Lá của cây bắt ruồi khép chặt lại khi có sự tiếp xúc của con mổi là hình thức ứng động tiếp xúc. Cụ thể, con mồi tiếp xúc với đầu tận cùng của các lông tuyến trong lá, dẫn đến kích thích lan truyền theo tế bào chất xuống các tế bào phía dưới ở dạng sóng gây ra phản ứng khép lại của lá, giúp khóa chặt con mồi.

Câu hỏi 2: Những hiểu biết về cảm ứng ở thực vật được áp dụng như thế nào trong thực tiễn sản xuất?

Trả lời:

- Ứng dụng những hiểu biết về cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn sản xuất:

- Các công trình nghiên cứu khoa học về cảm ứng ở thực vật giúp tìm ra các giống cây trồng phù hợp với điều kiện thời tiết, thổ nhưỡng khác nhau. Từ đó, tiến hành nhân giống, trồng và khai thác để năng suất thu hoạch cao hơn.

Ví dụ:

- Ứng dụng của tính hướng sáng: trồng xen canh cây ưa sáng và cây ưa bóng, dùng đèn ánh sáng nhân tạo,…

- Ứng dụng của tính hướng nước: tưới nước vào rãnh xung quanh rễ, tưới nước nhỏ giọt, tưới nước vào buổi sáng hoặc buổi chiều,…

-  Ứng dụng của tính hướng tiếp xúc: sử dụng giàn để thúc đẩy sinh trưởng của cây họ Bầu bí.

- Ứng dụng của tính hướng hóa: bón phân nông cho cây có rễ chùm, bón phân sâu cho cây có rễ cọc,…

Báo cáo thực hành trang 83 Sinh học 11:

- Nhìn vào những bức ảnh đã chụp cây đậu ở mỗi tuần, giải thích tại sao cây đậu phát triển theo những chỗ bìa bị khoét lỗ (hướng ánh sáng).

- Báo cáo kết quả thí nghiệm theo mẫu ở bài 3.

Trả lời:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Thí nghiệm và quan sát hiện tượng hướng sáng.

- Nhóm thực hiện: ………………

- Kết quả và thảo luận:

+ Kết quả: Cây đậu phát triển theo những chỗ bìa bị khoét lỗ (hướng ánh sáng).

+ Giải thích: Lỗ khoét trong hộp giấy tạo ra sự tác động không đều của ánh sáng ở 2 phía của chồi đỉnh, dẫn đến sự phân bố không đều auxin ở hai phía của chồi đỉnh (auxin tập trung ở phía nhận được ít ánh sáng hơn). Kết quả, phía nhận được ít ánh sáng hơn có tốc độ sinh trưởng nhanh hơn, gây nên sự uốn cong thân cây về hướng có ánh sáng.

- Kết luận: Ngọn cây có tính hướng sáng dương.

Báo cáo thực hành trang 84 Sinh học 11:

Trả lời các câu hỏi sau:

- Kết quả ở tư thế nào rễ vẫn theo hướng trọng lực dương còn thân có hướng trọng lực âm. Vì sao?

- Vì sao ở cây mắm, cây bụt mọc,… một số rễ cây lại không mọc theo hướng đất dương? Vai trò của các rễ đó là gì?

- Báo cáo kết quả thí nghiệm theo mẫu ở bài 3.

Trả lời:

Trả lời các câu hỏi sau:

- Giải thích hiện tượng ở tư thế nào thì rễ vẫn theo hướng trọng lực dương còn thân có hướng trọng lực âm:

+ Ở thân, auxin phân bố nhiều ở mặt dưới, kích thích các tế bào thân phía dưới sinh trưởng mạnh dẫn đến thân cây cong lên phía trên (ngược chiều trọng lực).

+ Ngược lại, do các tế bào rễ có độ nhạy cảm cao hơn đối với auxin so với các tế bào ở thân dẫn đến sự phân bố nhiều auxin ở mặt dưới gây ra sự ức chế sinh trưởng của các tế bào rễ, mặt trên ít auxin nên sinh trưởng nhanh hơn. Kết quả rễ cây cong xuống dưới (cùng chiều trọng lực).

- Giải thích vì sao ở cây mắm, cây bụt mọc,… một số rễ cây lại không mọc theo hướng đất dương và vai trò của các rễ đó:

+ Ở cây mắm, cây bụt mọc,… một số rễ cây lại không mọc theo hướng đất dương vì đây chính là hiện tượng biến dạng của rễ để giúp cây thích nghi với điều kiện sống.

+ Vai trò của các rễ này: Các rễ này thuộc loại rễ thở, mọc ngược lên để giúp lấy O2 cho rễ cây thực hiện hô hấp. Loại rễ này thường xuất hiện ở những cây có phần rễ ngập trong nước, sình lầy (điều kiện thiếu không khí).

- Báo cáo kết quả thí nghiệm theo mẫu ở bài 3.

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Thí nghiệm và quan sát hiện tượng hướng trọng lực.

- Nhóm thực hiện: ………………

- Kết quả và thảo luận:

+ Kết quả: Ở cả 2 chậu, rễ luôn hướng xuống dưới (cùng chiều trọng lực) còn thân luôn hướng lên trên (ngược chiều trọng lực).

+ Giải thích: Ở thân, auxin phân bố nhiều ở mặt dưới, kích thích các tế bào thân phía dưới sinh trưởng mạnh dẫn đến thân cây cong lên phía trên (ngược chiều trọng lực). Ngược lại, do các tế bào rễ có độ nhạy cảm cao hơn đối với auxin so với các tế bào ở thân dẫn đến sự phân bố nhiều auxin ở mặt dưới gây ra sự ức chế sinh trưởng của các tế bào rễ, mặt trên ít auxin nên sinh trưởng nhanh hơn. Kết quả rễ cây cong xuống dưới (cùng chiều trọng lực).

- Kết luận: Rễ cây hướng trọng lực dương còn thân cây hướng trọng lực âm.

Luyện tập và vận dụng

Câu hỏi 1. Nêu ví dụ về phản ứng của thực vật với sự thay đổi môi trường?

Trả lời:

- Một ví dụ về phản ứng của thực vật với sự thay đổi môi trường là Hoa tulip. Thông thường ở nhiệt độ 25 - 30oC, hoa sẽ nở. Lúc này phải ứng nở của hoa sẽ thể hiện rõ khi tăng hoặc giảm nhiệt độ đột ngột. 

- Ví dụ: 

+ Nhiệt độ giảm 1oC hoa sẽ đóng lại.

+ Tăng thêm 3oC hoa bắt đầu nở. 

Câu hỏi 2. Đặt hạt đậu nảy mầm vào chậu có nhiều lỗ nhỏ có đặt lưới thép phủ mạt cưa ẩm cho kín hạt. Treo nghiêng chậu một thời gian (hình 12.3). Quan sát và giải thích hiện tượng

Trả lời:

- Hiện tượng: Các rễ cây mọc uốn cong về phía hạt cửa ẩm trong khay và xuyên qua lỗ thủng của chậu. 

- Giải thích: Nước sẽ tập trung về phía thấp hơn của chậu khi treo nghiêng chậu một thời gian. Trong khi rễ cây vừa có tính hướng nước và có tính hướng trọng lực. Dựa vào tính hướng trọng lực, ban đầu các rễ cây sẽ mọc hướng xuyên qua lỗ thủng của chậu, sau đó mọc hướng lên trên phía thấp hơn để tìm kiếm nguồn nước do tính hướng nước

→ Các rễ cây mọc uốn cong về phía hạt cửa ẩm trong khay và xuyên qua lỗ thủng của chậu. 

Câu hỏi 3. Vận động hướng động của thực vật có đặc điểm gì?

Trả lời:

- Vận động hướng động của thực vật có đặc điểm:

+ Xảy ra do tốc độ của các tế bào tại 2 phía đối diện nhau của cơ quan (thân, cành, rễ) sinh trưởng không đồng đều.

+ Là phản ứng vận động sinh trưởng

+ Do liên quan đến sự sinh trưởng của tế bào nên tốc độ cảm ứng chậm .

+ Vận động hướng động của thực vật có thể chia hướng động thành hướng động dương và hướng động âm.

+ Là hình thức phản ứng của cây đối với tác nhân kích thích từ một hướng xác định.

Câu hỏi 4. Hoàn thành bảng 12.1 theo mẫu

Bảng 12.1. Một số kiểu hướng động ở thực vật

Hướng động được mô tả	Tên hướng động Dương (+)/Âm (-)	Ý nghĩa sinh học
a. Thân non mọc hướng về phía có ánh sáng	?	?
b. Thân cây mọc ngược chiều với lực hút của Trái Đất	?	?
c. Rễ mọc hướng về nguồn nước	?	?
d. Rễ mọc hướng xuống đất	?	?
e. Các tua (lá biến dạng) chạm và cuốn xung quanh giàn leo	?	?
d. Cây dây leo cuốn xung quanh thân cây gỗ trong rừng nhiệt đới	?	?
h. Ống phấn phát triển về phía các chất hóa học do bầu nhụy của hoa tiết ra	?	?

Trả lời:

Hướng động được mô tả	Tên hướng động Dương (+)/Âm (-)	Ý nghĩa sinh học
a. Thân non mọc hướng về phía có ánh sáng	Hướng sáng (+)	Để lấy được nhiều ánh sáng cho quang hợp thân non mọc hướng về phía có ánh sáng
b. Thân cây mọc ngược chiều với lực hút của Trái Đất	Hướng trọng lực (-)	Để lấy được nhiều ánh sáng cho quang hợp thân cây mọc ngược chiều với lực hút của Trái Đất
c. Rễ mọc hướng về nguồn nước	Hướng nước (+)	Rễ mọc hướng về nguồn nước mục đích là lấy nước nuôi các hoạt động sống của cây.
d. Rễ mọc hướng xuống đất	Hướng trọng lực (+)	Rễ mọc hướng xuống đất giúp cây đứng vững và tìm kiếm được nguồn nước, khoáng cho cây.
e. Các tua (lá biến dạng) chạm và cuốn xung quanh giàn leo	Hướng tiếp xúc (+)	Các tua (lá biến dạng) chạm và cuốn xung quanh giàn leo để có nhiều không gian và nguồn sáng cho sự sinh trưởng của cây.
d. Cây dây leo cuốn xung quanh thân cây gỗ trong rừng nhiệt đới	Hướng sáng (+) Hướng tiếp xúc (+)	Cây dây leo cuốn xung quanh thân cây gỗ trong rừng nhiệt đới giúp dây có nhiều không gian và nguồn sáng cho sự sinh trưởng của cây.
h. Ống phấn phát triển về phía các chất hóa học do bầu nhụy của hoa tiết ra	Hướng hóa (+)	Ống phấn phát triển về phía các chất hóa học do bầu nhụy của hoa tiết ra để đưa giao tử đực vào noãn thực hiện quá trình thụ tinh với giao tử cái.

Câu hỏi 5. Hướng động khác với ứng động ở đặc điểm nào?

Trả lời:

Tiêu chí	Hướng động	Ứng động
Tác nhân kích thích	Kích thích theo một hướng xác định.	Không định hướng.
Tốc độ cảm ứng	Tốc độ cảm ứng chậm hơn.	Tốc độ cảm ứng nhanh hơn.
Cơ chế	Là phản ứng vận động sinh trưởng: Do tốc độ sinh trưởng của các tế bào tại 2 phía đối diện nhau của cơ quan đáp ứng (thân, cành, rễ) không đồng đều .	- Ứng động sinh trưởng: Do tốc độ sinh trưởng của các tế bào tại 2 phía đối diện nhau của cơ quan đáp ứng (lá, cánh hoa) không đồng đều  - Ứng động không sinh trưởng: Do sự lan truyền kích thích dưới dạng sóng hoặc sự thay đổi hàm lượng nước trong tế bào.
Vai trò	Giúp cây thích ứng với sự biến động có hướng của môi trường.	Giúp cây thích ứng với sự biến động vô hướng của môi trường.

Câu hỏi 6. Một số loại cây trồng thường được chăm sóc bằng một trong những biện pháp sau: vun gốc, làm giàn, bón phân ở gốc, làm rãnh tưới nước, tỉa thưa cây để có năng suất cao. Dựa vào hiểu biết về cảm ứng, giải thích cơ sở khoa học của những biện pháp trên

Trả lời:

- Vun gốc: Giúp bộ rễ khỏe mạnh, hập thụ nước và chất khoáng do đất được lấp kín từ phần rễ, từ đó tránh được việc rửa trôi các chất dinh dưỡng của cây. 

- Làm giàn: Giúp cây có nguồn sáng và không gian thích hợp để sinh trưởng và phát triển.

- Bón phân ở gốc: Kích thích rễ sinh trưởng giúp cây hấp thụ đầy đủ nước và chất khoáng. 

* Lưu ý: Khi bón phân cần bón phân sâu cho cây có rễ cọc, bón phân nông cho cây có rễ chùm.

- Làm rãnh tưới nước: Biện pháp này sẽ giúp cây hấp thụ được đầy đủ nước và chất khoáng, từ đó kích thích bộ rễ sinh trưởng theo cả chiều rộng và chiều sâu. 

- Tỉa thưa cây: Việc tỉa thưa cây đảm bảo duy trì mật độ cây thích hợp, giúp đảm bảo các điều kiện như nhiệt độ, độ ẩm, dinh dưỡng khoáng, hấp thu tối đa được nguồn ánh sáng cho quang hợp. Từ đó cây sẽ sinh trưởng và phát triển tốt hơn, cho năng suất cao hơn.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Sinh 11 Cánh diều

-------------------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Sinh học 11 Cánh diều Bài 12: Cảm ứng ở thực vật trong bộ SGK Cánh diều theo chương trình sách mới. Chúc các bạn học tốt!