Phương pháp viết mở bài hay

Tổng hợp các Phương pháp viết mở bài hay, thường gặp trong các đề kiểm tra, đề thi.

1. Khái niệm mở bài

Mở bài là giới thiệu cơ bản về vấn đề cần bàn luận trong bài, làm cơ sở cho phần thân và kết bài, đồng thời tạo không khí để thu hút người đọc. Bởi vậy mở bài đóng một vai trò rất quan trọng. Không phải ai cũng có thể làm tốt phần mở bài, điều này quyết định chính tới thời gian và cảm xúc làm bài.

Nguyên tắc viết mở bài: Hai nguyên tắc mở bài mà các bạn phải luôn nhớ là:

- Nêu đúng vấn đề đặt ra trong đề bài.

- Chỉ được phép nêu những ý khái quát về vấn đề cần nghị luận.

Một mở bài hay và đúng cần có các yếu tố sau:

- Ngắn gọn ( khoảng 3-4 câu ). Phần mở bài quá dài dòng không những khiến bạn mất thời gian, dễ lạc đề mà còn khiến bạn khó có thể tìm ý tưởng cho phần thân bài. Hãy hé mở những gì mình định viết ở phần thân bài thôi nhé.

- Đầy đủ: phải nêu được vấn đề cần nghị luận; phạm vi tư liệu, thao tác nghị luận chính trong bài viết.

- Độc đáo: hay còn gọi là sự sáng tạo. Gây được sự chú ý cho người đọc về vấn đề cần nghị luận bằng cách nêu, cách liên tưởng khác lạ, bất ngờ cho người đọc. Bạn sẽ dễ chiếm cảm tình của người viết nhất bằng cách này, bởi nó làm bạn nổi bật giữa hàng trăm bài văn khác.

- Tự nhiên: ngôn từ giản dị, mộc mạc, tránh sáo rỗng, tránh gượng ép. Đi vào vấn đề một cách đễ hiểu nhất là cách giúp người đọc tránh khỏi cảm giác mơ hồ, khó chịu về sự giả tạo.

Hãy nhớ rằng trong một bài thi, nếu phần mở bài bạn lạc đề thì không những mất điểm mà còn mất luôn cảm tình của người chấm nhé!

2. Tầm quan trọng của mở bài hay

Mở bài thực chất quan trọng bởi đó là bước đầu gây ấn tượng của một bài văn. Một bài văn có thu hút hay không, sẽ kéo được sự chú ý nhiều hay không và người đọc có cảm thấy thích thú hay thú vị về bài văn hay không tất cả phụ thuộc vào mở bài. Đó là cảm hứng lớn dẫn dắt người đọc đọc những phần tiếp theo. Cũng như nhà văn M.Gorki đã từng nói: “Khó hơn cả là phần mở đầu, cụ thể là câu đầu, cũng như trong âm nhạc, nó chi phối giọng điệu của tác phẩm và người ta thường tìm nó rất lâu”. Nhiều bạn học sinh sẽ lúng túng, khó khăn trong việc viết mở bài cho bài văn của mình. Nhưng các bạn hãy nhớ rằng đây là bước đệm quyết định một bài văn thực sự thành công và để lại dấu ấn hay không. Mở bài hay là kết quả của sự rèn luyện không ngừng, là cảm xúc và là sự sáng tạo.

3. Cách viết mở bài 

Bước 1.Xác định vấn đề cần nêu trong mở bài

Hãy đặt và trả lời cho câu hỏi: Bài văn sẽ viết về cái gì? Từ đó xác định kiến thức cần nêu. Cần phải xác định rõ từ khóa của đề bài để tránh lạc đề.

Cách xác định vấn đề: Xác định vấn đề bàn luận là điều căn cốt nhất vì nếu xác định sai thì coi như toàn bộ nội dung bài viết sẽ chệch hướng hoàn toàn (lạc đề). Muốn xác định được vấn đề th́ì phải tìm hiểu đề bài. Thông thường đề bài có hai dạng:

- Dạng nổi (Lộ thiên): Là dạng đề mà các yêu cầu về nội dung, hình thức, cách thức, phương hướng, phạm vi, mức độ nghị luận được nêu ra trực tiếp và rõ ràng trong đề bài. Ở đề bài này vấn đề cần bàn luận đã có sẵn.

Ví dụ 1: Đề bài: Tầm quan trọng của rừng tự nhiên đối với đời sống con người.

Vấn đề trọng tâm đă được nói rõ ở đề bài đó là khẳng định vai tṛò quan trọng ảnh hưởng tới chính con người của rừng.

Ví dụ 2: Tình yêu đất nước của người trẻ Việt Nam ngày nay.

Vấn đề cần tìm đã rất rõ ràng đó là tình yêu của các bạn trẻ ngày nay đối với đất nước.

Lưu ý : Nhiều khi đề có đoạn dẫn rất dài hãy chú ý quan sát để tìm vấn đề được chỉ rõ ngay trong đề. Điều này yêu cầu các bạn phải đọc thật kĩ để tìm được ý chính. Ở những trường hợp này nhiều đề bài sau khi nêu nội dung (Đoạn trích thơ, văn hoặc nhận định) thường có yêu cầu thí sinh phải làm rõ điều gì đó. Đấy chính là vấn đề cần lý giải.

Ví dụ : Hãy phân tích đoạn Mỵ ở nhà thống lý Pá Tra để thấy được nỗi đau và sức sống tiềm tàng của người phụ nữ mèo vùng Tây bắc.

Ta xác định vấn đề rất nhanh : Thể loại phân tích vấn đề để nêu bật 2 nội dung đề yêu cầu : Nỗi đau khổ và sức sống tiềm tàng của nhân vật Mỵ

- Dạng chìm: Là dạng đề trong đó người ra đề không cho dữ kiện rõ về các yêu cầu của nội dung cũng như cách thức, phạm vi…nghị luận. Bởi thế người viết phải phân tích, tổng hợp, khái quát nội dung vấn đề từ chính nội dung của đoạn văn, đoạn thơ, hoặc tác phẩm, câu trích…

Ví dụ: Sự thờ ơ trong giới trẻ ngày này

Đề bài đưa ra một vấn đề “nóng” hiện nay, để làm rõ vấn đề cần có suy nghĩ: Tại sao giới trẻ ngày nay lại sống thờ ơ ? Vì sao phải đặt vấn đề đó hôm nay ? Làm sao để tình trạng ấy giảm bớt?...

Học sinh khi đọc đề cần xác định thật rõ ràng những yêu cầu của đề theo hướng : 

Về nội dung cần xem yêu cầu vấn đề cần nghị luận có giới hạn ở đâu ? giai đoạn nào ? tác phẩm hay đoạn nào ? đề tài gì ? chủ đề gì ?...

Về hình thức: quan tâm đến kiểu bài mà đề yêu cầu: Phân tích, bình luận, bình giảng... hay đi kèm 2 kiểu bài hoặc tổng hợp các kiểu?

Bước 2.Xác định cách nêu vấn đề

Bạn có thể viết mở bài theo 1 trong 3 cách sau:

Cách 1: Mở bài trực tiếp: Là cách giới thiệu ngay vào vấn đề cần nghị luận.

Ví dụ :

Mở bài cho đề bài: Phân tích bài thơ “Ngắm trăng” của Hồ Chí Minh.

“Ngắm trăng” là một bài thơ trong tập thơ “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh. Bài thơ được Bác sáng tác ngay trên đường bị giải đi từ nhà ngục Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo vào lúc chiều tàn. Ra đời trong hoàn cảnh ấy, bài thơ đã ghi lại bức tranh thiên nhiên và cảnh sinh hoạt của con người ở vùng rừng núi một cách sinh động.

- Ưu điểm của cách mở bài trực tiếp :

+ Đi thẳng ngay vào bài nên tránh được sự lan man, xa đề hoặc lạc đề.

+ Dễ vận dụng đối với các học sinh có kỹ năng lập luận yếu.

+Tiết kiệm được thời gian suy nghĩ cho người viết.

- Nhược điểm:

Ít tạo được sức lôi cuốn cho người đọc.

Cách 2: Mở bài gián tiếp: Là cách mở bài đi từ xa đến gần : nêu ra những ý liên quan đến vấn đề cần nghị luận để dẫn đến vấn đề cần nghị luận.

Có 4 phương thức viết mở bài gián tiếp:

- Mở bài theo lối diễn dịch:

Ví dụ: Cảm nhận về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận

Đoàn thuyền đánh cá có thể gọi là một "bài thơ cuộc đời" của Huy Cận. Bài thơ được sáng tác năm 1958 nhân một chuyến đi thực tế ở vùng mỏ Hòn Gai, Cẩm Phả. Thông qua một đêm đánh cá của đoàn thuyền lớn trên biển, tác giả ca ngợi kiểu lao động mới mẻ của người lao động tràn đầy lạc quan tin tưởng, làm chủ thiên nhiên, biển cả bao la. Qua bài thơ ta cảm nhận được không khí lao động khẩn trương, hăng say, nhộn nhịp của miền Bắc thời kì xây dựng CNXH.

- Mở bài theo lối quy nạp

Ví dụ: Cảm nhận về bức tranh xuân trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”.

Xuân đến rồi xuân lại đi, đó là quy luật của tạo hóa. Con người cũng vậy, chỉ xuất hiện một lần trong đời và cũng chỉ một lần ra đi mãi mãi vào cõi vĩnh hằng. Nhưng những gì là thơ, là văn, là nghệ thuật đích thực…thì vẫn còn mãi mãi với thời gian. Truyện Kiều của Nguyễn Du là một tác phẩm nghệ thuật như thế, đặc biệt là đoạn thơ viết về Cảnh ngày xuân – một mùa xuân mới mẻ, tinh khôi và giàu sức sống.

- Mở bài theo lối tương liên: Tìm 1 vấn đề tương tự (đề tài, chủ đề, hình ảnh , tác phẩm...) làm cầu nối so sánh với vấn đề của đề bài để tạo đoạn dẫn.

Ví dụ: Cảm nhận về nhân vật người phụ nữ trong các tác phẩm của Tô Hoài

Khi đọc Mùa Lạc của Nguyễn Khải ta gặp nhân vật Đào, cô gái có quá khứ đau thương nhưng đã trỗi dậy mạnh mẽ khi đón nhận cuộc sống mới và những con người mới, nhưng đau thương hơn và sự vươn dậy quyết liệt hơn phải kể đến nhân vật phụ nữ trong tác phẩm viết cùng thời của nhà văn Tô Hoài

- Mở bài theo lối tương phản (đối lập): Tìm 1 vấn đề đối lập tạo thế bắc cầu để giới thiệu vấn đề cần bàn.

Ví dụ: Cảm nhận về nhân vật Mỵ trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài

Chúng ta đã gặp không ít những số phận người phụ nữ bi thương trong các tác phẩm văn học Việt Nam, đó là một nàng Vũ Nương oan khuất, một nàng Kiều bi kịch, một Chị Dậu tủi hờn... Nhưng khi tiếp cận với dòng văn học cách mạng, vẫn những người phụ nữ ngày xưa ấy lại trỗi dậy mạnh mẽ đứng dậy làm chủ đời mình. Một trong những nhân vật văn học nữ tiêu biêu biểu là Mỵ trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ của Nhà văn Tô Hoài.

Kết cấu của đoạn mở bài theo cách gián tiếp gồm 3 phần :

- Mở đầu đoạn :

+ Viết những câu dẫn dắt có liên quan gần gũi với vấn đề chính cần nghị luận.

+ Tuỳ nội dung vấn đề cần nghị luận mà người viết lựa chọn câu dẫn dắt có thể là một câu thơ, một câu danh ngôn,hoặc một câu chuyện kể…

- Phần giữa đoạn:

+ Nêu luận đề ( nếu bình giảng thơ thì thường là nêu ấn tượng bao trùm mang tư tưởng chủ đề mà bản thân cảm nhận được).

- Phần kết đoạn: Nêu phương thức nghị luận và phạm vi tư liệu sẽ trình bày.

Ví dụ : Bình luận về mối quan hệ giữa văn học nghệ thuật và hiện thực cuộc sống . Chứng minh bằng một số tác phẩm văn học.

- Mở bài 1: Có ai đó đã ví sáng tạo nghệ thuật như việc thả diều. Con diều dù có bay bổng bao nhiêu vẫn phải gắn với mặt đất bằng một sợi dây vững chắc. Ý tưởng ấy gợi cho ta nhiều suy nghĩ sâu sắc về mối quan hệ giữa văn học và hiện thực cuộc sống. Hãy đến với một số tác phẩm văn học lớn, chúng ta sẽ thấy rõ mối quan hệ máu thịt này.

- Mở bài 2 :
Thần thoại Hy Lạp còn để lại một câu chuyện đầy cảm động về chàng lực sĩ Ăngtê và đất mẹ.Thần Ăngtê sẽ bất khả chiến bại khi chân chàng gắn chặt vào lòng đất mẹ Gaia. Có thể ví mối quan hệ giữa văn học và hiện thực cuộc sống hệt như quan hệ giữa Ăngtê và đất mẹ vậy. Chưa tin ư, bạn hãy đến với những tác phẩm văn học lớn mà xem.

- Mở bài 3 :
Trong một lần tâm sự với văn nghệ sĩ, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói: “Nghệ thuật phải bắt nguồn từ đời sống, thoát ly đời sống,nghệ thuật nhất định sẽ khô héo”.Văn học là một loại hình cơ bản của nghệ thuật. Lời tâm sự trên đã trực tiếp khẳng định mối quan hệ giữa văn học và hiện thực cuộc sống. Phân tích một số tác phẩm văn học lớn, chúng ta sẽ thấy rõ điều đó.
Cách duy nhất khiến bạn không “cứng tay” khi viết mở bài là luyện tập, luyện tập và luyện tập. Cố lên bạn nhé! Dưới đây là một số công thức viết mở bài cho bài văn nghị luận và phân tích mà Top lời giải muốn giới thiệu cho bạn đọc, mời các bạn cùng tham khảo.

Mở bài nghị luận về đoạn trích, thơ, văn xuôi - Mẫu số 1

       Đâu là cầu nối giữa quá khứ và tương lai, đâu là thanh nam châm thu hútmọi thế hệ? Đó chẳng phải là văn học hay sao. Văn học vẫn luôn sống một cuộc đời cao đẹp gắn liền với con người và kết tinh những giọt ngọc của thời đại. Tất cả những giá trị vĩnh cửu đó đã thăng hoa cùng ngòi bút của nhà văn/nhà thơ……để tác phẩm ……., đặc biệt là đoạn trích ………còn vấn vương trong trái tim biết bao bạn đọc.

Mở bài nghị luận về đoạn trích, thơ, văn xuôi - Mẫu số 2

       Nếu phải tìm bản nhạc hay nhất, có lẽ tôi sẽ chọn văn chương. Bởi chỉ khi đến với văn chương, người nghệ sĩ mới được tự do để trái tim dẫn dắt, được thể hiện quan niệm của chính mình và rồi mang đến cho người đọc biết bao giai điệu cảm xúc với nhiều cung bậc. Và tác giả….. đã để tác phẩm …….. của mình là nốt ngân đầy sáng tạo trong bản hòa tấu của văn học, đặc biệt là đoạn trích…..

Mở bài dạng đề  nghị luận văn học - Mẫu số 1

       Có thể nói văn học thời kì là một bộ phận của công cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc, đã có những đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Với trách nhiệm xã hội đó, mặc nhiên tinh thần yêu nước là nội dung bao trùm của toàn bộ nền văn học. Phẩm chất yêu nước ấy có từ văn học của cha ông qua các thời đại, mỗi khi dân tộc đứng trước họa xâm lăng, nhưng đến văn học giai đoạn chống Mỹ được thể hiện tập trung nhất, sâu sắc nhất, biến thành sức mạnh vật chất cụ thể nhất trong cuộc chiến đấu bảo vệ Tồ quốc. Và ở đó ngời sáng vẻ đẹp của những chiến sĩ anh dũng,kiên cường, một lòng hướng về dân tộc. Người đọc có thể sống trọn với những ngày tháng hào hùng ấy qua hình ảnh người lính……trong tác phẩm……của………

Mở bài dạng đề  nghị luận văn học - Mẫu số 2

       Cuộc sống còn tuyệt vời biết bao trong thực tế và trên trang sách. Nhưng cuộc sống cũng bi thảm biết bao. Cái đẹp còn trộn lẫn niềm sầu buồn. Cái nên thơ còn lóng lánh giọt nước mắt ở đời.” (Trích trong Nhất ký của Nguyễn Văn Thạc). Có lẽ ta không thể cảm nhận trọn vẹn “niềm sầu buồn” hay “giọt nước mắt” đó nếu nhà văn/nhà thơ……..không dùng ngòi bút của mình để in dấu tất cả qua hình tượng nhân vật………. với đầy những áp bức, bóc lột và bất công nhưng trên hết những người nông dân ấy vẫn giữ trọn vẻ đẹp nhân cách, tâm hồn.

Mở bài dạng đề  nghị luận văn học - Mẫu số 3

       Nhà văn tồn tại ở trên đời trước hết để làm công việc giống như kẻ nâng giấc cho những con người bị cùng đường, tuyệt lộ, bị cái ác hoặc số phận đen đủi dồn đến chân tường. Những con người cả tâm hồn và thể xác bị hắt hủi và đọa đày đến ê chề, hoàn toàn mất hết lòng tin vào con người và cuộc đời. Nhà văn tồn tại ở trên đời để bênh vực cho những con người không có ai để bênh vực.”(Nguyễn Minh Châu). Với hình tượng nhân vật…….trong tác phẩm…….., nhà văn/nhà thơ…………. đã thực hiện trọn vẹn sứ mệnh ấy.

Mở bài dạng đề  nghị luận văn học - Mẫu số 4

       Văn học là cuộc đời... Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học. Mỗi nghệ sĩ lớn đều ý thức được mối quan hệ chặt chẽ giữ văn học và cuộc sống. Đời sống là nguồn đề tài - không bao giờ với cạn cho những sáng tác đầy nảy nở, bước đi trên những nẻo đường là một giọt chắt chiu tư tưởng được hình thành. Qua tác phẩm ...của nhà thơ ..., ta thấy được. (nội dung vấn đề nghị luận). Cùng với cốt truyện sáng tạo, tình huống truyện độc đáo hấp dẫn, nghệ thuật kể chuyện giản dị, tác phẩm ...vẫn giữ nguyên vẹn sức hấp dẫn của mình qua thời gian.

Mở bài cho các bài văn phân tích tác phẩm, đoạn trích, khổ thơ hay nhân vật - Mẫu số 1

       Xây dựng một hình tượng nhân vật đã khó, nhưng để nhân vật đó có sức lay động và chiếm trọn trái tim người đọc còn khó hơn. Ấy vậy mà nhà thơ/nhà văn … đã làm được điều đó. Nhân vật...của ông đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc về hình ảnh của một... (tùy đề bài yêu cầu phân tích nhân vật nào thì khái quát nhân vật đó)

Mở bài cho các bài văn phân tích tác phẩm, đoạn trích, khổ thơ hay nhân vật - Mẫu số 2

       Thời gian vẫn trôi đi và bốn mùa luôn luân chuyển. Con người chỉ xuất hiện một lần trong đời và cũng chỉ một lần ra đi mãi mãi vào cõi vĩnh hằng. Nhưng những gì là thơ, là văn, là nghệ thuật đích thực thì vẫn còn mãi mãi với thời gian. Tác phẩm ... của nhà văn/ nhà thơ….là một trong số những tác phẩm nghệ thuật như thế.

       Đặc biệt là trích đoạn….( nếu người ta yêu cầu phân tích đoạn trích)

Mở bài cho các bài văn phân tích tác phẩm, đoạn trích, khổ thơ hay nhân vật - Mẫu số 3

       Những năm tháng trôi đi và lịch sử không ngừng biến động những tác phẩm ... của nhà văn/nhà thơ .. mãi là bông hoa không tuổi tựa mùa xuân không ngày tháng đã ghi lại quá khứ hào hùng, sôi động của đất nước mình một thuở. Vẻ đẹp của con người Việt Nam đã làm nên cái hồn của cả dân tộc và góp phần làm cho các tác phẩm sống mãi với thời gian.

Mở bài cho các bài văn phân tích tác phẩm, đoạn trích, khổ thơ hay nhân vật - Mẫu số 4

       Không có tình huống li kì, những tính cách sắc nét, không đi sâu những cảnh áp bức bóc lột, những số phận thương tâm, mọi thứ trong tác phẩm ... của nhà văn ... cứ nhẹ nhàng diễn ra trên từng trang viết. Nhưng chính vẻ đẹp của những cái bình thường, lặng lẽ ấy qua ngòi bút tinh tế, giọng văn nhỏ nhẹ của tác giả lại tạo nên sức hút kỳ lạ. Tất cả để lại ấn tượng, sự đồng cảm sâu sắc nơi người đọc một cách tự nhiên nhưng lắng đọng vô cùng.

Mở bài cho các bài văn phân tích tác phẩm, đoạn trích, khổ thơ hay nhân vật - Mẫu số 5

       Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta đã góp thêm những trang vàng vào lịch sử dân tộc. Đã có rất nhiều văn nghệ sẽ đã có được cảm hứng sáng tác từ đề tài này. Chính vì vậy đây cũng là giai đoạn văn học có nhiều thành công góp phần làm rạng rỡ nền văn học nước nhà.”…….” Của nhà văn/ nhà thơ ……… là một trong những đóng góp như vậy.

       Hình ảnh của những người lính quả cảm, kiên cường, ngày đêm chiến đấu bảo vệ đất nước/ Nhân vật chính trong tác phẩm ( tên) …đã thật sự để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc