Phân tích tính độc lập tương đối của ý thức xã hội với tồn tại xã hội

Câu hỏi: Phân tích tính độc lập tương đối của ý thức xã hội với tồn tại xã hội

Trả lời:

Khi khẳng định vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội, chủ nghĩa duy vật lịch sử không xem ý thức xã hội như một yếu tố thụ động, trái lại còn nhấn mạnh tác dụng tích cực của ý thức xã hội đối với đời sống kinh tế – xã hội, nhấn mạnh tính độc lập tương đối của ý thức xã hội trong mối quan hệ với tồn tại xã hội. Tính độc lập tương đối biểu hiện ở những điểm sau đây:

- Thứ nhất: Ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội

- Thứ hai: Ý thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hội

- Thứ ba: Ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển

- Thứ tư: Sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển của chúng

- Thứ năm: Ý thức xã hội tác động trở lại tồn tại xã hội

Như vậy, nguyên lý của chủ nghĩa duy vật lịch sử về tính độc lập tương đối của ý thức xã hội chỉ ra bức tranh phức tạp của lịch sử phát triển ý thức xã hội, nó bác bỏ quan điểm siêu hình, máy móc, tầm thường về mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội.