Phân tích bài thơ Chiều tối

Phân tích bài thơ: Chiều tối

       Thơ Bác vẫn là một bảo vật trong lịch sử văn học dân tộc Việt Nam, mỗi bài thơ tuy giản dị, nhưng lại súc tích, cô động, dồn nén biết bao tâm tình của vị lãnh tụ kính yêu, đồng thời gửi gắm biết bao nỗi trăn trở khắc khoải khôn nguôi nhưng luôn luôn hướng người đọc đến ánh sáng và sự lạc quan trong tư tưởng, Chiều tối phần nào bộc lộ rõ sự vận động ấy trong mạch cảm xúc.

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”

       Bài thơ mở đầu bằng không gian chiều tối, tự nó đã mở ra những biển buồn mênh mông làm dịu đi tâm hồn người cảm nhận. Ở đây, xuất hiện sự chuyển động của chòm mây, thế nhưng lại là “cô vân”, ý chỉ sự cô đơn, cô độc, cô lẻ giữa không gian rộng lớn mênh mông. Một chuyển động duy nhất thôi nhưng vẫn nhuốm biết bao màu buồn và sự đơn độc, kết hợp với không gian và thời gian buổi chiều càng làm dấy lên những khắc khoải khôn nguôi trong tâm hồn người đọc. Phải chăng Bác đang mượn thời gian để nói thời điểm của lịch sử, khiến cho câu chữ tuy giản dị nhưng như được thổi hồn đầy sức sống, như tự mình cũng khiến người đọc ngẫm nghĩ, trở trăn. 

      Song, thơ Bác bao giờ cũng vậy, luôn luôn vận động từ bóng tối hướng về ánh sáng, nếu ở hai câu thơ trên là sự chuyển động đầy yếu ớt, mỏi mệt, là không gian chiều buồn tối tăm, vời vợi đến nao lòng thì ở hai câu thơ cuối, sự sống đã nảy mầm, không gian như thêm sức sống và sự ấm áp của nhựa sống:

“Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng”

       Tại sao ở đây lại là hình ảnh người thiếu nữ xay ngô, phải chăng đó là ẩn dụ cho sự sống, cho hoạt động khai phá sức lao động của con người, để nhấn mạnh rằng, ngay cả trong tăm tối cực khổ thì sự sống vẫn nảy mầm. Con người vẫn cần cù chăm chỉ lao động. Chỉ một chữ “hồng” ở cuối câu thơ nhưng đã làm sáng lên toàn bộ thần khí và thần sắc của cả bài thơ, chữ hồng như ánh lên bao nhiêu sự sống, sự ấm áp của hơi thở sức sống nơi đây. Nếu chiếu theo hoàn cảnh bài thơ, có thể thấy nó được viết trong chặng đường chuyển lao đầy khắc nghiệt của Bác, ấy thể nhưng, trong hoàn cảnh khó khăn, Bác vẫn quên đi xiềng xích quanh mình để hướng đến, hi vọng về những điều đẹp đẽ, tươi sáng hơn. Đó chính là mạch vận động của bài thơ này, đi từ bóng tối, từ sự âm u với những chuyển động yếu ớt của sự sống đến ánh sáng, khí thế lao động đầy hứng khởi tích cực của con người. Do đó, không hề bi quan mà đầy lạc quan hứng khởi, hướng đến tương lai, làm dậy lên trong tâm hồn người đọc những suy nghĩ tích cực hơn về chặng hành trình gian truân phía trước.

         Chiều tối quả thực là một trong những bài thơ giản dị, xúc động mà vẫn đầy tinh tế, hàm súc của Bác, có lẽ vì thế mà đến nay, qua dòng chảy vô thủy vô chung của thời gian nó vẫn được đồng điệu đến vậy.