Lý thuyết Vật lý 12 Bài 28. Tia X

Lý thuyết Vật lý 12 Bài 28. Tia X

>>> Tham khảo: Soạn Bài 28. Tia X

I. Phát hiện tia X

Mỗi khi một chùm tia catôt - tức là một chùm êlectron có năng lượng lớn - đập vào một vật rắn thì vật đó phát ra tia X.

II. Cách tạo tia X

Dùng ống Cu-lít-giơ là một ống thủy tinh như hình minh họa để tạo tia X.

Ống cấu tạo bên trong là chân không, gồm một dây nung bằng vonfam FF’ dùng làm nguồn êlectron và hai điện cực:

- Catôt K, bằng kim loại để làm cho các êlectron phóng ra từ FF’, đều hội tụ vào anôt A.

- Anôt A làm bằng kim loại có khối lượng nguyên tử lớn và điểm nóng chảy cao, được làm nguội bằng một dòng nước khi ống hoạt động.

Dây FF’ được nung nóng bằng một dòng điện. Đặt giữa anôt và catôt một hiệu điện thế cỡ vài chục kilôvôn. Các êlectron bay ra từ dây nung FF’ sẽ chuyển động trong điện trường mạnh giữa anôt và catôt đến đập vào A và làm cho A phát ra tia X.

III. Bản chất và tính chất của tia X

1. Bản chất

Tia X là sóng điện từ có bước sóng nằm trong khoảng từ 10-11 m đến 10-8m (10 nm).

2. Tính chất

Tia X có đủ các tính chất của tia tử ngoại: có khả năng đâm xuyên mạnh, có tác dụng làm đen kính ảnh, làm phát quang một số chất, làm ion hóa không khí và hủy diệt tế bào.

3. Công dụng

Ngoài các công dụng về chẩn đoán và chữa trị một số bệnh trong y học, tia X còn được sử dụng trong công nghiệp để tìm khuyết tật trong các vật đúc bằng kim loại và trong các tinh thể; sử dụng trong giao thông để kiểm tra hành lí của hành khách đi máy bay; sử dụng trong các phòng thí nghiệm để nghiên cứu thành phần và cấu trúc của các vật rắn.

IV. Thang sóng điện từ

Sóng vô tuyến, tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia tử ngoại, tia X và tia gamma, đều có cùng bản chất, cùng là sóng điện từ, chỉ khác nhau về tần số (hay bước sóng). Các sóng này tạo thành một phổ liên tục gọi là thang sóng điện từ.

Sự khác nhau về tần số (hay bước sóng) của các loại sóng điện từ đã dẫn đến sự khác nhau về tính chất và tác dụng của chúng.

Xem thêm Giải bài tập Vật lý 12: Bài 28. Tia X