logo

Lý thuyết Bài ca ngắn đi trên bãi cát


I. Tác giả

Lý thuyết Bài ca ngắn đi trên bãi cát chi tiết

1. Tiểu sử - Cuộc đời

- Cao Bá Quát ( 1809 – 1855 ) tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn Hiên, người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc quận Long Biên, Hà Nội).

- Ông đã mất trong cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ phong kiến nhà Nguyễn.

2. Sự nghiệp văn học

- Cao Bá Quát là một nhà thơ có tài năng và bản lĩnh, được người đương thời tôn là Thánh Quát (“Thần Siêu, Thánh Quát”).

- Thơ văn ông bộc lộ thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ và chứa đựng tư tưởng khai sáng có tính chất tự phát, phản ảnh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam trong giai đoạn giữa thế kỉ XIX.

- Tác phẩm còn lại: 1400 bài thơ, trên 20 bài văn xuôi, một số bài phú Nôm, hát nói.


II.  Tác phẩm

- Hoàn cảnh ra đời: Bài thơ này có nhiều khả năng được làm trong những lần Cao Bá Quát vào Huế thi hội. Hành trình từ Thăng Long vào Huế phải trải qua nhiều tỉnh miền Trung như Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị là những vùng có nhiều dải cát trắng mênh mông.

- Thể loại: Viết theo thể hành - một thể thơ cổ có tính chất tự do, phóng khoáng, không bị gò bó về số câu, độ dài của các niêm luật, bằng trắc, vần điệu.

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: (4 câu thơ đầu) Hình ảnh người đi đường trên bãi cát - cuộc đời

+ Phần 2: (6 câu tiếp) thực tế cuộc đời đầy cay đắng, vô vị

+ Phần 3: (các câu thơ còn lại) Sự bế tắc và nỗi tuyệt vọng của người đi đường


III. Đọc - hiểu văn bản

1. Hình ảnh bãi cát và con người đi trên bãi cát

- “Bãi cát dài lại bãi cát dài”: mênh mông dường như bất tận, nóng bỏng.

-> Hình ảnh tả thực, gợi con đường đi khó khăn, nhọc nhằn, xa xôi, mờ mịt.

-> Hình ảnh biểu tượng: con đường đầy khó khăn mà con người phải vượt qua để đi đến đích. Muốn tìm được cân lí, tìm được cái đích thực có ý nghĩa cho cuộc đời, con người ta phải trải qua vô vàn khó khăn, nhọc nhằn, thử thách.

- Mặt trời lặn: sự tối tăm, mù mịt

- Hình ảnh người đi trên bãi cát:

+ Đi một bước như lùi một bước: nỗi vất vả khó nhọc 

+ Không gian đường xa, bị bao vây bởi núi sông, biển

+ Thời gian: mặt trời lặn vẫn còn đi.

+ Nước mắt rơi -> khó nhọc, gian truân.

=> Cảnh con đường đi xa xôi mờ mịt, đó cũng chính là con đường đời, con đường đi đến danh lợi của kẻ sĩ. Người đi trên con đường đó, trầy trật khó khăn, đi tất tả, vội vã không kể thời gian, đi với tâm trạng đau khổ, mệt mỏi, chán chường.

Thực tế cuộc đời đầy cay đắng, vô vị

Không học được tiên ông phép ngủ,

Trèo non, lội suối, giận khôn vơi

Xưa nay, phường danh lợi,

Tất tả trên đường đời.

Đầu gió hơi men thơm quán rượu,

Người say vô số, tỉnh bao người?

- Nỗi niềm ưu thời của nhân vật trữ tình được diễn tả qua điển cố về Hạ Hầu Ấn để ca thán, ai oán cho tình cảnh của mình giận khôn vơi.

→ Thể hiện tấm lòng đa mang cùng đại cuộc, không thể làm ngơ trước hoàn cảnh ngổn ngang của xã hội.

- Quy luật: xưa nay – phường danh lợi – tất tả ngược xuôi.

- Dùng hình ảnh bóng gió:

+ quán rượu ngon: Danh lợi;

+ người say: Người đi tìm danh lợi.

- Người đi tìm chân lí – người tỉnh ít: Người có trách nhiệm với cuộc đời, với thời cuộc, với xã hội lại cô độc, trơ trọi trên hành trình cao cả.

→ Danh lợi cũng là một thứ rượu dễ làm người ta say, trót say lại phải chạy ngược chạy xuôi nhọc nhằn, bám víu với bao người đời tầm thường khác.

→ Tác giả đã khái quát, nêu lên nhận định về những kẻ tham danh lợi, đồng thời thể hiện thái độ, quyết tâm thoát khỏi con đường danh lợi vô nghĩa tầm thường, nhưng cũng tại đây, ông nhận ra sự đơn độc trên hành trình mới.

2. Sự bế tắc và nỗi tuyệt vọng của người đi đường

Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!

Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,

Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?

Hãy nghe ta hát khúc "đường cùng",

Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,

Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.

Anh đứng làm chi trên bãi cát?

- Tâm trạng băn khoăn đến thảng thốt biết tính sao để rồi lâm vào con đường đường cùng.

+ Đường ghê sợ nhiều – đường bằng ít.

+ Phía bắc – núi muôn trùng;

+ Phía nam – sóng dào dạt;

→ Sự bế tắc không lối thoát.

- Câu hỏi Anh đứng làm chi trên bãi cát?:

+ Khát khao một sự đổi mới, thay đổi cuộc sống đương thời.

+ Không thể tiếp tục đi trên con đường cũ, phải có một con đường mới.

icon-date
Xuất bản : 16/11/2021 - Cập nhật : 21/11/2021