Lý thuyết Ai đã đặt tên cho dòng sông

Hướng dẫn tìm hiểu khái quát về Lý thuyết Ai đã đặt tên cho dòng sông đầy đủ, chi tiết nhất. Tổng hợp kiến thức về tác giả, hoàn cảnh ra đời, nội dung, ý nghĩa của bài bút ký Ai đã đặt tên cho dòng sông

I. Đôi nét về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường

- Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937 tại thành phố Huế, quê gốc ở làng Bích Khê, xa Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị

- Ông học tại Huế hết bậc Trung học, tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Sài Gòn năm 1960 và trường Đại học Huế năm 1964

- Năm 1966, Hoàng Phủ Ngọc Tường thoát li lên chiến khu, tham gia cuộc kháng chiến chống Mĩ bằng hoạt động văn nghệ

- Ông từng là Tổng thư kí Hội văn học nghệ thuật Trị Thừa – Thiên, Chủ tịch Hội Văn học Bình Trị Thiên, Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt

- Năm 2007, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật

- Các tác phẩm chính: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu, Rất nhiều ánh lửa, Ai đã đặt tên cho dòng sông, Hoa trái quanh tôi, Ngọn núi ảo ảnh…

- Phong cách sáng tác:

 + Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…

   + Lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.

II. Đôi nét về tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông

1. Tóm tắt tác phẩm

Trong các dòng sông đẹp trên đất nước, chỉ có sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất. Khi ở thượng nguồn, sông Hương đã là một bản trường ca của rừng già. Nó mang trong mình vẻ đẹp mãnh liệt và hoang dại, có nhiều ghềnh thác đáy vực bí ẩn. Khi trở về đồng bằng, sông Hương thơ mộng làm say đắm lòng người. Hai bên bờ sông Hương chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên. Dòng sông mềm như tấm lùa uốn cong, cảnh đẹp như bức tranh có đường nét, hình khối trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, cao đột ngột. Sông hương có vẻ đẹp da màu biến ảo: “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Đến khi qua thành phố Huế, sông Hương trôi đi thật chậm chảy lặng lờ như điệu slow. Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Dòng sông này cũng đã sống những thế kỷ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của mình. Đó còn là dòng sông của thời gian, của sử thi.

2. Hoàn cảnh sáng tác

- Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là bài bút kí xuất sắc, viết tại Huế, ngày 4-1-1946, in trong tập sách cùng tên.

- Bài bút kí có 3 phần, văn bản thuộc phần thứ nhất

3. Bố cục

+ Phần 1 (từ đầu đến “quê hương xứ sở”): Thủy trình của sông Hương

+ Phần 2 (còn lại): Vẻ đẹp lịch sử, văn hóa và thi ca của sông Hương

4. Thể loại

Tùy bút – dung lượng gần như truyện ngắn, ghi chép về những sự kiện, con người có thực, đồng thời trình bày trực tiếp cảm nhận, suy nghĩ của tác giả về những sự kiện, con người ấy.

5. Giá trị nội dung

- Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương.

6. Giá trị nghệ thuật

- Ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh, bộc lộ cảm xúc, sử dụng nhiều biện pháp như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa.

- Có sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và trí tuệ, chủ quan và khách quan. Chủ quan là sự trải nghiệm của bản thân. Khách quan là đối tượng miêu tả - dòng sông Hương.

III. Đọc – hiểu văn bản

Câu 1:

a, Vẻ đẹp của dòng thượng lưu

- Dòng thượng lưu mang một sức sống mạnh mẽ, mãnh liệt, có chút hoang dại, ẩn chứa bí ẩn, và đôi lúc cũng giống với người thiếu nữ dịu dàng, say đắm.

- Sự mãnh liệt và hoang dại của dòng sông được lột tả độc đáo qua biện pháp so sánh: bản trường ca rừng già đầy mãnh liệt thể hiện qua ghềnh thác, cuộn sóng như cơn lốc.

- Mang vẻ đẹp đầy dịu dàng, say đắm mang những màu sắc rực rỡ.

- Dòng sông được nhân cách hóa, sông Hương như cô gái Di-gan man dại, phóng khoáng, cô gái mang tâm hồn trong sáng, yêu tự do.

- Dòng sông như bà mẹ phù sa của miền văn hóa xứ sở này.

b, Sự tài hoa từ ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường qua đoạn đầu bài viết: liên tưởng, kỳ thú, xác đáng, ngôn từ gợi cảm… con sông mang nét thơ mộng được diễn tả qua những ngôn từ gợi cảm, sự liên tưởng kỳ thú,…

Câu 2:
-      Thông qua đoạn tả sông Hương chảy về đồng bằng và ngoại ô thành phố thể hiện:

+ Cách sử dụng ngôn ngữ sáng tạo, khả năng quan sát tinh tế của tác giả.

+ Kiến thức sâu rộng, sự am hiểu tường tận về địa lý, đặc tính của con sông.

+ Sự am hiểu sâu sắc kiến thức văn hóa và văn học.

- Tất cả kết hợp cùng nhau mang lại sự hiệu quả nghệ thuật ấn tượng cho thấy cái tầm của tác giả, miêu tả vẻ đẹp pha chút trầm mặc, cổ điển cùng với sự tươi mới, hiện đại đầy độc đáo.

Câu 3:

- Vẻ đẹp riêng của dòng sông Hương khi chảy vào thành phố:

+ Con sông mang vẻ man dại lẫn nét dịu dàng, đầy trầm mặc.

+ Con sông cũng mang trong mình những sắc thái, tâm trạng khác nhau.

+ Điểm hẹn gặp nhau giữa sông Hương với thành phố như hòa quyện với điểm hẹn tình yêu, từ đó dòng sông trở nên vui tươi hẳn, đặc biệt còn khoác lên mình nét êm dịu, lãng mạn, trữ tình của kẻ đang yêu.

=> Phải dành tình cảm đặc biệt lắm cho dòng sông thì tác giả mới có những rung động tinh tế và những mô tả đặc sắc, thú vị đến thế.  

Câu 4:

- Qua góc nhìn đa dạng và sự diễn tả độc đáo, phong phú của mình, tác giả đã để lại những dấu ấn tính cách đặc biệt của con sông nhiều nét nên thơ, dịu dàng, mơ mộng, hoang dã, đa tình, cổ kính, lịch lãm.

+ Sông Hương mang nét tính cách riêng biệt qua góc nhìn truyền thống văn hóa, lịch sử xa xưa.

+ Qua đó tái hiện rất chân thực và gần gũi hình ảnh lịch sử, tôn lên phẩm chất riêng của người Huế với vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm mang thương hiệu con gái Huế.

Câu 5:

Nét ấn tượng, đặc sắc thể hiện trong văn phong của tác giả:

- Chính tình yêu nồng thắm, dạt dào trong trái tim luôn hướng về quê hương, xứ sở của tác giả đã khiến cho biểu tượng trữ tình mà tác giả nghiên cứu, khám phá cũng trở nên lung linh, đa dạng, huyền ảo như chính con người vậy.

- Tầm kiến thức bao quát phong phú về nhiều lĩnh vực như địa lý, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và chính những trải nghiệm của bản thân cùng sự liên tưởng diệu kì đã tạo nên những ý văn mượt mà, mới lạ chẳng giống với văn của bất cứ ai.

- Ngôn từ phong phú, giàu chất gợi hình, gợi cảm.  

- Sử dụng điêu luyện các phép tu từ như: ẩn dụ, so sánh, nhân hóa.

- Sự đan xen hài hòa, hợp lý giữa cảm xúc và trí tuệ.