Lizoxom là gì? Cấu tạo, chức năng Lizoxom?

Có bao giờ bạn thắc mắc lizoxom là gì? Cấu tạo, chức năng lizoxom là như thế nào hay không? Hãy cùng Top lời giải tìm hiểu thêm nhé!

1. Lizoxom là gì?

- Lysosome (đọc là lyzôxôm, trước kia còn được gọi là tiêu thể) là một bào quan của các tế bào nhân thực. Chúng là nơi sản xuất enzyme mạnh hỗ trợ cho sự tiêu hóa và sự bài tiết các chất và những bào quan đã bị hư hỏng. Chúng được tạo ra ở bộ máy Golgi. Ở mức pH= 4.8, nên môi trường bên trong của tiêu thể axít hơn bào tương (pH 7). Màng đơn tiêu thể giúp ổn định pH thấp nhờ vào hệ thống bơm proton (H+) từ bào tương vào, và đồng thời bảo vệ bào tương và các thành phần khác của tế bào khỏi tác dụng của enzyme phân hủy trong bào tương. Các men tiêu hóa cần môi trường axít để hoạt động được đảm bảo chính xác. Tất cả các men này được tạo ra ở mạng lưới nội chất, và được vận chuyển và xử lý ở bộ máy Golgi. Bộ máy Golgi tạo ra các tiêu thể nhờ vào các chồi của bộ máy Golgi.

- Các enzyme quan trọng nhất trong tiêu thể là:

+ Lipase, có tác dụng phân hủy mỡ.

+ Carbohydrase, có tác dụng phân hủy carbohydrate (ví dụ như đường).

+ Protease, có tác dụng phân hủy protein.

+ Nuclease, có tác dụng phân hủy axít nhân.

- Các tiêu thể được sử dụng cho tiêu hủy các đại phân tử qua quá trình thực bào (sự tiêu hóa của các tế bào), từ quá trình tái sử dụng của chính các tế bào (ở đó các thành phần già nua ví dụ như ty thể hư hỏng được phân hủy liên tục và được thay thế bằng các thành phần mới, các protein của các thụ thể cũng được tái sử dụng), và đối với quá trình tế bào chết do tự thực bào, một dạng của quá trình chết được lập trình (hay quá trình tự hủy được lập trình của tế bào), có nghĩa là tế bào tự tiêu hóa lấy chúng.

- Các tiêu thể chứa chất phế thải, chất độc, chất dự trữ, chứa muối khoáng, tham gia vào vận chuyển nước, có chức năng nữa là tiêu hoá và co bóp.

- Các chức năng khác bao gồm tiêu hóa vi khuẩn là thâm nhập vào tế bào và giúp sửa chữa các tổn thương của màng bào tương nhờ vào sử dụng các mãnh vá màng tế bào, hàn gắn vết thương. Tiêu thể còn có thể phân cắt nhanh chóng các đại phân tử để sử dụng dễ dàng hơn.

- Có nhiều bệnh lý gây ra rối loạn chức năng của tiêu thể hay một trong các protein tiêu hóa của chúng, ví dụ như bệnh Tay-Sachs, hay bệnh Pompe. Chúng được tạo ra bởi hư hỏng hay mất đi protein tiêu hóa, dẫn đến tích lũy các chất trong tế bào, và hậu quả là chuyển hóa tế bào bị hư hỏng. Một cách tổng quát, chúng được phân loại như các bệnh lý mucopolysaccharidosis, GM2 gangliosidosis, các rối loạn về lưu trữ chất béo, glycoproteinosis, mucolipidosis, hay leukodystrophy.

- Mức độ pH hằng định ở 4.8 được duy trì nhờ vào bơm ion hydro và bơm ion clo.

2. Cấu tạo và chức năng của Lizoxom

a. Cấu tạo của Lizoxom

- Lizôxôm là bào quan có một lớp màng bao bọc, có nhiều enzim thủy phân.

b. Chức năng của Lizoxom

- Phân huỷ các tế bào già, các tế bào bị thương tổn không có khả năng phục hồi và chúng được ví như một phân xưởng tái chế “rác thải” của tế bào.

- Phân huỷ các tế bào già, các tế bào bị thương tổn không có khả năng phục hồi và chúng được ví như một phân xưởng tái chế “rác thải” của tế bào. Quá trình tiêu hoá nội bào diễn ra theo sơ đồ sau:

4. Tại sao lizoxom phân hủy tế bào già mà không phân hủy tế bào sống

- Bình thường lizoxom chứa enzim ben trong nó, tuy nhiên các enzim này được duy trì ở trạng thái bắt hoạt bằng cách chúng giữ trong môi trường axit có độ pH từ 3-4, trong khi các loại enzim này chỉ hoạt động trong môi trường trung tính thôi. Như vậy,bình thường thì các enzim sẽ không có khả năng tiêu hủy chính bàn thân của lizoxom, mà chúng ngoan ngoãn nằm bên trong túi. Ngoài ra cùng cơ chế bào vệ của dạ dày, bản thân của túi lizoxom cũng có một lớp nhấu giúp cho các enzim không tiếp xúc trực tiếp với màng túi. Với cơ chế đó thì enzim không tiêu hủy chính mình. Trong quá trình tiêu hóa nội bào, khi lizoxom kết hợp với bóng nhập bào hoặc các tế bào già, tế bào tồổn thương tạo thành không bào tiêu hóa bên trong tế bào, độ pH của nó sẽ tăng lên đến mức mà các enzim có thể hoạt động và thực hiện quá trình tiêu hóa.

- Trong những trường hợp đặc biệt, như khi cơ thể bị bệnh liên quan đến lizoxom, gen tổng hợp lizoxom hay tổn thương trung tâm điều khiển tế bào, thì các lizoxom không có khả năng tự kiễm soát được mình, bên trong túi không còn được duy trì độ pH axit, khi này các enzim sẽ hoạt động như khi tiêu hóa nội bào, và khi đó sẽ tự tiêu hùy chính nó, ngoài ra nếu ảnh hưởng lớn chúng sẽ tiêu hủy luôn các bào quan bên trong tế bào, khi đó cơ thể sẽ mắc bệnh về lizoxom, bệnh này rất nghiêm trọng tuy nhiên rất hiếm gặp.

- Như vậy lizoxom chỉ tự tiêu trong một vài trường hợp nhất định, khi ở trạng thái bình thường thì không.