logo

Soạn Lịch sử 11 Cánh Diều Bài 7: Khái quát về chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam

Hướng dẫn Soạn Lịch sử 11 Cánh Diều Bài 7: Khái quát về chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam ngắn gọn, hay nhất theo chương trình Sách mới.

Bài 7: Khái quát về chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam

Lý thuyết Lịch sử 11 Cánh Diều Bài 7: Khái quát về chiến tranh bảo vệ tổ quốc trong lịch sử Việt Nam

Câu hỏi trang 42 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 1, trình bày vị trí địa chiến lược của Việt Nam.

Trả lời:

* Vị trí chiến lược của Việt Nam:

- Nằm ở Đông Nam Á, ngã tư giữa lục địa Á - Âu và châu Đại Dương, giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương; nằm trên tuyến đường giao thông, giao thương quan trọng giữa Trung Quốc và Ấn Độ. 

- Nằm ở vị trí cầu nối giữa Đông Nam Á lục địa với Đông Nam Á hải đảo. Từ phía Bắc, Việt Nam là địa bàn “tiền tiêu” của Đông Nam Á. Từ phía Đông là “cửa ngõ” để tiến vào bán đảo Trung - Ấn. Từ phía nam tiến vào Trung Quốc.

Câu hỏi trang 43 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Phân tích vai trò và ý nghĩa của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam.

Trả lời:

- Vai trò của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc:

+ Thống nhất và toàn vẹn chủ quyền, lãnh thổ quốc gia.

+ Quyết định sự tồn vong của quốc gia, dân tộc trước các cuộc chiến tranh xâm lược và can thiệp từ bên ngoài.

+ Tác động lớn đến quá trình hình thành quốc gia, dân tộc; đến tiến trình lịch sử dân tộc và chính sách quản lí đất nước. 

+ Ảnh hưởng đến tính chất xã hội, công cuộc xây dựng đất nước, phát triển kinh tế, văn hóa.

- Ý nghĩa của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc:

+ Hình thành và phát triển truyền thống yêu nước, ý chí kiên cường, bất khuất.

+ Khơi dậy và củng cổ tinh thần đoàn kết, lòng tự hào dân tộc.

Câu hỏi trang 44 Lịch Sử 11

Câu hỏi 1: Dựa vào thông tin và tư liệu, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán năm 938.

Trả lời:

- Cuối năm 938, Lưu Hoằng Tháo chỉ huy đoàn thuyền chiến của quân Nam Hán kéo vào vùng biển Đông Bắc nước ta.

- Ở cửa sông Bạch Đằng Ngô Quyền đã cho người đóng cọc gỗ đã được vát nhọn tạo thành bãi cọc ngầm để chống giặc.

=> Trận địa phục kích khiến quân Nam Hán bị bất ngờ và thất bại nhanh chóng.

Câu hỏi 2: Đọc thông tin và tư liệu, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống Tống năm 981.

Trả lời:

- Đầu năm 981, tướng Hầu Nhân Bảo chỉ huy quân Tống xâm lược Đại Cồ Việt. Lê Hoàn trực tiếp tổ chức, lãnh đạo cuộc kháng chiến. Ở những dòng sông lớn, xây dựng lên nhiều phòng tuyến.

- Khi tiến vào lãnh thổ Đại Cồ Việt, quân Tống bị chặn đánh ở nhiều nơi. 

- Tướng địch Hầu Nhân Bảo bị bắt và đem chém, quân Tống chết quá nửa và buộc phải rút quân về.

Câu hỏi trang 45 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát Hình 3, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Tống năm 1075 - 1077.

Trả lời:

- Tháng 10 - 1075, trước những hành động chuẩn bị xâm lược Đại Việt của nhà Tống, nhà Lý thực hiện kế sách “Tiên phát chế nhân”, bất ngờ tấn công vào châu Ung và châu Khâm, châu Liêm sau đó rút quân về nước.

- Sau khi rút quân về nước, nhà Lý khẩn trương chuẩn bị kháng chiến, tiến hành xây dựng phòng tuyến quy mô lớn ở bờ nam sông Cầu, phía bắc kinh thành Thăng Long.

- Đầu năm 1076, quân Tống chia làm hai đạo tiến vào Đại Việt và bị chặn lại ở phòng tuyến bên bờ sông Như Nguyệt. Quân Tống nhiều lần vượt sông đánh sang phòng tuyến nhưng thất bại. Cuối mùa xuân năm 1077, Lý Thường Kiệt bất ngờ cho quân vượt sông, tấn công vào doanh trại địch => Quân Tống thiệt hại nặng nề.

- Nhân cơ hội lúc quân Tống rơi vào tình thế khó khăn, bế tắc, nhà Lý chủ động kết thúc chiến tranh bằng cách đề nghị giảng hoà => quân Tống nhanh chóng chấp nhận và rút quân về nước.

Câu hỏi trang 46 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Trình bày nội dung chính của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên (1258 - 1288).

Trả lời:

Cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ (1258)

+ Đầu năm 1258, 3 vạn quân Mông Cổ tràn vào Đại Việt. Tại Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) Nhà Trần chặn đánh địch nhưng thất bại.

+ Triều đình nhà Trần rời Thăng Long, nhân dân thực hiện kế “thanh dã” (vườn không nhà trống) để bảo toàn lực lượng => Quân Mông Cổ rơi vào tình thế khó khăn, bế tắc.

+ Cuối tháng 1 - 1258, nhà Trần phản công và giành thắng lợi lớn ở Đông Bộ Đầu (Hà Nội) => quân Mông Cổ phải tháo chạy về nước.

 

Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (1285)

+ Đầu năm 1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy từ phía bắc tràn vào lãnh thổ Đại Việt; ở phía nam, Toa Đô dẫn 10 vạn quân từ Chăm-pa, Thanh Hoá đánh ra.

+ Trước tình thế đó, quân nhà Trần buộc phải rời Thăng Long, nhân dân thực hiện kế “thanh dã”, tiến hành chiến tranh du kích khiến Quân Nguyên từng bước rơi vào khó khăn.

+ Giữa năm 1285, quân nhà Trần tổ chức phản công dưới sự chỉ huy của Trần Quốc Tuấn và giành thắng lợi lớn ở Tây Kết, Hàm Tử (Hưng Yên); Chương Dương, Thăng Long (Hà Nội); Vạn Kiếp (Hải Dương),... 

=> Quân Nguyên thiệt hại nặng nề, Thoát Hoan trốn chạy về nước.

 

Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (1287 - 1288)

+ Cuối năm 1287, theo hai đường thuỷ, bộ , hơn 30 vạn quân Nguyên chia làm 3 cánh, tràn vào Đại Việt.

+ Tháng 1 - 1288, quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy chiếm đóng Vạn Kiếp, tiến đánh Thăng Long.

+ Tháng 2 - 1288, trận Vân Đồn, đoàn thuyền lương của quân Nguyên do Trương Văn Hổ chỉ huy bị tiêu diệt.

+ Tháng 3 - 1288, Thoát Hoan dẫn quân lui về Vạn Kiếp rồi tháo chạy về nước.

+ Tháng 4 - 1288, trận Bạch Đằng, cánh quân Nguyên do Ô Mã Nhi chỉ huy bị tiêu diệt.

Câu hỏi trang 47 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và tư liệu, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Xiêm (1785).

Trả lời:

- Giữa năm 1784, với danh nghĩa giúp Nguyễn Ánh 5 vạn quân Xiêm kéo vào Gia Định. Đầu năm 1785, Nguyễn Huệ chỉ huy quân Tây Sơn tiến vào đặt đại bản doanh tại Mỹ Tho.

- Ngày 19 - 1 - 1785, trên sông Tiền (đoạn từ Rạch Gầm đến Xoài Mút) diễn ra trận đánh quyết định giữa quân Tây Sơn và quân Xiêm. 

=> Quân địch thua to, bỏ chạy còn lại vài nghìn lính theo đường núi Chân Lạp mà chạy về.

Câu hỏi trang 48 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 6, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Thanh năm 1789.

Trả lời:

- Cuối năm 1788, nhà Thanh cử Tôn Sĩ Nghị dẫn 29 vạn quân tiến vào Đại Việt theo cầu viện của vua Lê Chiêu Thống

- Trước tình hình đó, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế tại Phú Xuân (12 - 1788), lấy niên hiệu là Quang Trung nhanh chóng tiến quân ra Bắc.

- Từ đêm 30 Tết Nguyên đán Kỷ Dậu (1789), các đồn lũy của quân Thanh đóng ở phía nam Thăng Long bị quân Tây Sơn tiêu diệt. Mờ sáng ngày mồng 5 Tết, cánh quân do Quang Trung chỉ huy tiến đánh và hạ đồn Ngọc Hồi, trong khi đó đạo quân của Đô đốc Long tấn công và hạ đồn Đống Đa. 

=> Quân Thanh nhanh chóng tan vỡ. Tôn Sĩ Nghị hốt hoảng tháo chạy về nước.

Câu hỏi trang 49 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Giải thích nguyên nhân chính dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm trong lịch sử Việt Nam.

Trả lời:

- Nguyên nhân chủ quan:

+ Tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của người Việt. 

+ Các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm mang tính chính nghĩa, nhằm mục đích bảo vệ độc lập dân tộc và chủ quyền lãnh thổ.

+ Thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm gắn liền với tinh thần đoàn kết dân tộc.

+ Đường lối chiến lược, chiến thuật đúng đắn, hiệu quả; nghệ thuật quân sự sáng tạo, độc đáo; sự chỉ huy tài tình của các tướng lĩnh.

- Nguyên nhân khách quan: 

+ Các thế lực ngoại xâm phải đối diện với nhiều khó khăn, như: hành quân xa, sức lực hao tổn, không thông thuộc địa hình, không quen thuỷ thổ, không chủ động được nguồn lương thực, thực phẩm,... => quân xâm lược rơi vào thế bị động và từng bước suy yếu.

Câu hỏi trang 50 Lịch Sử 11

Câu hỏi 1: Trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Triệu thế kỉ II TCN.

Trả lời:

- Năm 207 TCN, Triệu Đà lập nước Nam Việt ở phía nam Trung Quốc và tiến hành chiến tranh mở rộng lãnh thổ ra bên ngoài. Đối với Âu Lạc, khi không khuất phục được về quân sự, Triệu Đà dùng kế li gián, gây mâu thuẫn nội bộ. Năm 179 TCN, Triệu Đà sai quân đánh Âu Lạc, An Dương Vương thất bại nhanh chóng. 

=> Nước Âu Lạc rơi vào tay nhà Triệu.

Câu hỏi 2: Trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Minh đầu thế kỉ XV.

Trả lời:

- Với chiêu bài “Phù Trần diệt Hồ”, cuối năm 1406 nhà Minh huy động hàng chục vạn quân tiến đánh Đại Ngu.

- Nhà Hồ tổ chức chặn đánh từ biên giới nhưng thất bại, phải rút về bờ nam sông Hồng rồi tập trung cố thủ ở thành Đa Bang (Ba Vì, Hà Nội)

- Quân Minh đánh chiếm thành Đa Bang rồi tiến về Đông Đô (Thăng Long). Quân nhà Hồ phải rút về thành Tây Đô (Thanh Hoá).

- Tháng 5 - 1407, quân Minh tấn công vào Tây Đô, quân ta không thể kháng cự, Hồ Quý Ly chạy vào trấn Lâm An (Nghệ An, Hà Tĩnh) và bị bắt tại cửa biển Kỳ La (Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh). 

=> Cuộc kháng chiến chống quân Minh thất bại.

Câu hỏi trang 51 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp nửa sau thế kỉ XIX.

Trả lời:

- Sau nhiều lần gây sức ép, đưa thư yêu cầu nhưng không được triều Nguyễn đáp ứng, ngày 1 - 9 - 1858, liên quân Pháp - Tây Ban Nha nổ súng tấn công Đà Nẵng, mở đầu quá trình xâm lược Việt Nam. Quân dân Đà Nẵng đã chống trả quyết liệt.

- Từ năm 1859 đến năm 1862, Pháp tấn công thành Gia Định, đánh chiếm các tỉnh miền Đông Nam Kì. Quân dân triều đình Huế kháng cự không hiệu quả.

- Năm 1867, Pháp đánh chiếm các tỉnh miền Tây Nam Kì. Triều đình Huế bất lực. Phong trào kháng chiến của nhân dân tiếp tục diễn ra mạnh mẽ.

- Năm 1873, Pháp tấn công Bắc Kì lần thứ nhất. Quân dân Việt Nam làm nên chiến thắng Cầu Giấy lần thứ nhất.

- Những năm 1882 - 1883, Pháp tấn công Bắc Kì lần thứ hai. Quân dân Việt Nam tạo nên chiến thắng Cầu Giấy lần thứ hai.

- Những năm 1883 - 1884, Pháp tấn công Thuận An, triều đình Huế và Pháp kí Hiệp ước Hác-măng và Hiệp ước Pa-tơ-nốt. Thực dân Pháp hoàn thành về cơ bản quá trình xâm lược Việt Nam.

Câu hỏi trang 52 Lịch Sử 11

Câu hỏi: Giải thích nguyên nhân không thành công của một số cuộc kháng chiến trong lịch sử Việt Nam.

Trả lời:

- Trong cuộc kháng chiến chống quân Triệu, triều đình Âu Lạc mất cảnh giác, không có sự phòng bị.

- Trong cuộc kháng chiến chống quân Minh:

+ Nhà Hồ thất bại do không có đường lối kháng chiến đúng đắn. 

+ Quân dân nhà Hồ mất đoàn kết do chính sách cải cách của Hồ Quý Ly và việc ông phế truất vua Trần để lên ngôi.

- Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp:

+ Nhà Nguyễn không có đường lối kháng chiến đúng đắn, thiếu quyết đoán

+ Không đoàn kết, hợp lực với nhân dân. 

+ Trang bị vũ khí và kĩ thuật tác chiến của quân đội nhà Nguyễn cũng yếu kém, lạc hậu.

Luyện tập - Vận dụng

Câu hỏi 1. Lập bảng tóm tắt nội dung chính của các cuộc kháng chiến thắng lợi tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam theo gợi ý: thời gian, địa điểm, đối tượng xâm lược, những trận đánh lớn, kết quả. 

Trả lời:

STT

Thời gian

Địa điểm

Đối tượng xâm lược

Những trận đánh lớn

Kết quả

1

938

biển Đông Bắc

Nam Hán

trận Bạch Đằng Đánh bại quân Nam Hán, lấy lại độc lập

2

981

Đại Cồ Việt

Tống

trận trên sông Chi Lăng Kết thúc với chiến thắng của quân đội Đại Cồ Việt.

3

1075 - 1077

Đại Việt

Tống

  Thắng lợi của quân đội Đại Việt, đánh đuổi thành công quân Tống khỏi lãnh thổ Việt Nam

4

Thế kỉ XIII  (1258,1285, 1287-1288)

Đại Việt

Mông - Nguyên

  Kết thúc với thắng lợi của quân đội Đại Việt

5

Thế kỉ II TCN

Âu Lạc

Triệu

  Kết thúc với thất bại của quân đội Âu Lạc trước sức mạnh của quân Triệu.

6

Đầu thế kỉ XV

Đại Ngu

Minh

  Thắng lợi của quân đội Đại Ngu.

7

1785

Gia Định (Nam Bộ ngày nay)

Xiêm

trận Rạch Gầm, trận Xoài Mút Kết thúc với chiến thắng của quân đội Gia Định.

8

1789

Đại Việt

Thanh

trận Ngọc Hồi Kết thúc với chiến thắng của quân đội Đại Việt.

9

Nửa sau thế kỉ XIX - 1954

Việt Nam

Pháp

Điện Biên Phủ, chiến thắng thu đông năm 1947 Kết thúc với chiến thắng của quân đội Việt Nam trong trận Điện Biên Phủ và nhiều trận đánh khác.

Câu hỏi 2. Trên cơ sở kiến thức đã học, rút ra những bài học lịch sử cơ bản từ lịch sử chống ngoại xâm của Việt Nam. Những bài học lịch sử đó có ý nghĩa như thế nào đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay?

Trả lời:

Qua những bài học lịch sử của dân tộc, chúng ta đã học được rất nhiều giá trị về tình yêu đất nước và tinh thần đoàn kết. Những cuộc kháng chiến đã truyền lại cho chúng ta những giá trị vô giá về sự kiên cường, bất khuất và lòng tự tôn. Chúng ta học được cách quý trọng và bảo vệ đất nước, để cho thế hệ sau này còn được thừa hưởng và phát triển hơn nữa. Bên cạnh đó, tinh thần đoàn kết vẫn luôn được áp dụng cho tới thời nay, mọi người cùng giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng thời đại mới cho đất nước. Chúng ta cần duy trì và phát huy giá trị đó để xây dựng một xã hội văn minh, hạnh phúc và tiến bộ hơn.

Soạn Lịch sử 11 Cánh Diều Bài 7: Khái quát về chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam (trang 41, 52)

Câu hỏi 3. Sưu tầm tư liệu lịch sử về một cuộc kháng chiến thắng lợi tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Trả lời:

Chào thầy cô và các bạn học,

Hôm nay tôi muốn chia sẻ với các bạn về một cuộc kháng chiến thắng lợi tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Đó chính là cuộc kháng chiến chống quân Tây Sơn của vua Nguyễn Ánh, sau đó là Gia Long.

Cuộc kháng chiến này diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 1771 đến năm 1802. Trong suốt thời gian đó, vua Nguyễn Ánh đã phải đối mặt với nhiều khó khăn và thử thách, bao gồm cả việc mất đất mất trời, bị kẻ thù bao vây và tấn công liên tục.

Với tài năng quân sự và sự kiên trì của mình, vua Nguyễn Ánh đã chiến thắng quân Tây Sơn và lên ngôi hoàng đế với tên Gia Long vào năm 1802. Cuộc kháng chiến chống quân Tây Sơn của vua Nguyễn Ánh đã chứng tỏ sự quyết tâm và sự kiên trì của người Việt trong việc bảo vệ đất nước và tự chủ về chính trị.

Hy vọng tư liệu này sẽ giúp các bạn hiểu thêm về một cuộc kháng chiến quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Cảm ơn thầy cô và các bạn đã lắng nghe.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Sử 11 Cánh Diều

-------------------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Lịch sử 11 Cánh Diều Bài 7: Khái quát về chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam trong bộ SGK Cánh Diều theo chương trình sách mới. Chúc các bạn học tốt!

icon-date
Xuất bản : 28/02/2023 - Cập nhật : 24/02/2024