Văn là gì?

Văn có nghĩa hẹp nhất - xưa nhất là đường nét, vân trang trí. Văn thừng, văn hình tròn đồng tâm... là những hoa văn tiêu biểu của văn hoá Đông Sơn. Văn cũng có nghĩa là làm cho đẹp thêm lên. Chữ tượng hình dùng đường nét mô tả và chứa nghĩa gọi là văn tự. Rồi người dùng văn tự sáng tác gọi là văn nhân. Các sản phẩm nghệ thuật dùng văn tự là văn học, v.v và v.v… Văn học lại phân biệt văn xuôi và văn vần là văn và thơ! Trước khi có “chữ quốc ngữ” dân mình không có chữ ghi âm tiếng mẹ đẻ nên văn xuôi kém, chậm phát triển. Dân chúng trông vào truyền miệng nên thơ phát triển hơn. Sính thơ là một đặc sắc dân tộc! Thời phong kiến, học văn (chữ Hán), dùng được văn tự là con đường duy nhất để làm quan. Làm quan cũng là con đường duy nhất để cầu công danh phú quý nên người ta “sùng bái văn tự”. Mang tiếng là dân thượng võ, đánh giặc ngoại xâm tuyệt giỏi, tuyệt hay nhưng vẫn trọng văn hơn võ. Văn nhân “dài lưng tốn vải” vẫn hơn anh “võ biền”! Sính làm văn đi với sính làm quan, sợ quan. Bệnh sùng bái văn/quan từ trong tâm khảm người Việt ta là một cản trở để phát huy dân chủ ngay cả trong thời chúng ta đây. Nghĩa rộng nhất của Văn là văn hóa, văn hiến, văn minh… Thực ra đó là những từ Hán-Việt dùng để dịch các khái niệm phương Tây. Từ nguyên của tiếng Tây (Anh, Nga, Pháp, Đức…) khác hẳn: Culture (văn hóa) gốc từ chữ nuôi trồng. Nuôi trồng, chăm bón, thu hoạch… mang lại thịnh vượng sung túc cho con người là văn hóa. Culture không liên quan hay bắt nguồn từ văn tự/văn học letters, literature như chữ văn hóa của ta! Văn hóa còn được ta dùng với nghĩa là kiến thức, tri thức - Knowledge. Dùng chữ văn hóa thay cho tri thức làm cho người ta thiên vị môn văn trong nhà trường! Đáng nhẽ môn ngữ văn là để học sinh biết dùng tiếng Việt mà diễn đạt tri thức, tư tưởng, tình cảm, giao tiếp... thì lại hòng biến mọi người thành nhà văn, làm khổ học trò bằng các bài “văn mẫu” rất kinh dị! Văn minh dịch chữ civilization có gốc là civil - dân sự công dân. Nền văn minh là chuyện của dân sự, dân sinh, dân chủ… không dính dáng gì đến “văn” cả. Có ông bạn học giả rất thích thú với việc dịch cụm từ “xã hội văn minh” của ta sang tiếng Anh là “Cilivized Society” cũng có thể được hiểu là xã hội dân sự hóa! Chữ nghĩa lằng nhằng thật. Nhất là vào cái thời biến đổi quá nhanh, tiếng Việt đang “đại loạn”. Con cà con kê với bà chị, mất thời gian chỉ vì “Trời mới vào thu tươi lắm thay!”. 24 triệu con em chúng ta rộn ràng ngày khai trường và cả giới GDĐT sôi sục chuyện “đổi mới toàn diện và triệt để nền giáo dục quốc gia”. Xin khuyến cáo các vị rằng chuyện đầu tiên phải làm cho mọi cuộc đổi mới là “định nghĩa lại” các khái niệm cơ bản thông dụng nhất. Nếu vẫn “ông nói gà bà nói vịt” thì sẽ chẳng đi tới đâu đâu. Em với bà chị, tôi và chúng ta, thầy giáo và học trò đều chả thể hiểu Lễ là cái gì- Văn là cái gì! Làm sao mà dạy, mà học đây!

Văn có nghĩa hẹp nhất - xưa nhất là đường nét, vân trang trí. Văn thừng, văn hình tròn đồng tâm... là những hoa văn tiêu biểu của văn hoá Đông Sơn. Văn cũng có nghĩa là làm cho đẹp thêm lên. Chữ tượng hình dùng đường nét mô tả và chứa nghĩa gọi là văn tự. Rồi người dùng văn tự sáng tác gọi là văn nhân. Các sản phẩm nghệ thuật dùng văn tự là văn học, v.v và v.v… Văn học lại phân biệt văn xuôi và văn vần là văn và thơ! Trước khi có “chữ quốc ngữ” dân mình không có chữ ghi âm tiếng mẹ đẻ nên văn xuôi kém, chậm phát triển. Dân chúng trông vào truyền miệng nên thơ phát triển hơn. Sính thơ là một đặc sắc dân tộc! Thời phong kiến, học văn (chữ Hán), dùng được văn tự là con đường duy nhất để làm quan. Làm quan cũng là con đường duy nhất để cầu công danh phú quý nên người ta “sùng bái văn tự”. Mang tiếng là dân thượng võ, đánh giặc ngoại xâm tuyệt giỏi, tuyệt hay nhưng vẫn trọng văn hơn võ. Văn nhân “dài lưng tốn vải” vẫn hơn anh “võ biền”! Sính làm văn đi với sính làm quan, sợ quan. Bệnh sùng bái văn/quan từ trong tâm khảm người Việt ta là một cản trở để phát huy dân chủ ngay cả trong thời chúng ta đây. Nghĩa rộng nhất của Văn là văn hóa, văn hiến, văn minh… Thực ra đó là những từ Hán-Việt dùng để dịch các khái niệm phương Tây. Từ nguyên của tiếng Tây (Anh, Nga, Pháp, Đức…) khác hẳn: Culture (văn hóa) gốc từ chữ nuôi trồng. Nuôi trồng, chăm bón, thu hoạch… mang lại thịnh vượng sung túc cho con người là văn hóa. Culture không liên quan hay bắt nguồn từ văn tự/văn học letters, literature như chữ văn hóa của ta! Văn hóa còn được ta dùng với nghĩa là kiến thức, tri thức - Knowledge. Dùng chữ văn hóa thay cho tri thức làm cho người ta thiên vị môn văn trong nhà trường! Đáng nhẽ môn ngữ văn là để học sinh biết dùng tiếng Việt mà diễn đạt tri thức, tư tưởng, tình cảm, giao tiếp... thì lại hòng biến mọi người thành nhà văn, làm khổ học trò bằng các bài “văn mẫu” rất kinh dị! Văn minh dịch chữ civilization có gốc là civil - dân sự công dân. Nền văn minh là chuyện của dân sự, dân sinh, dân chủ… không dính dáng gì đến “văn” cả. Có ông bạn học giả rất thích thú với việc dịch cụm từ “xã hội văn minh” của ta sang tiếng Anh là “Cilivized Society” cũng có thể được hiểu là xã hội dân sự hóa! Chữ nghĩa lằng nhằng thật. Nhất là vào cái thời biến đổi quá nhanh, tiếng Việt đang “đại loạn”. Con cà con kê với bà chị, mất thời gian chỉ vì “Trời mới vào thu tươi lắm thay!”. 24 triệu con em chúng ta rộn ràng ngày khai trường và cả giới GDĐT sôi sục chuyện “đổi mới toàn diện và triệt để nền giáo dục quốc gia”. Xin khuyến cáo các vị rằng chuyện đầu tiên phải làm cho mọi cuộc đổi mới là “định nghĩa lại” các khái niệm cơ bản thông dụng nhất. Nếu vẫn “ông nói gà bà nói vịt” thì sẽ chẳng đi tới đâu đâu. Em với bà chị, tôi và chúng ta, thầy giáo và học trò đều chả thể hiểu Lễ là cái gì- Văn là cái gì! Làm sao mà dạy, mà học đây!